Błotniowate
Błotniowate, klążniowate (Nyssaceae) – rodzina roślin z rzędu dereniowców. Obejmuje 5 rodzajów z 22 gatunkami występującymi głównie w Azji południowo-wschodniej, poza tym we wschodniej części Ameryki Północnej[2]. Kopalne drewno drzew z rodzaju Nyssoxylon, identyfikowanego z tą rodziną znajdowane jest w osadach trzeciorzędowych z Japonii, Europy i Ameryki Północnej, co świadczy o dawniej znacznym rozprzestrzenieniu przedstawicieli rodziny[4]. Owoce Mastixia i zbliżonych taksonów wymarłych (opisano 8 rodzajów i 33 gatunki) znajdowane są często w skałach półkuli północnej od kredy późnej po paleogen[2].
 Nyssa yunnanensis | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
błotniowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Nyssaceae Juss. ex Dumort. Anal. Fam. Pl.: 13. 1829 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Nyssa L. (1753)[3] | |
Gatunek Camptotheca acuminata pochodzący z zachodnich Chin i wschodniego Tybetu wykorzystywany jest do pozyskiwania alkaloidu kamptotecyny stosowanego w terapii przeciwnowotworowej. Specyficzne drewno korzeniowe błotni leśnej potrafi się ścieśniać do 20% swej objętości, by nasączone powrócić do pierwotnej objętości. Wykorzystywane jest w chirurgii naczyń krwionośnych[4]. Gatunek ten uprawiany jest także jako ozdobny, głównie dla silnie przebarwiających się jesienią liści[5]. Dawidia chińska sadzona jest jako drzewo ozdobne z powodu efektownych, białych podsadek, które są powodem określania jej mianem drzewa chusteczkowego[6].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Drzewa i krzewy[2].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze, o blaszce całobrzegiej lub piłkowanej[2], bez przylistków[4].
- Kwiaty
- Niepozorne, zwykle obupłciowe[4], też rozdzielnopłciowe[5], cztero- i pięciokrotne[2], zebrane w główki, baldachy lub gęste grona[4]. Kielich jest silnie zredukowany[2], tworzy ząbkowaną kolumnę[4]. Płatki korony drobne, zielonkawobiałe, w kwiatach żeńskich czasem ich brak zupełnie[5]. Dno kwiatowe płaskie lub wypukłe. Pręciki w dwóch okółkach[5], w liczbie od 4 do 26[2]. Zalążnia dolna jednokomorowa[4], zbudowana z dwóch owocolistków[5]. Słupek pojedynczy, krótki, tylko w rodzaju błotnia Nyssa słupków więcej i dłuższe[2].
- Owoce
- Pestkowce, zwykle jedno- do pięcionasiennych[2][4], czasem też owoce oskrzydlone[4].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Jeszcze w systemie APG III z 2009 grupa rodzajów należąca do tej rodziny wyróżniana była w randze podrodziny Nyssoideae Arnott w obrębie dereniowatych Cornaceae[7]. Do rangi odrębnej rodziny podniesione zostały w systemie APG IV z 2016[8]. W systemie Takhtajana z 2009 rodzina obejmowała tylko rodzaje Nyssa i Camptotheca, Davidia wyodrębniana była we własną, monotypową rodzinę Davidiaceae, a Diplopanax i Mastixia w rodzinę Mastixiaceae[9].
| dereniowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rodziny na rodzaje
- Camptotheca Decne.
- Davidia Baill. – dawidia
- Diplopanax Hand.-Mazz.
- Mastixia Blume
- Nyssa L. – błotnia, kląża
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – N. [w:] Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium [on-line]. University of Maryland. [dostęp 2016-12-15].
- ↑ a b c d e f g h i Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 250-251. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d e Jolanta Kochanowska, Tomasz Nowak: Błotniowate. [w:] Pomoce dydaktyczne dla nauczycieli odwiedzających ogród botaniczny we Wrocławiu [on-line]. Ogród botaniczny we Wrocławiu, 2003. [dostęp 2016-12-15].
- ↑ Davidia involucrata. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2016-12-15]. (pol.).
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 452. ISBN 978-1-4020-9609-9.