Wikipedia

Błotnia (roślina)

rodzaj roślin

Błotnia, kląża, nissa, nyssa, tupelo[4] (Nyssa L.) – rodzaj roślin z rodziny błotniowatych. Obejmuje 11[5], 12[6] lub 13[7] gatunków. Występują one w południowej części Ameryki Północnej (cztery gatunki w Meksyku i południowo-wschodniej części USA oraz jeden gatunek w Kostaryce i Panamie), a także w Azji południowej i wschodniej (jeden gatunek od Indii po Malaje i 7 w Chinach)[6][7]. Większość gatunków chińskich jest na krawędzi wymarcia[6]. Są to drzewa rosnące na ogół na terenach podmokłych, zalewowych[8], na glebach kwaśnych[9].

Błotnia
Ilustracja
Nyssa sinensis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

dereniowce

Rodzina

błotniowate

Rodzaj

błotnia

Nazwa systematyczna
Nyssa Linnaeus
Sp. Pl. 1058. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

N. aquatica L.[3]

Synonimy
  • Tupelo Adanson[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Nyssa aquatica – ważny składnik lasów bagiennych południowo-wschodniej części USA

Specyficzne drewno korzeniowe błotni leśnej potrafi się ścieśniać do 20% swej objętości, by nasączone powrócić do pierwotnej objętości. Wykorzystywane jest w chirurgii naczyń krwionośnych[10]. Gatunek ten uprawiany jest także jako ozdobny, głównie dla silnie przebarwiających się jesienią liści[11]. Błotnia wodna Nyssa aquatica znosi dobrze spiętrzenia wód przekraczające 2 m, jest miododajna i dostarcza cenionego drewna. Owoce Nyssa ogeche są jadalne[5]. Różne gatunki uprawiane bywają jako rośliny ozdobne, głównie z powodu efektownie przebarwiających się jesienią liści (przybierających wówczas kolory od purpurowego po pomarańczowy)[9].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Drzewa[6] osiągające do 30 m wysokości[12], rzadziej krzewy[7], o korze szarobrązowej, szorstkiej[7].
Liście
Zrzucane na zimę[12], skrętoległe, pojedyncze, o blaszce całobrzegiej lub piłkowanej[2], bez przylistków[10]. Często skupione są na końcach pędów[6]. Ogonek na przekroju obły lub oskrzydlony[7].
Kwiaty
Niepozorne, zwykle rozdzielnopłciowe[6], przy czym często płeć trudna do jednoznacznej identyfikacji (słabo zaznaczone różnice morfologiczne między kwiatami, w których kwiaty żeńskie posiadają funkcjonujące pylniki, jednak wytwarzany w nich pyłek nie jest zdolny do zapładniania)[7]. Kwiaty zebrane są w zwykle zwisające[8] główki lub gęste grona[6] wyrastające w kątach liści[8], kwiaty żeńskie czasem pojedyncze lub w skąpokwiatowych gronach. Kielich jest silnie zredukowany[2], tworzy niski pierścień[7]. Płatki korony drobne, zielone lub zielonkawobiałe[7]. Pręciki w dwóch okółkach[11] po 5[7]. Zalążnia dolna jednokomorowa[10], zbudowana z dwóch owocolistków[11][6], zwieńczona słupkiem dwudzielnym[6].
Owoce
Jajowate lub owalne pestkowce[8] o soczystym, kwaśnym miąższu, zwykle jedno- do pięcionasienne[2][10], niebieskoczarne, rzadziej czerwone do pomarańczowych[7]. Zwieńczone są trwałymi działkami kielicha[7][6].

Systematyka

edytuj

Jeden z rodzajów z rodziny błotniowatych Nyssaceae. Jeszcze w systemie APG III z 2009 rodzina ta nie była wyodrębniana, stanowiła podrodzinę Nyssoideae Arnott w obrębie dereniowatych Cornaceae[13]. Rodzina Nyssaceae została wyodrębniona w systemie APG IV (2016)[14].

Wykaz gatunków[15][6]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ a b c Nyssa. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-03].
  4. ↑ Nazwy polskie rodzaju według: Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 379. (pol.).
  5. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 638, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Nyssa Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-03].
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Gordon C. Tucker, Tracy J. Park: Nyssa Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-03].
  8. ↑ a b c d K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VI. Flowering Plants. Dicotyledons. Heidelberg: Springer, 2004, s. 86-87. ISBN 978-3-642-05714-4.
  9. ↑ a b c d e Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Ilustrowana encyklopedia. Drzewa świata. Kraków: Universitas, 2208, s. 166-167. ISBN 978-83-242-0842-5.
  10. ↑ a b c d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 250-251. ISBN 83-7079-778-4.
  11. ↑ a b c Jolanta Kochanowska, Tomasz Nowak: Błotniowate. [w:] Pomoce dydaktyczne dla nauczycieli odwiedzających ogród botaniczny we Wrocławiu [on-line]. Ogród botaniczny we Wrocławiu, 2003. [dostęp 2016-12-15].
  12. ↑ a b c d e Helmut Pirc: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2006, s. 127. ISBN 978-83-7404-323-6.
  13. ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
  14. ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  15. ↑ Nyssa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-03].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Błotnia_(roślina)&oldid=70133022”