1 złoty polski (1818–1819)
1 złoty polski (1818–1819) – moneta jednozłotowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, wprowadzona ukazem cara Aleksandra I z 1 grudnia 1815 r., bita w srebrze w latach 1818–1819, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej[1]. Moneta nie posiadała otoku i dlatego w 1822 r. została zastąpiona złotówką o zmniejszonej średnicy, z otokiem[2][3]. Wycofano ją z obiegu 1 maja 1847 r.[4]
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ monety | |
| Nominał |
1 złoty |
| Rocznik |
1818, 1819 |
| Emisja | |
| Mennica | |
| Nakład |
3 460 996 sztuk |
| Data emisji |
1 grudnia 1815 |
| Data wycofania |
1 maja 1847 |
| Opis fizyczny | |
| Masa |
4,54 g |
| Średnica |
23 mm |
| Materiał |
srebro Ag593 |
| Rant |
skośnie ząbkowany |
| Stempel | |
Moneta została wybita bez otoku, podobnie jak wszystkie początkowe emisje Królestwa Polskiego okresu autonomii[5].
Awers
edytujNa tej stronie umieszczono prawe popiersie cara Aleksandra I, dookoła otokowo napis[3]:
ALEXANDER I CESARZ SA.W.ROS.KRÓL POLSKI *
Rewers
edytujNa tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, dużą pośrodku i dwiema małymi na głowach orła, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem[6]. Po obu stronach dużej korony rok bicia „18 18" lub „18 19". Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), dookoła otokowo napis[3]:
1.ZŁOTY POLSKI. 86 86/125 Z GR•CZ•KOL•
Opis
edytujMonetę bito w mennicy w Warszawie, w srebrze próby 593, na krążku o średnicy 23 mm, masie 4,54 grama, z rantem skośnie ząbkowanym, bez otoku[3][2]. Według sprawozdań mennicy w latach 1818–1819 w obieg wypuszczono 3 460 996 sztuk[7].
Stopień rzadkości poszczególnych roczników przedstawiono w tabeli:
| Rocznik | Stopień rzadkości | Szacowana liczba egzemplarzy | Zdjęcie |
|---|---|---|---|
| 1 złoty polski 1818 | [8] | ponad 400 000 |
|
| 1 złoty polski 1819 | R[9] | 80 001–400 000 | 
|
Moneta była bita w latach panowania Aleksandra I, więc w numizmatyce rosyjskiej zaliczana jest do kategorii monet tego cara[10].
Złotówka była bita na starych automatach menniczych, które rozpoczęły swoją pracę jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie pozwalały na emisję monet z wystającym powyżej rysunków awersu i rewersu obrzeżem (zwanym otokiem), mającym zmniejszać tempo ścierania się rysunków egzemplarzy uczestniczących w codziennym obrocie pieniężnym. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 r. zawierające prośbę o wyrażenie zgody na:
- bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
- srebrnych 10-złotówek, które nie były wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 r.,
król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, warunkując ją koniecznością bicia ich przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. W celu wypełnienia wymagania narzuconego przez administrację petersburską koniecznym było sprowadzenie ze stolicy Cesarstwa Rosyjskiego parowych maszyn menniczych, które postanowiono zainstalować w nowo budowanym gmachu mennicy. Pojawienie się w 1819 r. różnych nominałów z otokiem wiązało się z uruchomieniem petersburskich automatów. Monety z otokiem i prostopadle ząbkowanym rantem z 1818 r. miały charakter próbny i były bardzo nieliczne. Na przełomie XX i XXI w. znane są egzemplarze złotówek z datą roczną 1818 wybitych z otokiem, co do których autorzy katalogów nie są zgodni czy powinny mieć status monet próbnych, czy ewentualnie nowego bicia[11][12][13].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 5-8.
- ↑ a b Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 272.
- ↑ a b c d Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 88-99.
- ↑ Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX w., Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Krakowie, 1989, s. 365.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 91–99, ISBN 83-87355-37-2.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 6,13.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 43.
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Vladimir Bitkin, Composite Catalog of Russian Coins, Kiev 2003, s. 790.
- ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 98–104.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, reprint, Czesław Kamiński (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo archeologiczne i Numizmatyczne, Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 18,20,52.
- ↑ George Mihailovich Romanov, Russian Coins Minted for Prussia, 1759–1762, Georgia, 1804–1833, Poland, 1815–1841, Finland, 1864–1890, wyd. 5, St. Petersburg: Typography A. Benke, 1893, s. 51.