Antoni Szymański (generał)
Antoni Czesław Tadeusz Szymański (ur. 30 lipca 1894 w Poznaniu, zm. 11 grudnia 1973 w Londynie) – podoficer Armii Cesarstwa Niemieckiego, powstaniec wielkopolski, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych, w 1964 mianowany przez Prezydenta RP na uchodźstwie generałem brygady.
| |
 pułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
30 lipca 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 grudnia 1973 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1915–1947 |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca kompanii |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
          
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Romana (1840–1908) i Heleny z Wyczyńskich, jako najmłodszy z sześciorga dzieci[1]. W latach 1903–1905 uczęszczał do poznańskiego Gimnazjum św. Marii Magdaleny, w latach 1905–1910 nauki pobierał w domu, zaś w latach 1910–1914 uczęszczał do Gimnazjum Humanistycznego we Wschowie. W latach szkolnych był członkiem Towarzystwa Tomasza Zana[2] (sierpień 1912 – lipiec 1914).
11 maja 1915 został wcielony do Armii Cesarstwa Niemieckiego i przydzielony do 20 pułku artylerii polowej w Poznaniu-Sołaczu[3]. Brał udział m.in. w bitwie pod Verdun. Przez cały czas nosił przy sobie kieszonkowe wydanie Pana Tadeusza z 1901. W maju 1918 został skierowany do Biedruska w charakterze słuchacza czteromiesięcznego kursu oficerskiego. Po ukończeniu kursu został awansowany na sierżanta-aspiranta oficerskiego[4].
W październiku 1918 wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego.
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 1888. lokatą w korpusie oficerów piechoty[5]. 28 maja 1923 został przydzielony z Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu do Biura Ścisłej Rady Wojennej w Warszawie[6]. W biurze początkowo pełnił służbę na stanowisku referenta mobilizacyjnego, a następnie referenta w Wydziale „Zachód” Oddziału IIIa[7][8].
Z dniem 1 listopada 1925 został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza IV Kursu Normalnego. Z dniem 28 października 1927, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera sztabu generalnego, został przeniesiony do Oddziału II Sztabu Generalnego, pozostając oficerem nadetatowym 55 pułku piechoty. 2 kwietnia 1929 został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 66. lokatą w korpusie oficerów piechoty[9].
Od 2 września 1929 do 31 marca 1931 był kierownikiem referatu „Niemcy”. W tym okresie – pod pseudonimem „Mars” – opublikował pracę „Siły zbrojne Niemiec”, w którym omówił strukturę armii niemieckiej, zagrożenie jakie stanowiła ona dla Polski oraz kwestię współpracy Niemiec i ZSRR. Z dniem 1 kwietnia 1931 został przeniesiony z Oddziału II Sztabu Głównego do 12 pułku piechoty w Wadowicach na stanowisko dowódcy batalionu detaszowanego w Krakowie[10].
1 kwietnia 1932 został powołany na stanowisko attaché wojskowego w Berlinie. Na podpułkownika awansował ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 i 21. lokatą w korpusie oficerów piechoty[11]. W czerwcu 1939 roku został także attaché wojskowym w Szwajcarii. 24 sierpnia 1939, wraz z attaché lotniczym i morskim, otrzymał zakaz opuszczania Berlina.
3 września 1939 rozpoczęła się ewakuacja ambasady polskiej w Berlinie. W nocy 5 na 6 września dotarł do Kopenhagi, gdzie podjął decyzję o powrocie do walczącego kraju. 9 września przez Sztokholm, Helsinki dotarł do Wilna. 11 września zameldował się w Sztabie Naczelnego Wodza w Brześciu nad Bugiem, gdzie mianowany został szefem Oddziału II Dowództwa Frontu Południowego we Lwowie[12].
W tym czasie (jesień 1939) jego żona Halina Szymańska wraz z dziećmi, dzięki osobistej pomocy szefa Abwehry, admirała Wilhelma Canarisa, bezpiecznie wyjechała z Poznania do Szwajcarii. Halina Szymańska, jako brytyjski agent, spotykała się z Canarisem i Giseviusem w kolejnych latach wojny.
Antoni Szymański brał udział w obronie Lwowa. Po kapitulacji tego miasta (22 września) dostał się do niewoli radzieckiej. Przebywał w obozie przejściowym w Wołoczyskach, następnie (do 26 stycznia 1940) w obozie w Starobielsku. W tym ostatnim poddawany był indoktrynacji – nieskutecznej jednak, ponieważ Szymański nie znał rosyjskiego. W styczniu 1940 został przeniesiony do więzienia na Łubiance – było to efektem odrzucenia propozycji współpracy z ZSRR. Uwolniony został po zawarciu układu Sikorski-Majski.
Po uwolnieniu wstąpił do sztabu gen. Andersa. 8 września 1941 razem z generałem brygady Mieczysławem Boruta-Spiechowiczem, wyznaczonym na dowódcę 5 Dywizji Piechoty udał się z Moskwy do miejscowości Tatiszczewo z zadaniem sformowania 15 pułku piechoty. Po odwołaniu szefa sztabu 5 Dywizji Piechoty, ppłk. dypl. Berlinga, na krótko zajął jego miejsce.
W marcu 1942 przeniesiony został do Teheranu, gdzie objął stanowisko Inspektora Oddziałów Polskich w Iranie, zaś w maju został dowódcą Bazy Ewakuacyjnej w Iranie. Na pułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1943 roku w korpusie oficerów piechoty[13].
14 lipca 1943 objął stanowisko attaché wojskowego w Kairze. Funkcję tę sprawował do 24 sierpnia. 1 stycznia 1945 został attaché wojskowym w Paryżu. Po zakończeniu II wojny światowej został szefem Wojskowej Misji Likwidacyjnej w Paryżu i przebywał na tym stanowisku do maja 1948. Następnie zamieszkał w Londynie.
Prezydent RP August Zaleski awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 11 listopada 1964 roku w korpusie generałów[13].
Zmarł 11 grudnia 1973 w Londynie. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (13 kwietnia 1921)[14]
- Krzyż Niepodległości (20 lipca 1932)[15]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[16]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie[17], po raz pierwszy w 1921)[18]
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Medal Wojska
- Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 15 sierpnia 1924[19], 10 listopada 1928[20])
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 7 września 1923)[21]
- Medal Wojenny (Grecja, 11 listopada 1936)[22]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Łukomski 2006 ↓, s. 11.
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 147.
- ↑ Łukomski 2006 ↓, s. 15.
- ↑ Łukomski 2006 ↓, s. 17.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 70.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 12 czerwca 1923 roku, s. 392.
- ↑ Łukomski 2006 ↓, s. 27.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 69, 281, 421.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 3 kwietnia 1929 roku, s. 106.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 101.
- ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 15.
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 148.
- ↑ a b Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 174.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 23 kwietnia 1921 roku, s. 812.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 69.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 79.
- ↑ M.P. z 1924 r. nr 192, poz. 596 „za pełną poświęcenia i z narażeniem życia niesioną pomoc ofiarom wybuchu w Cytadeli warszawskiej w dniu 13 października 1923 r. oraz ratowanie zagrożonego mienia państwowego”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska” - jako Szymański Antoni Tadeusz, S.G..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 66 z 16 października 1923 roku, s. 705.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 21.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwiec 1935. Dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, 1935. [dostęp 2016-06-05].
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
- Piotr Stawecki, Oficerowie dyplomowani Wojska Drugiej Rzeczypospolitej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1997, ISBN 83-04-04390-4, s. 230.
- Grzegorz Łukomski: Generał brygady Antoni Szymański (1894–1973). Wielkopolanin – żołnierz i dyplomata. Warszawa-Londyn: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Oficyna Wydawnicza „ADIUTOR”, 2006. ISBN 83-88773-30-5.
- Wojciech Rojek: Szymański Antoni Czesław Tadeusz. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 50. Warszawa – Kraków: Instytut Historii PAN, 2014, s. 151–154. ISBN 978-83-63352-36-3.