Biblia warszawska
Biblia warszawska, dawniej Nowy Przekład, potocznie: „Biblia Ojców”[1], lub: „Brytyjka” – XX-wieczne protestanckie tłumaczenie Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu z języków oryginalnych (hebrajskiego, aramejskiego i greckiego) na język polski, opracowane przez Komisję Przekładu Pisma Świętego, z inicjatywy Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego w Warszawie. Jest to najpopularniejszy w Polsce protestancki przekład Pisma Świętego.
| Pełna nazwa |
Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Nowy Przekład |
|---|---|
| Inne nazwy |
„Brytyjka”, Nowy Przekład |
| Skrót(y) |
BW, NP, BB |
| Kanon | |
| Język | |
| Opublikowanie Nowego Testamentu | |
| Opublikowanie kompletnego przekładu | |
| Tłumacz(e) |
Komisja Przekładu Pisma Świętego, w której skład wchodzili: ks. bp prof. dr Andrzej Wantuła, ks. bp prof. dr Jan Szeruda, ks. prof. dr Wiktor Niemczyk, ks. prof. dr Karol Wolfram, prof. dr Bronisław Wieczorkiewicz, oraz przedstawiciele innych Kościołów protestanckich w Polsce. |
| Źródła przekładu |
Biblia Hebraica ed. R. Kittel, P. Kahle, A. Alt, O. Eissfeld, Stuttgart 1951 (ST), Novum Testamentum Graece ed. E. Nestle, K. Aland, Stuttgart 1954; Novum Testamentum Graece ed. K. Aland, M. Black, B. M. Metzger, A. Wikgren, Stuttgart 1966 (NT) |
| Wydawca pierwszego wydania | |
| Wydawca | |
| Przynależność religijna | |
| Księga Rodzaju 1, 1-3 | |
| Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię. A ziemia była pustkowiem i chaosem; ciemność była nad otchłanią, a Duch Boży unosił się nad powierzchnią wód. I rzekł Bóg: Niech stanie się światłość. I stała się światłość. | |
| Ewangelia Jana 3, 16 | |
| Albowiem tak Bóg umiłował świat, że Syna swego jednorodzonego dał, aby każdy, kto weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wieczny. | |
Tło historyczne
edytujW okresie zaborów w polskim Kościele ewangelickim odczuwano potrzebę wydania nowego tłumaczenia Pisma Świętego, które byłoby tłumaczeniem nowoczesnym, zrozumiałym i przystępnym dla dziewiętnastowiecznych czytelników. Tłumaczenie to miałoby zastąpić wydaną w roku 1632 Biblię gdańską, której język wraz z upływem czasu stał się przestarzały a niektóre słowa nabrały wręcz innego znaczenia. Jednak ewangelicy polscy, mieszkający w trzech zaborach nie podjęli próby podjęcia nowego tłumaczenia. Powołano Komisję warszawską, która pod kierownictwem ks. Gustawa Manitiusa dokonała rewizji Nowego Testamentu z Biblii gdańskiej. Komisja pracująca w składzie: ks. August Diehl (Kościół ewangelicko-reformowany), dyr. Vieweger i prof. Józef Przyborowski (zastąpiony po pierwszej naradzie przez Jana Papłońskiego) w przeciągu 3 lat zrewidowała Ewangelie i Dzieje Apostolskie, które wydano w roku 1873 w Londynie nakładem Biblijnego Towarzystwa Św. Trójcy[2].
W roku 1878 na wniosek Brytyjskiego Towarzystwa Biblijnego na nowo podjęto pracę i powołano nowy Komitet, w skład którego weszli ewangelicy: ks. Gustaw Manitius, ks. August Diehl i literat Ludwik Jenike oraz katoliccy poloniści Jan Papłoński i Wilhelm Fecht. To grono teologów i filologów opracowało rewizję listów apostolskich i Objawienia św. Jana oraz na nowo porównało z tekstem greckim historyczną część Nowego Testamentu. Całość tej pracy wydano w Wiedniu w roku 1881 nakładem Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego[2].
Po odzyskaniu niepodległości zaczęto myśleć o nowym tłumaczeniu na język polski. Efektem tej pracy była „Księga Psalmów” na nowo przełożona przez ks. Jana Szerudę z języka hebrajskiego, wydana w roku 1937 nakładem Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego w Warszawie. Zostały przygotowane w rękopisach również księgi prorockie, w szczególności Amosa, Izajasza, Jeremiasza i Ozeasza, które jednak zaginęły w trakcie powstania warszawskiego[2].
Historia przekładu
edytujPo II wojnie światowej Wydział Teologii Ewangelickiej powołał Komisję w składzie ks. Wiktor Niemczyk, ks. Adolf Suess, ks. Karol Wolfram i ks. Jan Szeruda (oraz od listopada 1951 roku prof. Bartel). Komisja ta pod przewodnictwem ks. Jana Szerudy rozpoczęła prace w lutym 1949 roku. Komisja przyjęła cztery zasady: podstawą przekładu powinien być tekst oryginalny, przekład powinien być wierny, przekład powinien być jasny oraz przekład powinien być poprawny pod względem językowym. Postanowiono przełożyć Nowy Testament, a w pierwszej kolejności teksty potrzebne do użytku liturgicznego[2].
Fragmenty przekładu (Cztery Ewangelie) ukazały się po raz pierwszy w 1964 roku. Dwa lata później z okazji Tysiąclecia Państwa Polskiego i 150-lecia Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego wydany został cały Nowy Testament, który w ciągu ośmiu lat został wydany sześciokrotnie. W roku 1970 ukazała się edycja Nowego Testamentu i Psalmów. Prace nad tłumaczeniem całego Pisma Świętego trwały 25 lat i zakończyły się wydaniem w czerwcu 1975 roku całej Biblii warszawskiej.
Rewizja przekładu
edytujW 2021 roku Towarzystwo Biblijne w Polsce wyraziło pragnienie przystąpienia do rozpoczęcia prac nad zrewidowanym i poprawionym wydaniem Biblii warszawskiej.
Kanon
edytujNowy Przekład zawiera protestancki kanon Pisma Świętego (39 ksiąg Starego Testamentu i 27 ksiąg Nowego Testamentu), choć ukazały się wersje zawierające na końcu Starego Testamentu apokryfy w tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia, opatrzone tytułem „Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu i Apokryfy”.
Język przekładu
edytujBiblia warszawska jest współczesnym przekładem, stosującym współczesną szatę językową z zachowaniem pewnych tradycyjnych wyrażeń biblijnych (np. „zakon”, zamiast „prawo”) wywodzących się z Biblii gdańskiej. Istnieją też nawiązania do języka katolickiej Biblii Wujka, którą czytywali też chętnie protestanci.
Katolicki biblista Janusz Frankowski twierdził, że przekład ten jest zdecydowanie zbyt tradycyjny, zwracał też uwagę na błędy w koncepcji typograficznej, które według niego zaciemniały tekst, zwłaszcza w poezji: Chwilami nie można zorientować się w podziale na wersy, a to nieraz utrudnia zrozumienie nawet treści tekstu[3].
Źródła przekładu
edytujW pracach nad przekładem wykorzystano:
- Biblia Hebraica ed. R. Kittel, P. Kahle, A. Alt, O. Eissfeld, Stuttgart 1951
- Novum Testamentum Graece ed. E. Nestle, K. Aland, Stuttgart 1954;
- Novum Testamentum Graece ed. K. Aland, M. Black, B.M. Metzger, A. Wikgren, Stuttgart 1966
Tłumacze
edytujNowy Przekład został opracowany przez Komisję Przekładu Pisma Świętego, w skład której wchodzili: ks. bp prof. dr Andrzej Wantuła, ks. bp prof. dr Jan Szeruda, ks. prof. dr Wiktor Niemczyk, ks. prof. dr Karol Wolfram, prof. dr Bronisław Wieczorkiewicz, oraz przedstawiciele innych Kościołów protestanckich w Polsce.
Stosunek tłumaczy do imienia Bożego
edytujKs. bp prof. dr Andrzej Wantuła uważał, że użycie w przekładzie tekstu Pisma Świętego występującego w oryginale imienia Bożego Jahwe w miejsce zamiennika „Pan”, robi na słuchaczu szokujące wrażenie oraz „sprawia, że Bóg Starego Testamentu staje się czytelnikowi jakiś obcy, daleki i zostaje zepchnięty do rzędu bogów mitologii semickiej”. Z tego względu pochwalił zachowanie tradycyjnego zwrotu „Pan” w Psałterzu pierwszego wydania Biblii Tysiąclecia, gdyż uważał, że „to wyszło psalmom na korzyść i uratowało ich modlitewny charakter”[4]. W rezultacie Biblia warszawska w wydaniu pierwszym ani razu nie użyła imienia Bożego. Późniejsze wydania używają imienia Bożego w formie Jahwe do siedmiu miejsc spośród 6828 wystąpień w tekście masoreckim: 2 Mojżeszowa 3,14[a] i 6,3[b]; 4 Mojżeszowa 14,35[c], Psalm 83,19[d] oraz w Księdze Izajasza 40,10[e] i 48,17 (2 razy)[f]. W niektórych wydaniach całkowicie zaniechano używania imienia Bożego.
Konkordancja
edytujW 1995 roku Oficyna Wydawnicza „Vocatio” wydała „Konkordancję Biblijną do Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu. Nowy Przekład z języków hebrajskiego i greckiego”, opracowaną przez Józefa Kajfosza i Mieczysława Kwietnia[5].
Wersja elektroniczna
edytujW 2014 roku dzięki współpracy Towarzystwa Biblijnego z wydawnictwem Logos Media, ukazało się elektroniczne wydanie Biblii warszawskiej jako e-book (w formatach EPUB i MOBI).
Spis ksiąg, sigla, strony
edytujNumeracja stron jest identyczna we wszystkich wydaniach zawierających Stary i Nowy Testament.
Stary Testament
edytujNowy Testament
edytujZastosowanie
edytujBiblia warszawska jest używana przez Kościoły protestanckie podczas nabożeństw i do użytku domowego. Stała się najpopularniejszym protestanckim tłumaczeniem Pisma Świętego, zastępując używaną przez ponad 300 lat Biblię gdańską.
Nowy Testament w przekładzie Biblii warszawskiej jest rozpowszechniany bezpłatnie na masową skalę w formie drukowanej przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Gedeonitów w Polsce (tzw. gedeonitki).
Wydawca
edytujWydawcą Biblii warszawskiej jest Towarzystwo Biblijne w Polsce. Dostępna jest w trzech formatach: małym, średnim i dużym.
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ A Bóg rzekł do Mojżesza: Jestem, który jestem. I dodał: Tak powiesz do synów Izraelskich: Jahwe posłał mnie do Was!
- ↑ Objawiłem się Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako Bóg Wszechmocny, lecz imienia mojego Jahwe im nie objawiłem.
- ↑ Ja, Jahwe, powiedziałem tak i tak postąpię z całym złym zborem, który zmówił się przeciwko mnie. Na tej pustyni wyginą i tu pomrą.
- ↑ Niech wiedzą, że Ty jedynie, który masz imię Jahwe, Jesteś Najwyższym ponad całym światem.
- ↑ Oto Wszechmocny Jahwe przychodzi w mocy, Jego ramię włada. Oto ci, których sobie zarobił są z nimi, a ci których sobie wypracował są przed nim.
- ↑ Tak mówi Jahwe, twój Odkupiciel, Święty Izraelski: Ja, Jahwe, twój Bóg, uczę cię tego co ci wyjdzie na dobre, prowadzę cię drogą, którą masz iść.
Przypisy
edytuj- ↑ Rafał Leszczyński. Ewangelickie przekłady Nowego Testamentu w szesnastowiecznej Polsce. „Zielonogórskie Studia Łużyckie”, s. 141, 2001.
- ↑ a b c d Jan Szeruda. Projekt nowego polskiego przekładu Biblii. „Chrześcijanin”, s. 7–14, czerwiec 1959. przedruk artykułu ze „Strażnicy Ewangelicznej” (nr 4 z 1952 r.).
- ↑ Janusz Frankowski. Wokół psalmów i kantyków. Rozważań o tłumaczeniu Pisma Świętego ciąg dalszy. „Znak”. Wrzesień 1976. 221. s. 8–14.
- ↑ Andrzej Wantuła. Uwagi o Biblii Tysiąclecia. „Rocznik Teologiczny ChAT”, s. 125–160, 1969, zeszyt 2.
- ↑ Konkordancja Biblijna do Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu (Biblia Warszawska). opr. Józef Kajfosz, Mieczysław Kwiecień. Warszawa: Vocatio, 1995. ISBN 83-7146-029-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Biblia-Online.pl Serwis pozwalający czytać i studiować Biblię warszawską online
- Internetowa Biblia 2000 – serwis pozwalający wyszukiwać i czytać Biblię w różnych przekładach, w tym Biblię warszawską
- Ebook – Biblia warszawska w formacie epub i mobi