Wikipedia

Alangium

rodzaj roślin

Alangium, wyrzeczka[5] (Alangium Lam.) – rodzaj roślin z rodziny dereniowatych (w niektórych systemach klasyfikacyjnych podnoszony do rangi rodziny Alangiaceae). Obejmuje 58 gatunków[3]. Rośliny te występują w Afryce środkowej, w południowo-wschodniej Azji i Australazji – na obszarze od Pakistanu po Japonię oraz wschodnią Australię i Nową Kaledonię[3][6]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Afryce równikowej[7] i w Chinach (11 gatunków)[8]. Najszerszy zasięg od wschodniej Afryki przez Indie po Chiny ma alangium chińskie A. chinensis[7]. Są to rośliny drzewiaste rosnące w lasach[7].

Alangium
Ilustracja
Alangium chińskie
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

dereniowce

Rodzina

dereniowate

Rodzaj

alangium

Nazwa systematyczna
Alangium Lamarck
Encycl. 1: 174 (1783)[3]
Typ nomenklatoryczny

A. decapetalum Lamarck[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Alangium salvifolium

Rośliny te użytkowane są dla drewna, jako lecznicze i ozdobne[6]. Australijski gatunek A. villosum ma drewno silnie aromatyczne po ścięciu[7]. A. salviifolium wykorzystywany jest w Indiach do celów leczniczych[9], stosowany tam podobnie jak ipekakuana[6]. Rośliny uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza alangium platanolistne A. platanifolium[7], przy czym ze względu na wrażliwość na mrozy – tylko w klimacie ciepłym lub łagodnym umiarkowanym[5].

Morfologia

edytuj
 
Alangium platanolistne
Pokrój
Drzewa do 17 m wysokości[7], rzadziej krzewy i liany[10], czasem z pędami ciernistymi[10][8], w różnym stopniu owłosionymi i z różnymi włoskami, czasem gruczołowatymi i gwiazdkowatymi, w przypadku A. grisolleoides z Madagaskaru, także dwuramiennymi[10].
Liście
Zimozielone i sezonowe, skrętoległe[7], pojedyncze, bez przylistków[8], całobrzegie lub klapowane, z użyłkowaniem dłoniastym lub pierzastym[10].
Kwiaty
Promieniste[8], obupłciowe (tylko u A. grisolleoides jednopłciowe, a rośliny dwupienne), zebrane w wierzchotki wyrastające w kątach liści. Kielich z 4–10 działkami, czasem z ząbkami uciętymi. Płatki korony w liczbie 4–10, równowąskie do taśmowatych, podwinięte w czasie kwitnienia, czasem zrośnięte u nasady, owłosione od wewnątrz[10], białe, kremowe, rzadko żółte[5][7]. Pręciki w liczbie od 4 do 40, w jednym okółku wokół dysku miodnikowego. Nitki pręcików wolne lub krótko u nasady zrośnięte, czasem przyległe u nasady do płatków, od wewnątrz owłosione, czasem szczecinkowato. Pylniki równowąskie lub strzałkowate[10]. Zalążnia dolna[8], jedno-, rzadziej dwukomorowa. Szyjka słupka nitkowata zwieńczona znamieniem maczugowatym, 2-4–łatkowym lub główkowatym[10].
Owoce
Kuliste, soczyste i niewielkie[7] pestkowce zwieńczone trwałym kielichem i dyskiem miodnikowym, z 1 lub 2 nasionami[10].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

W systemie APG IV z 2016 rodzaj siostrzany względem rodzaju dereń Cornus w rodzinie dereniowatych[11]. W systemach klasyfikacyjnych wyróżniających liczniejsze, wąsko ujmowane rodziny (np. w systemie Takhtajana z 2009[10]) rodzaj podnoszony jest do rangi monotypowej rodziny Alangiaceae A.P. de Candolle 1828[10][8] (w XIX wieku w polskich źródłach określanych nazwą wyrzeczkowate[12][13]).

Wykaz gatunków[3][5]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Alangium Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-24].
  4. ↑ Alangium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-01-24].
  5. ↑ a b c d Włodzimierz Seneta, Drzewa i krzewy liściaste. T. 1, Abelia-Buxus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 187, ISBN 83-01-10135-0.
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 26, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 322. ISBN 0-333-73003-8.
  8. ↑ a b c d e f Haining Qin & Chamlong Phengklai: Alangiaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-24].
  9. ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 251, 254. ISBN 83-7079-778-4.
  10. ↑ a b c d e f g h i j Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 452-453. ISBN 978-1-4020-9609-9.
  11. ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  12. ↑ Ignaz Raphael Czerwiakowski: Opisanie roślin skrytopłciowych lékarskich i przemysłowych: botaniki szczególnéj, Tom 6. Kraków: 1863, s. 3096.
  13. ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich.... T. 2: T. 2. : Słownik łacińsko-polski.... Warszawa: Druk Noskowskiego, 1894, s. 29. (pol.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Alangium&oldid=70132868”