Aleja Juliusza Słowackiego we Wrocławiu
Aleja Juliusza Słowackiego – ulica we Wrocławiu, o położeniu równoleżnikowym, łącząca obecnie plac Dominikański z placem Powstańców Warszawy, licząca (wg Systemu Informacji Przestrzennej Wrocławia[1]) około 440 metrów długości. Zaczyna się obecnie na skrzyżowaniu z ul. Bernardyńską, a kończy na węźle pl. Społecznego przy pl. Powstańców Warszawy[c]. Dzisiejsza ulica jest tylko częścią dawnego traktu biegnącego od dawnego Dominikaner Platz przez krótki odcinek Dominikanerstraße[d], przez Fosę Miejską (po jej wschodniej stronie trakt łączył się z Ohlauer Stadtgraben, czyli Podwalem Oławskim) a następnie ulicą Am Ohlau Ufer (pol. dosłownie „Na Brzegu Oławy”, albo „Wybrzeże Oławskie”[e]). Około roku 1881 przeniesiono ujście Oławy do Odry w miejsce, w którym się ono znajduje i dzisiaj (tj. około 650 metrów na wschód od miejsca, gdzie łączyła się ona z Fosą Miejską), a stary odcinek koryta Oławy zasypano[f][g]. W wyniku tych zmian „Wybrzeże Oławskie” przestało na tym odcinku pełnić rolę ulicy nadbrzeżnej, za to po przedłużeniu wchłonęło drogę biegnącą po dawnej grobli oddzielającą wcześniej wody rzeki Odry od Oławy – Am Steindamm[2] („Na Kamiennej Grobli”[h]), która widoczna jest jako Der Steindamm jeszcze na planie z roku 1879[3][i]. Na nowo geodezyjnie wytyczona ulica (w roku 1888[2]) Am Ohlau Ufer po tych zmianach biegła więc najpierw tak jak wcześniej, od Fosy Miejskiej na zachodzie w kierunku wschodnim, potem przedłużona aż do brzegu Odry biegła wzdłuż linii dawnej Steindamm, do przeprawy przez rzekę (w miejscu, gdzie dziś znajduje się most Grunwaldzki), następnie skręcała w prawo aż do nowego ujścia Oławy, a potem jeszcze bardziej w prawo, ku południowi, i biegła brzegiem tej rzeki (lewym) aż do mostu na drugą stronę (Mauritius Brücke, dzisiejszy most Oławski)[4] przy skrzyżowaniu z Mauritius Straße, dzisiejszą ulicą Walońską[j]. Nowy przebieg Am Ohlau Ufer widoczny jest na planach opublikowanych po przebudowie ujścia Oławy i po nowych regulacjach geodezyjnych[5][k]. Utrzymał się on aż do końca II wojny światowej[4].
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||
_Fotopolska_392818.jpg) Al. Słowackiego[a], widok z gmachu Poczty Głównej w kierunku zachodnim[b]. Pośrodku widoczna pojedyncza wieża kościoła św. Wojciecha przy pl. Dominikańskim, a dalej (z lewej jej strony) dwie wieże kościoła św. Marii Magdaleny, a z prawej – kościoła św. Elżbiety. | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Długość |
440 m | ||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||
 51°06′31,5″N 17°02′38,5″E/51,108748 17,044038
| |||||||||||||||||||||||||
W latach 1908–1910 w miejscu dawnej przeprawy przez Odrę zbudowany został Kaiser Brücke (dzisiejszy most Grunwaldzki), dzięki któremu poprawiła się komunikacja między centrum miasta a jego wschodnimi – podówczas peryferyjnymi – dzielnicami, a „Wybrzeże Oławskie” było główną arterią prowadzącą do nowego mostu, którą ta komunikacja przebiegała[6][l]. Do roku 1924 w jednym z budynków u zbiegu Am Ohlau Ufer i Ohlauer Stadtgraben (Słowackiego i Podwala) mieścił się polski konsulat, przeniesiony tu po tym, kiedy jego poprzednia siedziba (przy ul. Nowej) została zdemolowana w roku 1920[4].
Oblężenie Wrocławia w roku 1945 wywołało niemal całkowite zniszczenia w zabudowie tej ulicy[4], a także w sąsiadujących z nią kwartałach. Już w 1945 roku całą Am Ohlau Ufer przemianowano na Al. Słowackiego[7]. W latach 70. XX wieku część zachowanej zabudowy ulic sąsiadujących z al. Słowackiego wyburzono, przygotowując teren pod budowę węzła komunikacyjnego placu Społecznego. Węzeł ten, ukończony w II połowie lat 80., spowodował rozerwanie Alei Słowackiego na dwie komunikacyjnie odrębne części. Usunął też z alei Słowackiego ruch tramwajowy (z mostu Grunwaldzkiego w stronę Rynku i z powrotem). Wschodnią jej część (od dawnego placu Dzierżyńskiego do placu Powstańców Warszawy/placu Społecznego) nadal nazywano Aleją Słowackiego, natomiast część zachodnia i południowa (od mostu Grunwaldzkiego do mostu Oławskiego) nazywana jest obecnie wybrzeżem Słowackiego[2]. Środkowy, około 250-metrowy, odcinek dawnej Alei między mostem Grunwaldzkim a dawnym jej skrzyżowaniem z ul. Dobrzyńską[m] przekształcony został w ciąg pieszo-rowerowy wewnątrz placu Powstańców Warszawy.
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Widoczny na fotografii odcinek wschodni ulicy, pomiędzy Podwalem a placem Dominikańskim, w przeszłości nie był zaliczany do alei Słowackiego, ani wcześniej do Am Ohlau Ufer. Do 1945 nazywał się Dominikanerstraße[d]; dopiero po uporządkowaniu Systemu Informacji Przestrzennej Wrocławia również ten fragment został przypisany do al. Słowackiego.
- ↑ Na fotografii widoczne nieużywane już od lat 80. XX wieku trzy linie torów tramwajowych, które łączyły niegdyś centrum Starego Miasta z dzielnicami wschodnimi.
- ↑ Odcinek pomiędzy placem Społecznym a Podwalem dopuszcza tylko ruch jednokierunkowy (na zachód, do Podwala).
- ↑ a b Istniejąca do 1945 roku Dominikanerstraße biegła od Dominikaner Platz i skrzyżowania z Kirch Str. (dzisiejsza ul. Bernardyńska) do Ohlauer Stadt Graben („Podwale Oławskie”, dzisiejszej ul. Podwale.
- ↑ Przebieg ówczesnej ulicy Am Ohlau Ufer odzwierciedlał w przybliżeniu linię lewego brzegu rzeki Oławy[o], która nawet po rozbiórce (w latach 1807-1810) fortyfikacji miejskich Wrocławia zasilała w wodę zewnętrzną Fosę Miejską i pełniącą rolę wewnętrznej fosy miejskiej Czarną Oławę.
- ↑ Obszar ten zajmuje dzisiaj m.in. park Juliusza Słowackiego.
- ↑ Przenoszenie ujścia Oławy było procesem rozciągniętym w czasie, a w źródłach podawane są różne daty, przy czym z analizy map z okresu 1870-1900 znajdujących się w Archiwum Państwowym i Archiwum Miejskim wynika, że proces ten zaczął się nie później niż w 1880 i zakończył do 1888[9].
- ↑ Nie mylić z położoną również nad rzeką Oławą, ale nieco dalej na wschód ulicą Na Grobli (niem. Am Weidendamm[n]).
- ↑ „Kamienna Grobla” rozdzielała nurty obu rzek, znajdując się na prawym brzegu Oławy i lewym brzegu Odry.
- ↑ Zygmunt Antkowiak w swojej książce określa to miejsce jako „ulica Wołoska”[4], bo taką nazwę nosiła ta ulica w chwili wydania książki[12] (przemianowania na „Walońską” dokonano w roku 1992).
- ↑ Bardzo wyraźny plan, na którym widać przebieg ulicy, pochodzi m.in. z roku 1895[10]
- ↑ Na planie z roku 1911, zaraz po wybudowaniu Kaiserbrücke kolorami zaznaczone są budynki powstałe w kolejnych dekadach[11].
- ↑ Skrzyżowanie z ul. Dobrzyńską znikło po budowie placu Społecznego pod arterią północ-południe wybiegającą z mostu Pokoju.
- ↑ Zygmunt Antkowiak w swojej książce tłumaczy tę nazwę jako „Groblę Wierzbową”[13].
- ↑ Zygmunt Antkowiak w swojej książce napisał[4]:Jest to informacja błędna: na planach miasta pochodzących z tamtego okresu[8][3] widać wyraźnie zarówno przebieg Oławy (Die Ohlau) jak i znajdującą się na jej lewym brzegu ulicę Ohlau Ufer.
Starszy odcinek ulicy, bliższy pl. Dzierżyńskiego[p], biegł po prawej stronie Oławy, która płynęła tędy aż do r. 1881, wpadając do Odry przez ul. Św. Ducha.
- ↑ W latach 1951–1989 nazwą „plac Dzierżyńskiego” nazywano obszerny niezabudowany teren pozostały po zniszczeniach wojennych w rejonie placu Dominikańskiego i sąsiadujących z nim ulic.
Przypisy
edytuj- ↑ System Informacji Przestrzennej miasta Wrocławia
- ↑ a b c Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓.
- ↑ a b „Breslau: ein Führer durch die Stadt für Einheimische und Fremde”, Verlag von Eduard Trewendt (Eduard Trewendts Buchdruckerei), 1879
- ↑ a b c d e f Antkowiak 1970 ↓, Al. Słowackiego, s. 240.
- ↑ „Breslau: ein Führer durch die Stadt für Einheimische und Fremde”, Verlag von Eduard Trewendt (Eduard Trewendts Buchdruckerei), 1888
- ↑ Karczmarek i Kotkowski 2015 ↓, s. 121.
- ↑ „Plan m. Wrocławia”, wydawnictwo Przełom, 1945 (błąd w imieniu patrona alei: zamiast Juliusz Słowacki jest Julian)
- ↑ „Neuester Plan von Breslau”, 1873
- ↑ Karczmarek i Kotkowski 2015 ↓, s. 120.
- ↑ „Neuer Plan der Stadt Breslau”, 1895
- ↑ „Die Neubauten von Breslau”, ~1911
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, Wołoska, s. 286-287.
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, Na Grobli, s. 158.
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia Wrocławia. Wyd. I. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 762. ISBN 83-7023-749-5.
- Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Ossolineum, 1970.
- Michał Karczmarek, Mariusz Kotkowski: Most Grunwaldzki. Od pierwszych projektów do otwarcia. W: Przedmieście Piaskowe we Wrocławiu. Tomasz Głowiński, Halina Okólska (red.). Wrocław: Gajt, 2015, s. 118-132, seria: Wrocław i jego przedmieścia. ISBN 978-83-62584-75-8.