Białorzytka rdzawa
Białorzytka rdzawa (Oenanthe hispanica) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Nie jest zagrożony.
| Oenanthe hispanica[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Samiec białorzytki rdzawej (odmiana jasnogardła), Grecja | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
białorzytka rdzawa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania białorzytki rdzawej w starszym ujęciu systematycznym obejmującym takson melanoleuca: w sezonie lęgowym przeloty zimowiska | |||
Systematyka
edytujBiałorzytka rdzawa bywała niekiedy uznawana za jeden gatunek z białorzytką pstrą (Oenanthe pleschanka). Tam, gdzie ich zasięgi się na siebie nakładają, dochodzi do hybrydyzacji[2].
Autorzy Handbook of the Birds of the World (a tym samym IUCN) wyróżniają dwa podgatunki białorzytki rdzawej[2]:
- O. h. hispanica (Linnaeus, 1758)
- O. h. melanoleuca (Güldenstädt, 1775)
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) oraz autorzy Kompletnej listy ptaków świata w oparciu o publikacje Schweizera i współpracowników z 2019 roku uznają Oenanthe hispanica za gatunek monotypowy, a takson melanoleuca podnoszą do rangi odrębnego gatunku o nazwie białorzytka maskowa (Oenanthe melanoleuca)[4][5][6][7].
Występowanie
edytujPoszczególne podgatunki zamieszkują[5]:
- O. h. hispanica (Linnaeus, 1758) – południowo-zachodnia i południowo-środkowa Europa (od Półwyspu Iberyjskiego na wschód po Włochy i północną Chorwację) oraz północno-zachodnia Afryka. Zimuje na południe od Sahary – w zachodniej części Sahelu (na wschodzie po Niger i północną Nigerię)[2].
- O. h. melanoleuca (Güldenstädt, 1775) – południowo-środkowa i południowo-wschodnia Europa przez Bliski Wschód do Iranu oraz południowo-zachodni Kazachstan. Zimuje w środkowej i wschodniej części Sahelu oraz w północno-wschodniej Afryce[2].
Do Polski zalatuje wyjątkowo, odnotowano 3 stwierdzenia – w 1986, 1998 i 2002 roku[8]. W związku z wydzieleniem O. melanoleuca do osobnego gatunku, w 2021 roku Komisja Faunistyczna dokonała rewizji tych stwierdzeń, a wobec braku dokumentacji, a tym samym możliwości jednoznacznego oznaczenia gatunku, zdecydowała usunąć białorzytkę rdzawą z Listy awifauny krajowej[8][9].
Biotop to śródziemnomorskie obszary z kamienistym podłożem.
Charakterystyka
edytujOba podgatunki występują w dwóch odmianach barwnych: jasnogardłej i czarnogardłej. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samice nie mają rysunku na głowie. Odmiana jasnogardła biała, z czarnymi nogami, skrzydłami oraz maską na głowie. Odmiana czarnogardła również, ale czarna barwa na głowie pokrywa także gardło. Ma białe brzegi ogona. Młode są jak samice, ale mają z wierzchu beżowe plamki i brązowe łuskowanie na piersi. Długość jej ciała to 14,5 cm, a rozpiętość skrzydeł wynosi 25–27 cm. Masa ciała 12–21 g[2].
Śpiewa nagle wybuchającymi, sucho szczebioczącymi zwrotkami. Bardzo szybko lata.
Status i ochrona
edytujIUCN uznaje białorzytkę rdzawą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern), stosuje jednak starsze ujęcie systematyczne z O. h. melanoleuca jako podgatunkiem. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o dane organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 4–14 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
Gatunek w Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[10].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Oenanthe hispanica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f Collar, N.: Black-eared Wheatear (Oenanthe hispanica). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ a b Oenanthe hispanica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 – kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-10].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-10]. (ang.).
- ↑ Manuel Schweizer i inni, Parallel plumage colour evolution and introgressive hybridization in wheatears, „Journal of Evolutionary Biology”, 32 (1), 2019, s. 100–110, DOI: 10.1111/jeb.13401 (ang.).
- ↑ Manuel Schweizer i inni, Genome-wide evidence supports mitochondrial relationships and pervasive parallel phenotypic evolution in open-habitat chats, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 139, 2019, s. 106568, DOI: 10.1016/j.ympev.2019.106568 (ang.).
- ↑ a b Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2020. „Ornis Polonica”. 62, s. 113–148, 2021.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2021. [dostęp 2022-03-06].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
edytuj- Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Godfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: 2007, s. 299. ISBN 978-83-247-0818-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – białorzytka maskowa O. (h.) melanoleuca. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).