Wikipedia

Antoni Mackiewicz (nauczyciel)

Antoni Mackiewicz, pseudonim „Bakałarz”[3] (ur. 26 kwietnia 1933 w Maksymiszkach[a][5] w pow. poniewieskim[b] na Litwie, zm. 24 lutego 1996 w Nowej Rudzie) – polski nauczyciel, dyrektor szkoły, radny miejski, działacz społeczny.

Antoni Mackiewicz
Ilustracja
Antoni Mackiewicz (1966)[1]
Data i miejsce urodzenia

26 kwietnia 1933
Maksymiszki[2], Litwa

Data i miejsce śmierci

24 lutego 1996
Nowa Ruda

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Alma Mater

WSP w Gdańsku

Stanowisko

dyrektor szkoły, radny miejski

Rodzice

Antonina i Stanisław

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Komisji Edukacji Narodowej
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Złota Odznaka ZNP

Życiorys

edytuj

Młodość i wykształcenie

edytuj

Antoni Mackiewicz urodził się 26 kwietnia 1933 w zaścianku Maksymiszki na Litwie Kowieńskiej[c] nad rzeką Niewiażą, około 30 km na południowy wschód[7] od miasta powiatowego Poniewież, jako syn Antoniny z Dylkiewiczów i Stanisława Mackiewicza[d][3]. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, która od wielu pokoleń osiadła na północnych krańcach Litwy[6]. Jego dziadek Feliks i pradziadek Rafał brali udział w powstaniu styczniowym na Litwie[3]. Rodzina jego posiadała nieduży majątek (folwark Zabłocie[10]) koło Traszkun w pow. poniewieskim[e] na Litwie. Wychowywany był w atmosferze patriotycznej. Ojciec Stanisław zmarł przed jego urodzeniem[3]. W 1933 jego matka Antonina przeprowadziła się ze starszym synem Stanisławem[f] i młodszym Antonim do sąsiednich Skowrodów, leżących pomiędzy Traszkunami, a Rogowem[7]. Na Litwie w środowisku w którym wzrastał panowało przywiązanie do tradycji polskości[12]. Wieś Skowrody w znacznym stopniu była zamieszkana przez rodziny polskie, które utrzymywały język polski poprzez czytelnictwo polskich książek oraz czasopism[6]. W latach 1940–1944 uczęszczał do wiejskiej 4-klasowej szkoły litewskiej w Kiermielańcach[g], odległej o 4 km od Skowrodów, koło Rogowa. Czytania i pisania po polsku uczył się z pomocą matki, w domu w Skowrodach, gdzie korzystał z biblioteki p. Giedgodowej, krewnej Józefa Piłsudskiego. Rodzina jego miała stały kontakt ze spokrewnioną rodziną Szwejkowskich z Antonowa koło Rogowa, a w szczególności z Heleną Szwejkowską[h]. W 1944 podjął naukę w tzw. progimnazjum w Rogowie[14][15].

Działalność po przyjeździe do Polski

edytuj

12 grudnia 1945 w ramach akcji repatriacyjnej wyjechał z rodziną transportem kolejowym skierowanym do Wilna, następnie po miesiącu transportem kolejowym przez Kowno, dalej przez dawne Prusy Wschodnie, Olsztyn (część repatriantów tu została), a pozostali jechali dalej, do Ostródy w woj. olsztyńskim[6]. W styczniu 1946 w Ostródzie rozpoczął naukę w Szkole Ogólnokształcącej, w 1951 uzyskał świadectwo dojrzałości. W tym samym roku podjął studia na Wydziale Humanistycznym w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku. Dyplom ukończenia studiów I stopnia otrzymał w 1954[16][17]. W 1954 został zatrudniony jako nauczyciel języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Nowej Rudzie[18][19] w woj. wrocławskim[16]. W 1958 w drodze studiów eksternistycznych uzyskał w Uniwersytecie Wrocławskim magisterium z filologii polskiej u profesora Stanisława Kolbuszewskiego[20]. W latach 1966–1977 był dyrektorem Liceum Ogólnokształcącego w Nowej Rudzie[21][22], a w latach 1980–1985 zastępcą dyrektora. Pełniąc funkcję dyrektora i zastępcy dyrektora szkoły, nigdy nie przestawał być nauczycielem języka polskiego. Uważał, że nauczyciel to profesja, a dyrektor to funkcja[16]. Od 1975 do 1980 brał udział w pracach Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego w Wałbrzychu. W lipcu 1984 zdał egzamin na II stopień specjalizacji zawodowej z języka polskiego[23]. Od 1985 po przejściu na emeryturę do 1993 uczył w niepełnym wymiarze godzin. Uczestniczył w wielu naukowych konferencjach o charakterze przedmiotowym i metodycznym. Prowadził w wielu miejscowościach w Polsce zajęcia na kursach dla nauczycieli języka polskiego[24]. Przez 39 lat pracował jako polonista w noworudzkim Liceum Ogólnokształcącym, zorganizował wiele wycieczek, wyjazdów integracyjnych, obozów wędrownych dla uczniów wspólnie z nauczycielami szkoły. Był doceniany i bardzo lubiany przez uczniów i nauczycieli[25][17]. W poglądach na temat nauczania przyświecała mu zasada wynikająca ze słów Marii Dąbrowskiej i Adama Mickiewicza[16]:

Słowu nie wolno być większym niż jego treść pojęciowa czy emocjonalna. Nauczyciel powinien być trochę jak przy stoliku drzemiący pan włodarz, albo ekonom lub nawet gospodarz, co to nie bronił czytać i sam słuchać raczył i młodszym trudniejsze rzeczy tłumaczył, chwalił piękności, a błędom wybaczył.

Był autorem wielu poczytnych artykułów publikowanych w przedmiotowo – metodycznych czasopismach, takich jak „Polonistyka”, „Język Polski w Szkole Średniej” oraz w periodyku „Język Polski w kl. IV–VIII”. Z okazji „Dni Sienkiewiczowskich” redagował jednodniówki, przygotowywał z uczniami części artystyczne oraz wygłaszał referaty. Przygotował interpretacje dwóch nowel Henryka Sienkiewicza dla „Wydawnictwa Kieleckiego”. Był autorem opracowania zestawów zadań tematycznych dotyczących Trylogii[23][25]. Przez trzy kadencje z rzędu pełnił funkcję radnego Miejskiej Rady Narodowej w Nowej Rudzie, był przewodniczącym Komisji Oświaty i Kultury. Były działacz Noworudzkiego Towarzystwa Kulturalnego i Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Współpracował z „Gazetą Noworudzką”, w której publikował artykuły dotyczące dziejów noworudzkiego liceum, zwłaszcza jego pedagogów, współredagował również w 1995 r. okolicznościowy materiał na V Zjazd Absolwentów LO, przypadający w 50 rocznicę powstania szkoły[21]. Interesował się procesami integracyjnymi społeczeństwa noworudzkiego, opublikował na ten temat publikację. Był korektorem i adiustatorem publikacji pt. Historia i kronika Kopalni Węgla Kamiennego Nowa Ruda[i][21].

Antoni Mackiewicz zmarł 24 lutego 1996 w Nowej Rudzie w wieku 63 lat, pochowany został na miejscowym cmentarzu komunalnym[17].

Życie prywatne

edytuj

W kwietniu 1963 poślubił Stefanię z Babików[3], z którą miał córkę Annę, nauczycielkę języka polskiego w LO im. Henryka Sienkiewicza w Nowej Rudzie[26] oraz syna Andrzeja[27].

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

Otrzymał wiele odznaczeń państwowych i resortowych[28][25][27][17][1], m.in.:

Upamiętnienie

edytuj

Z okazji 50-lecia ukończenia nauki w Liceum Ogólnokształcącym w Nowej Rudzie przy os. Piastowskim 17 przez rocznik maturalny 1973, 3 czerwca 2023 odsłonięto kamienną tablicę pamiątkową z podobizną Antoniego Mackiewicza, którą ufundowali absolwenci noworudzkiego liceum tegoż rocznika, upamiętniając ówczesnego dyrektora. Tablicę odsłoniła jego żona Stefania Mackiewicz[29].

Galeria zdjęć

edytuj
  •  
    Byłe LO. Obecnie Szkoła Podstawowa nr 2[30]
  •  
    Nowy budynek LO
    od 1974[31]
  •  
    Uroczystość odsłonięcia tablicy Mackiewicza[32]
  •  
    Stefania Mackiewicz odsłania tablicę[j]
  •  
    Uroczystość odsłonięcia tablicy Mackiewicza podczas zjazdu rocznika 1973.
  •  
    Zjazd rocznika 73 LO[33]

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Źródło: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 293 podaje nazwę Maksymiszki pow. wiłkomierski gm. Traszkuny[4].
  2. ↑ W I Rzeczypospolitej był to powiat wiłkomierski[4].
  3. ↑ Litwa Kowieńska była tak potocznie nazywana od momentu uzyskania przez nią niepodległości 16 lutego 1918 ze stolicą w Kownie[6].
  4. ↑ Nazwisko Mackiewicz było od wieków bardzo popularne na północno-wschodnich Kresach Rzeczypospolitej, a zwłaszcza na Litwie i Żmudzi. Ród ten obejmował zarówno szlachtę, jak i włościan. Nazwisko Mackiewicz nosiło wiele rodzin, które pieczętowały się różnymi herbami, w tym herbem Jastrzębiec[8][9].
  5. ↑ Inne źródło podaje powiat wiłkomierski[4].
  6. ↑ Brat Stanisław (1931–2019)[11].
  7. ↑ Początki w szkole litewskiej były trudne, musiał opanować język litewski. Stosunki polityczne i społeczne na Litwie skomplikowały się po wybuchu wojny w 1939. Litwa po krótkim okresie ograniczonej niezależności ostatecznie w połowie 1940 została włączona w skład Związku Sowieckiego jako jedna z republik związkowych. Zaczęły się deportacje na Syberię rodzin polskich posiadających większe majątki. Nowe władze zaprowadziły nowe porządki, co odbiło się i na szkole, do której uczęszczał. W czerwcu 1941, po ataku Niemców na ZSRR, na Litwie powstał nowy ład. Nastąpiła bezwzględna eksterminacja społeczności żydowskiej, w tym udział mieli skrajni nacjonaliści litewscy. W połowie 1944 w wyniku ofensywy Armii Czerwonej nacierającej od wschodu Litwa wróciła z powrotem do Związku Sowieckiego, czego konsekwencją były radykalne zmiany w programach szkolnych[6].
  8. ↑ Była absolwentką Uniwersytetu Jagiellońskiego jako pracownik naukowy w Wilnie, po 1945 w Uniwersytecie Wrocławskim[13].
  9. ↑ Bronisław Bandurski, Historia i kronika Kopalni Węgla Kamiennego Nowa Ruda, Zakł. Graficzny AGH, Kraków, [1989][34]
  10. ↑ 3 czerwca 2023 w Liceum Ogólnokształcącym im. Henryka Sienkiewicza[29].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Archiwum Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Nowej Rudzie [online], liceum.nowaruda.pl [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  2. ↑ Maksymiszki, zaścianek, pow. wiłkomierski, gm. Traszkuny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 293.
  3. ↑ a b c d e Kula 1994 ↓, s. 84.
  4. ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2023-06-14] (pol.).
  5. ↑ Stanisław Mackiewicz. Moja droga do Politechniki Gdańskiej. „Pismo PG”. 4 (153), s. 48, kwiecień 2010. Gdańsk: PG. ISSN 1429-4494.  Wymienione tu nazwy miejscowości podaję w brzmieniu używanych przez tutejszych Polaków. Nie odbiegają one od nazw, jakie jeszcze w drugiej połowie XIX wieku znajdowały się na niemieckich mapach sztabowych tych terenów.
  6. ↑ a b c d e Moja droga do Politechniki Gdańskiej [online], pbc.gda.pl [dostęp 2023-06-10] (pol.).
  7. ↑ a b Stanisław Mackiewicz. Moja droga do Politechniki Gdańskiej. „Pismo PG”. 4 (153), s. 48, kwiecień 2010. Gdańsk: PG. ISSN 1429-4494. 
  8. ↑ Jan Mackiewicz (1866-1920) – sołtys Masiewa Starego [online], bg.uwb.edu.pl [dostęp 2023-06-14] (pol.).
  9. ↑ Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku [online], rcin.org.pl [dostęp 2023-06-14] (pol.).
  10. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2023-06-14] (pol.).
  11. ↑ Wspomnienie o doc. dr. inż. Stanisławie Mackiewiczu (1931–2019) [online], imig.pl [dostęp 2023-06-10] (pol.).
  12. ↑ Kula 1994 ↓, s. 84–86.
  13. ↑ Kula 1994 ↓, s. 86–89.
  14. ↑ W progimnazjum uczył się do połowy 1945.
  15. ↑ Kula 1994 ↓, s. 84–87.
  16. ↑ a b c d Kula 1994 ↓, s. 90.
  17. ↑ a b c d Behan 1996 ↓, s. 3.
  18. ↑ Rybka-Ceglecka 2001 ↓, s. 155–156.
  19. ↑ Behan 2006 ↓, s. 84–88.
  20. ↑ Kula 1994 ↓, s. 89.
  21. ↑ a b c Historia szkoły [online], liceum.nowaruda.pl [dostęp 2023-06-09] (pol.).
  22. ↑ Zarys dziejów miasta [online], nowaruda24.pl [dostęp 2023-06-09] (pol.).
  23. ↑ a b Kula 1994 ↓, s. 91.
  24. ↑ Kula 1994 ↓, s. 90–91.
  25. ↑ a b c Zasłużeni dla miasta. Antoni Mackiewicz [online], um.nowaruda.pl [dostęp 2023-06-08] (pol.).
  26. ↑ Wykaz nauczycieli zatrudnionych w Liceum Ogólnokształcącym w latach 1945–2021 [online], liceum.nowaruda.pl [dostęp 2023-06-10] (pol.).
  27. ↑ a b Wichary, Kula 1996 ↓, s. 134.
  28. ↑ Wichary, Kula 1996 ↓, s. 132–133.
  29. ↑ a b Zjazd Absolwentów rocznika 73 [online], liceum.nowaruda.pl [dostęp 2023-06-08] (pol.).
  30. ↑ W latach 1966–1974. Od 1974 do 1977 był dyrektorem LO w nowej lokalizacji w Nowej Rudzie. Obecnie jest tu Szkoła Podstawowa nr 2. Zdjęcie 3 czerwca 2023.
  31. ↑ W latach 1974–1977 w nowej siedzibie przy os. Piastowskim 17, zastępcą dyrektora i nauczycielem języka polskiego do 1993.
  32. ↑ Podczas zjazdu rocznika 1973 Liceum Ogólnokształcącego w Nowej Rudzie.
  33. ↑ Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej Antoniego Mackiewicza w LO w Nowej Rudzie.
  34. ↑ Historia i kronika Kopalni Węgla Kamiennego Nowa Ruda, worldcat.org, OCLC 263658568 [dostęp 2023-07-07] (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Andrzej Behan, Nowa Ruda. Przewodnik historyczno-turystyczny, Nowa Ruda: Maria, 2006, s. 84–88, ISBN 83-60478-08-2.
  • Andrzej Behan. Wspomnienie o Antonim Mackiewiczu. „Gazeta Noworudzka”, s. 3, 1996-02-29. Nowa Ruda: Ziemia Kłodzka. ISSN 1233-507X. 
  • Edward Kula. Polonista nie powinien narzekać, na co się zdecydował. „Warsztaty Polonistyczne”, s. 84–91, 1994. Wrocław: DODN. 
  • Gertruda Wichary, Edward Kula. Wspomnienie o A. M. O człowieku pedagogu i przyjacielu. „Warsztaty Polonistyczne 1996”, s. 132–134, 1996. Wrocław: DODN. 
  • Iwona Rybka-Ceglecka, Nowa Ruda. Studium historyczno-urbanistyczne, Wrocław: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 2001, s. 155–156.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Antoni_Mackiewicz_(nauczyciel)&oldid=74963444”