Bitwa pod Nowogródkiem

bitwa z okresu wojny polsko-bolszewickiej

Bitwa pod Nowogródkiemwalki grupy mjr. Leona Zawistowskiego z oddziałami Zachodniej Dywizji Strzelców toczone w początkowym okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Nowogródkiem
Wojna polsko-bolszewicka
Czas

18 kwietnia 1919

Miejsce

pod Nowogródkiem

Terytorium

Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich

Wynik

zwycięstwo D L-B

Strony konfliktu
 Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Leon Zawistowski
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921[1]

Geneza

edytuj

W ostatnich miesiącach 1918 i w pierwszych 1919 na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały odradzającego się Wojska Polskiego[2]. W lutym 1919 oddziały polskie weszły w kontakt bojowy z jednostkami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy niewypowiedziana wojna polsko-bolszewicka[3]. W tym okresie oddziały polskie prowadziły ograniczone działania zaczepne[4]. W połowie lutego front polsko-sowiecki ustalił się na linii rzeki Szczary[5]. 26 marca 1919 marszałek Józef Piłsudski przedstawił w Brześciu plan wyzwolenia Wilna. Plan przewidywał też wykonanie uderzenia demonstracyjnego na Baranowicze, Lidę i Nowogródek. Miały one odwrócić uwagę dowództwa sowieckiej Dywizji Zachodniej od głównego kierunku uderzenia, jakim był kierunek wileński[6][7].

Osobny artykuł: Zajęcie Wilna.

Zadanie opanowania Baranowicz i Nowogródka powierzono oddziałom „Frontu rzeki Szczary” gen. Adama Mokrzeckiego. Dysponował on dziewięcioma batalionami piechoty, 3. i 9 pułkiem ułanów, grupą jazdy mjr. Dąbrowskiego i trzema bateriami artylerii[8]. Dla Józefa Piłsudskiego celem działań prowadzonych przez tę część Dywizji Litewsko-Białoruskiej na Nowogródek i Baranowicze było nie tyle opanowanie tych miast, co związanie dużych sił nieprzyjacielskich[9].

Walczące wojska

edytuj
Jednostka Dowódca Podporządkowanie
  Wojsko Polskie
dowództwo Dywizji Lit.-Biał. gen. Stanisław Szeptycki Fr. Litewsko-Białoruski
grupa mjr. Zawistowskiego mjr Leon Zawistowski Dywizja L-B
Kowieński pułk strzelców gr. mjr. Zawistowskiego
→ II/Białostockiego ps (1 i 5 komp.) por. Marian Turkowski
→ 1 szwadron 10 pułku ułanów por. Wielowiejski
→ dwa plutony 5 pułku ułanów
→ 3 bateria 8 pułku artylerii polowej
→ pluton artylerii ciężkiej
  Armia Czerwona
dowództwo Dywizji Zachodniej Roman Łągwa Armia Zachodnia

Walki pod Nowogródkiem

edytuj

Podczas polskiej wyprawy na Wilno oraz równoczesnego uderzenia na Lidę i Baranowicze, zadanie zdobycia Nowogródka powierzono grupie mjr. Leona Zawistowskiego. W jej skład wchodził Kowieński pułk strzelców, II batalion Białostockiego pułku strzelców, szwadron 10 pułku ułanów, dwa plutony 5 pułku ułanów, 3 bateria 8 pułku artylerii polowej i pluton artylerii ciężkiej[10][11][12]. Prawe skrzydło grupy utrzymywało łączność taktyczną z grupą płk. Aleksandra Boruszczaka, nacierającą na Baranowicze, lewe z grupą zaniemeńską gen. Józefa Lasockiego, maszerującą na Lidę.

Nocą z 14 na 15 kwietnia oddziały mjr. Zawistowskiego podeszły pod Nowojelnię i z marszu uderzyły na sowieckie pozycje. Przeciwnik, uprzedzony przez ludność o nadciąganiu Polaków, stawił jednak zacięty opór. Natarcie kowieńskiego pułku trzykrotnie załamał celny ogień czerwonoarmistów. Dopiero manewr obejścia wykonany szwadronem 10 pułku ułanów dał Polakom przewagę, Sowieci wycofali się z Nowojelni w kierunku na Nowogródek. Na stacji Nowojelna zdobyto wielkie składy granatów ręcznych, granatników, amunicji, a także narzędzia saperskie.

 
Nowogródek - ruiny zamku książąt litewskich na Górze Zamkowej

Po jednodniowym odpoczynku Grupa ruszyła do dalszych działań[13][14]. 18 kwietnia oddziały polskie dotarły pod Nowogródek[15]. Miasta broniły dwa bataliony strzelców i dwa szwadrony kawalerii. Nacierające z marszu od zachodu i od południa oddziały polskie zostały zatrzymane silnym ogniem broni maszynowej. Dowódca grupy nakazał 4/Kowieńskiego pułku strzelców obejść przez Boczkowicze i Bryziankę stanowiska nieprzyjaciela od północy i zająć panującą nad miastem górę Mendoga. Kompania wykonała zadanie i ogniem broni maszynowej rozpoczęła ostrzał centrum miasta. Sowieci, przekonani o rysującym się okrążeniu, opuścili dobrze umocnione pozycje na wzgórzach i rozpoczęli odwrót. Wtedy do działań weszła polska jazda. Obeszła ona miasto od południa i uderzyła na przeciwnika. Sowieci wycofali się na Lubczę[16], w kierunku puszczy Nalibockiej[14].

Bilans walk

edytuj

Opanowanie Nowogródka umożliwiło wojskom polskim obsadzenie linii starych okopów niemieckich nad Niemnem i Serweczem[16].

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj