2 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej (II RP)
2 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej (2 daplot) – pododdział artylerii przeciwlotniczej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
 Odznaka pamiątkowa 2 daplot | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1924 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
1938 |
| Rodowód |
Samodzielna Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Nr 2 |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
11 Grupa Artylerii |
Historia dywizjonu w latach 1924-1939
edytuj9 października 1924 roku przy 29 Pułku Artylerii Polowej w Grodnie została sformowana Samodzielna Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Nr 2[1]. W lipcu 1926 roku na bazie baterii został sformowany Samodzielny Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Nr 1[2][1][a]. W kwietniu 1929 roku dywizjon został podporządkowany dowódcy 11 Grupy Artylerii[3]. W 1930 roku 1 Samodzielny Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej został przemianowany na 2 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej. W następnym roku dywizjon został wyłączony ze struktury 29 pap[1].
Mobilizacja w 1939 roku
edytujDywizjon był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem „W” był odpowiedzialny za mobilizację następujących jednostek:
- dowództwo dyonu półstałego artylerii plot. nr 131,
- bateria półstała artylerii plot. 75 mm typ II nr 131,
- bateria półstała artylerii plot. 75 mm typ II nr 132,
- bateria półstała artylerii plot. 75 mm typ II nr 133,
- bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ A nr 20,
- bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ A nr 29,
- bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ B nr 84,
- bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ B nr 94,
- pluton półstały artylerii plot. 40 mm nr 301,
- pluton półstały artylerii plot. 40 mm nr 302.
Wszystkie jednostki był mobilizowane w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowych, podgrupa „2”. Czas mobilizacji poszczególnych jednostek wynosił od 20 do 44 godzin[4].
23 sierpnia 1939 roku została zarządzona mobilizacja jednostek „brązowych” na terenie Okręgu Korpusu Nr III. Początek mobilizacji został wyznaczony na godz. 6.00 następnego dnia[5].
Ppor. Jerzy Rybołowicz przeprowadził mobilizację plutonu półstałego artylerii plot. 40 mm nr 301, a następnie przekazał jego dowództwo por. rez. Stanisławowi Maurycemu Fajansowi[6][b].
26 sierpnia 1939 roku bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ A nr 20 wyjechała z Grodna transportem kolejowym. Następnego dnia przybyła do Małkini, gdzie otrzymała zadanie obrony przeciwlotniczej mostów na rzece Bug pod Małkinią[8].
Żołnierze dywizjonu
edytuj| Dowódcy dyonu | |
|---|---|
| mjr art. Leon Przybytko | VII 1926 – IV 1929[9] |
| kpt. / mjr art. Bronisław Sylwester Górski | IV 1929[10][c] – VIII 1939 |
| Obsada personalna Samodzielnego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej Nr 1 | ||
|---|---|---|
| w lipcu 1926 roku[2] | w 1928 roku[11] | |
| dowódca dyonu | mjr art. Leon Przybytko | mjr art. Leon Przybytko (KW) |
| adiutant | por. art. Jerzy Czajkowski | por. art. Jerzy Czajkowski (KW) |
| dowódca 1 baterii | por. art. Roman Niemczyński | kpt. art. Roman Niemczyński (KWx4) |
| oficer młodszy 1 baterii | por. art. Marian Nawrocki | por. art. Marian Nawrocki (KW, KZ WLŚr) |
| dowódca 2 baterii | kpt. art. Marian Ihnatowicz | kpt. art. Marian Ihnatowicz (KW) |
| oficer młodszy 2 baterii | por. art. Franciszek Tomasz Płaneta | por. art. Franciszek Tomasz Płaneta (KW) |
| dowódca plutonu technicznego | kpt. art. Tomasz Kuśmierek (od I 1927) | |
| zastępca dowódcy plutonu technicznego | por. Stanisław Cypryk | - |
| - | - | por. art. Zygmunt Charlewski (od I 1927[12]) |
| - | - | por. art. Walenty Miller |
| - | - | ppor. art. Czesław Marian Gierałtowski[13][14] |
| - | - | ppor. art. Kazimierz de Latour[15][d] |
| Obsada personalna w marcu 1939 roku[16][e] | przydziały mobilizacyjne we wrześniu 1939 roku | |
| dowódca dywizjonu | mjr Bronisław Sylwester Górski | |
| adiutant | por. Józef Pepłowski[f] | |
| pomocnik dowódcy ds. gospodarczych | kpt. Jakub Szuprowicz | |
| oficer mobilizacyjny | kpt. Zygmunt Charlewski | |
| dowódca plutonu łączności | ppor. Józef Musiał[g][h] | dowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ B nr 94 |
| dowódca 1 baterii | por. Stanisław Kazimierz Horbaczewski[i] | dowódca baterii półstałej artylerii plot. 75 mm typ II nr 131 |
| dowódca plutonu | ppor. Kazimierz Nosalik | dowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ B nr 84 |
| dowódca 2 baterii | kpt. Kazimierz de Latour | dowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 29 |
| dowódca plutonu | ppor. Józef Rybołowicz | oficer zwiadowczy baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 29 |
| dowódca 3 baterii | kpt. Zygmunt Charlewski | |
| dowódca plutonu | ppor. Władysław Jung[j] | dowódca baterii półstałej artylerii plot. 75 mm typ II nr 133 |
| dowódca plutonu | ppor. Edward Cwalina[k] | dowódca baterii półstałej artylerii plot. 75 mm typ II nr 132 |
| dowódca 4 baterii | kpt. Bolesław Piotr Borowik[l] | dowódca dyonu półstałego artylerii plot. nr 131 |
| dowódca plutonu | ppor. Witold Barancewicz[m] | dowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 20 |
Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej
edytujBiogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[25]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Lober Marian | podporucznik rezerwy | abs. SGGW | Katyń | |
| Mossakowski Alfred[26] | podporucznik rezerwy | lekarz | Katyń | |
| Piotrowski Franciszek | podporucznik rezerwy | nauczyciel | kier. szkoły powszechnej | Katyń |
| Skiendzielewski Piotr Konrad | podporucznik rezerwy | handlowiec | „Węgloblok” w Warszawie | Katyń |
| Stawin Michał[27] | podporucznik rezerwy | nauczyciel, mgr | Gimnazjum S. Batorego w Warszawie | Katyń |
| Cwalina Edward | podporucznik rezerwy | urzędnik |
Symbole dywizjonu
edytuj
- Sztandar
5 maja 1938 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór sztandaru 2 daplot[28].
10 listopada 1938 roku na Polu Mokotowskim w Warszawie gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki wręczył dywizjonowi sztandar ufundowany przez społeczeństwo Grodna[29].
- Opis sztandaru[30]
Na prawej stronie płatu sztandaru umieszczono w rogach numer dywizjonu według wzoru ustalonego w „Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych” nr 6 z 1937., poz. 77.
Na lewej stronie znajdowały się na tarczach w poszczególnych rogach:
- w prawym górnym - wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej
- w prawym dolnym - godło miasta Grodna
- w lewym górnym - wizerunek św. Barbary - patronki artylerzystów
- w lewym dolnym - odznaka pamiątkowa 2 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej.
Na dolnym ramieniu Krzyża Kawalerskiego wyhaftowany napis „Grodno 20 VII 1926”, upamiętniający datę i miejsce powstania dywizjonu.
Sztandar aktualnie eksponowany jest w Instytucie gen. Sikorskiego w Londynie[29].
- Odznaka pamiątkowa
13 sierpnia 1932 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej artylerii przeciwlotniczej.
Uwagi
edytuj- ↑ Według Piotra Zarzyckiego był to dywizjon numer „3”, lecz dywizjon o tym numerze funkcjonował przy 3 Pułk Artylerii Ciężkiej w Wilnie. Ponadto autor podał, że przeformowanie baterii w dywizjon nastąpiło w kwietniu 1926 roku
- ↑ Stanisław Maurycy Fajans urodził się 23 czerwca 1902 roku w Warszawie, w rodzinie Edwarda i Marty z Rappaportów. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 roku w korpusie oficerów rezerwy artylerii. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział w rezerwie do 2 daplot w Grodnie. 6 września 1944 roku w Warszawie został aresztowany przez Niemców i wywieziony do obozu w Pruszkowie. Uznany przez Sąd Grodzki w Warszawie za zmarłego. Monitor Polski nr 103 z dnia 8 października 1946 roku[7]
- ↑ Początkowo pełnił obowiązki dowódcy dywizjonu, a dopiero w 1931 roku, po awansie na majora, został zatwierdzony na tym stanowisku
- ↑ Kazimierz de Latour urodził się 8 marca 1905 roku w rodzinie Stefana, generała brygady, i Hipolity Zaftyrzec. Absolwent Oficerskiej Szkoły Artylerii z 1928 roku
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[17].
- ↑ por. Józef Pepłowski wiosną 1940 roku został zamordowany w Charkowie[18]
- ↑ tu jako Józef Musiak[19]
- ↑ ppor. Józef Musiał poległ 20 września 1939 roku w obronie Grodna
- ↑ por. Stanisław Kazimierz Horbaczewski wiosną 1940 roku został zamordowany w Charkowie[20]
- ↑ ppor. Władysław Jung wiosną 1940 roku został zamordowany w Charkowie[21]
- ↑ Edward Cwalina wiosną 1940 roku został zamordowany w Katyniu[22]
- ↑ kpt. Bolesław Piotr Borowik wiosną 1940 roku został zamordowany w Charkowie[23]
- ↑ tu jako Witold Barncewicz[24]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Zarzycki 1999 ↓, s. 10.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 14 lipca 1926 roku, s. 214, 216.
- ↑ Moszumański 2000 ↓, s. 91.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 371.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 218.
- ↑ Rybołowicz 2013 ↓, s. 449.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 146, 656.
- ↑ Barancewicz 2013 ↓, s. 389-390.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 123.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 122.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 403.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1927 roku, s. 21.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 15 sierpnia 1927 roku, s. 251.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 337.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 15 sierpnia 1928 roku, s. 272, 281.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 769.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 406.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 199, 769.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 167.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 198.
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 86.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 41.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 202, 769.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2444.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3519.
- ↑ Dodatek Tajny Nr 6 do Dziennika Rozkazów M.S.Wojsk. z 05.05.1938 r. Nr 6, poz. 70.
- ↑ a b Satora 1990 ↓, s. 342.
- ↑ Moszumański 1996 ↓, s. 112.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Witold Barancewicz: Sprawozdanie z przebiegu działań wojennych baterii motorowej artylerii przeciwlotniczej nr 20 w czasie od 24 sierpnia do 22 września 1939 r.. W: Polska obrona przeciwlotnicza 1939. T. 3. Centralne Archiwum Wojskowe, 2013, seria: Wojskowe teki archiwalne. ISBN 978-83-63374-19-8.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Zbigniew Moszumański. Dowództwa grup artylerii przeciwlotniczej (1929-1939). „Przegląd Wojsk Lądowych”, sierpień 2000. Warszawa: Dowództwo Wojsk Lądowych. ISSN 0478-6688.
- Zbigniew Moszumański. Sztandary i odznaki jednostek przeciwlotniczych do roku 1939. „Przegląd Wojsk Lądowych”. 9 (447), 1996. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0478-6688.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Józef Rybołowicz: Sprawozdanie z osobistego udziału w wojnie polsko-niemieckiej z września 1939 r.. W: Polska obrona przeciwlotnicza 1939. T. 3. Centralne Archiwum Wojskowe, 2013, seria: Wojskowe teki archiwalne. ISBN 978-83-63374-19-8.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Piotr Zarzycki: 29 Pułk Artylerii Lekkiej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-87103-87-X.
- Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.