Wikipedia

Białowieża (gmina)

gmina wiejska w województwie podlaskim

Białowieża to gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.

Białowieża
gmina wiejska
Ilustracja
Budynek urzędu gminy w Białowieży
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

hajnowski

TERC

2005022

Wójt

Albert Litwinowicz
(od 2018)

Powierzchnia

203,2 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności


2248[1]

• gęstość

11,1 os./km²

Nr kierunkowy

85

Kod pocztowy

17-230

Tablice rejestracyjne

BHA

Adres urzędu:
ul. Sportowa 1
17-230 Białowieża
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Białowieża
Liczba sołectw

8[2][3]

Liczba miejscowości

9[3]

Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Białowieża”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Białowieża”
Ziemia52°42′N 23°52′E/52,701111 23,869444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Białowieża (dawniej Krzyże).

Według danych z 30 czerwca 2004[4] gminę zamieszkiwało 2671 osób, a w 2014[5] – 2281 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku[6] gminę zamieszkiwało 2191 osób.

Historia

edytuj

Początkowo gmina należała do powiatu prużańskiego. 12 grudnia 1920 r. została przyłączona do nowo utworzonego powiatu białowieskiego pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych[7]. Gmina Białowieża została wraz z całym powiatem przyłączona 19 lutego 1921 roku do (utworzonego 14 sierpnia 1919 roku) województwa białostockiego. Od 19 lutego 1921 była jedną z zaledwie trzech gmin powiatu białowieskiego, a po jego zniesieniu z dniem 1 sierpnia 1922 roku została przyłączona do powiatu bielskiego w tymże województwie[8].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę Białowieża zamieszkiwało 6674 osób, wśród których 1492 było wyznania rzymskokatolickiego, 4865 prawosławnego, 97 ewangelickiego, 2 mahometan a 217 mojżeszowego. Jedna osoba była niewiadomego wyznania. Jednocześnie 5194 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1339 białoruską, 5 niemiecką, 8 żydowską,128 rosyjską. W gminie było 1007 budynków mieszkalnych[9].

13 kwietnia 1929 z gminy Białowieża wyłączono miejscowości: Długi Bród, osada Hajnówka, Jakubowo, Krugłe, Łozice, Nikiforowszczyzna, Orzeszkowo, Piaski, Postołowo, Starzyna, Sawiny-Gród, Skryplewo, Wiluki, Wygon, Wierzchowskie i Zabagonie, włączając je do nowo utworzonej gminy Hajnówka w tymże powiecie[10]. 1 kwietnia 1930 gmina Hajnówka otrzymała status gminy wiejskiej o miejskich uprawnieniach finansowych[11]. Gmina Hajnówka przetrwała tylko ponad rok, bo już 30 czerwca 1930 zniesiono ją, a byłe miejscowości białowieskie (łącznie z Hajnówką) powróciły do gminy Białowieża[12].

16 października 1933 roku gminę Białowieża podzielono na 17 gromad: Biała, Budy, Ćwirki, Hajnówka, Kamieniuki, Kiwaczyna, Ławy, Okólnik, Orzeszkowo, Panasiuki, Podbielskie Ogrodniki, Podolany, Pogorzelce, Starzyna, Stoczek, Teremiski i Zastawa[13].

1 października 1934 po raz drugi utworzono gminę Hajnówka, w związku z czym od gminy Białowieża odłączono osadę Hajnówka oraz wsie Gorlańskie Stojło, Kozi Przeskok, Leśna, Nowiny, Orzeszkowo, Postołowo, Sacharewo, Sawiny Gród, Skryplewo, Wierzchowskie, Wydmuchowo i Znojka[14] (gminę Hajnówka zniesiono po raz drugi 1 października 1954, lecz gmina Białowieża nie uległa wówczas zmianom[15]).

Gmina obejmowała część Puszczy Białowieskiej. Po wojnie obszar gminy Białowieża został przedzielony granicą państwową. Zachodnia część pozostała w Polsce (łącznie z siedzibą Białowieżą), natomiast wschodnia (ok. 50 tys. ha) weszła w skład Związku Radzieckiego (gromady Biała, Ćwirki, Kamieniuki, Kiwaczyna, Ławy, Okólnik, Panasiuki i Podbielskie Ogrodniki)[16].

Gminę Białowieża zniesiono jesienią 1954 w związku z likwidacją gmin i wprowadzeniu w ich miejsce gromad[17]. Jej obszar przekształcono w gromadę Białowieża[18].

Gminę Białowieża reaktywowano ponownie 1 stycznia 1973 w związku z kolejną reformą administracyjną[19].

Religia

edytuj

Dominującą religią w gminie jest prawosławie. Białowieża jest siedzibą parafii św. Mikołaja. Prawosławni zamieszkują Białowieżę, Teremiski, Pogorzelce i inne miejscowości[20]. W gminie mieszkają także katolicy, którzy posiadają kościół i parafię św. Teresy od Dzieciątka Jezus[21]. Na terenie gminy działają również dwa zbory protestanckie: baptystyczny[22] i zielonoświątkowy[23] (obydwa w Białowieży).

Struktura powierzchni

edytuj

Według danych z roku 2002[24] gmina Białowieża ma obszar 203,2 km², w tym:

  • użytki rolne: 8%
  • użytki leśne: 88%

Gmina stanowi 12,52% powierzchni powiatu.

Demografia

edytuj

Dane z 30 czerwca 2004[4]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 2671 100 1272 47,6 1399 52,4
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 13,1 6,3 6,9

Gmina leży pomiędzy Białorusią a gminami z mniejszością białoruską.

  • Piramida wieku mieszkańców gminy Białowieża w 2014 roku[1].


 

Sołectwa

edytuj

Budy, Czerlonka, Grudki, Podolany, Pogorzelce, Stoczek, Teremiski, Zastawa[2].

Pozostałe miejscowości: Białowieża, Podcerkwy, Przewłoka, Zwierzyniec.


Sąsiednie gminy

edytuj

Hajnówka, Narewka; gmina sąsiaduje z Białorusią

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Gmina Białowieża w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. ↑ a b BIP gminy, solectwa
  3. ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
  4. ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. ↑ Urząd Statystyczny w Białymstoku, Statystyczne Vademecum Samorządowca, 10 września 2016.
  6. ↑ Gmina Białowieża (podlaskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, przedszkola, statystyki [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-09] (pol.).
  7. ↑ Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 5, poz. 43
  8. ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 504
  9. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 7.
  10. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 23, poz. 244
  11. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 65, poz. 503
  12. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 48, poz. 406
  13. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 51
  14. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675
  15. ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223
  16. ↑ Pismo Starosty Powiatowego (R. Woźniaka) w Bielsku Podlaskim do Urzędu Wojewódzkiego (Wydział Ogólny) w Białymstoku (Nr O.Org.I-3&5&45 z 14.3.1945 r.) z dnia 29 marca 195
  17. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  18. ↑ Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
  19. ↑ Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XXI/72/72 z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973 r., Nr. 1, Poz. 1)
  20. ↑ Białowieża - Parafia Prawosławna św. Mikołaja w Białowieży [online], www.bialowieza.cerkiew.pl [dostęp 2016-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02].
  21. ↑ Witamy na stronie parafii rzymskokatolickiej w Białowieży [online], www.sw.teresa.bialowieza.pl [dostęp 2016-03-22].
  22. ↑ Strona Kościoła Chrześcijan Baptystów w RP – Zbór w Białowieży
  23. ↑ Strona Kościoła Zielonoświątkowego w RP – Baza adresowa zborów. [dostęp 2016-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)].
  24. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Białowieża_(gmina)&oldid=73143116”