1 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (1939)
1 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (1 dac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1939 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr Justyn Mokrzecki[1] |
| Ostatni |
mjr Władysław Świderski |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w sierpniu 1939 roku, w Wilnie, przez 3 pułk artylerii ciężkiej z przeznaczeniem dla 1 Dywizji Piechoty Legionów.
W jego skład weszły dwie trzydziałowe baterie: armat 105 mm por. Konstantego Margusza i haubic 155 mm por. Eugeniusza Szulca[2].
1 dac w kampanii wrześniowej
edytujMobilizację 1 dac rozpoczęto w ramach mobilizacji alarmowej w grupie czerwonej w dniu 24 sierpnia 1939 roku. Dywizjon osiągnął gotowość 28 sierpnia 1939 roku. 29 sierpnia został załadowany do transportów kolejowych w Wilnie i poprzez Grodno i Białystok został przetransportowany do Małkini. Następnie po wyładunku 30 sierpnia pomaszerował do uroczyska Glina w pobliżu Broku. 1 września wieczorem pomaszerował w kierunku frontu. Rejon koncentracji w widłach Narwi i Bugu w pobliżu miejscowości Nagoszewo osiągnął rano 2 września. Nocnym marszem 4/5 września 1 dac maszerował w kierunku na Różan i następnej nocy z powrotem do Pułtuska. Na skutek marszu uległy zużyciu wozy amunicyjne. W trakcie marszu był atakowany przez lotnictwo nieprzyjaciela. Rano 6 września dywizjon osiągnął rejon na wschód od Pułtuska i do godzin południowych zajął stanowiska ogniowe w pobliżu Popław. Od godz. 15.00 prowadził ostrzał artyleryjski nadciągającego niemieckiego 151 pułku piechoty 61 DP. W późnych godzinach popołudniowych, prowadził ogień na oddziały niemieckie 11 i 61 DP atakujące Pułtusk. W trakcie prowadzonych pojedynków artyleryjskich uszkodzeniu uległy linie łączności z punktami obserwacyjnymi, dywizjon atakowany był przez lotnictwo wroga. Z uwagi na to, zmienił stanowiska ogniowe[3].
7 września 1 dac wspierał obronę przyczółka mostowego w Pułtusku, jednak problemy z łącznością zmniejszyły efektywność strzelań dywizjonu. W godzinach popołudniowych i nocą 7/8 września przemieścił się do rejonu na lewym brzegu Bugu, kilka kilometrów od Wyszkowa z zadaniem obrony Bugu. 8 września po zajęciu stanowisk ogniowych dywizjon od godz. 17.00 kolejno bateriami ostrzeliwał ogniem nękającym szosę Pułtusk-Wyszków. Tego dnia nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy dywizjonu objął je mjr J. Mokrzecki. 9 września 1 dac toczył mało intensywny pojedynek z artylerią niemieckiej 61 DP. 10 września rano dywizjon osłaniał odwrót macierzystej 1 DPLeg. Po czym przemaszerował do rejonu Kęt i po odpoczynku nocą 10/11 września maszerował do rejonu Jakubowa. Ponownie w kolumnie 1 DPLeg. dotarł do Kuflewa. W tym rejonie w godzinach południowych był atakowany przez lotnictwo niemieckie, bez większych strat. Nocą 12/13 września 1 dac samodzielnie maszerował w kierunku miejscowości Wodyń, maszerując szosą przez Latowicze, Oleksiankę i Żelechów. W czasie marszu odłączyła się 2 bateria haubic. W trakcie marszu w rejonie Miastkowa Kościelnego kolumna dywizjonu natknęła się na biwakujące oddziały niemieckiej Dywizji Pancernej "Kempf". Nie mogąc odprzodkować armat mjr Mokrzecki spieszył artylerzystów i nocnym atakiem wyparł wroga z miejscowości zdobył broń maszynową i 2 czołgi, które spalił. Dywizjon następnie przedarł się do miejsca koncentracji dywizji. W boju poległ mjr Mokrzecki i kilku kanonierów, a kilku zostało rannych.
1 bateria armat została podporządkowana dowódcy I/1 pułku artylerii lekkiej Leg. 14 września 1 bateria zajęła stanowiska ogniowe w rejonie Trzcińca, ostrzeliwała w/g mapy las Jagodno, następnie wspierała jednostki 1 DPLeg. w rejonie Róży Podgórnej. Podczas pojedynku artyleryjskiego pocisk niemiecki trafił w jaszcz 1 baterii powodując eksplozję, w jej wyniku poniosła ciężkie straty, następnie została zbombardowane przez lotnictwo wroga[4]. Poniosła ciężkie straty osobowe i w koniach, w efekcie resztki baterii pozostały z jednym działem[2]. Resztki 1 baterii dołączyły do 1 dac w rejonie Chełma Lubelskiego. Obowiązki dowódcy dywizjonu przejął mjr Świderski[2]. Dowództwo dywizjonu z rzutem kwatermistrzowskim i kolumną amunicyjną dotarło 15 września do Radzynia Podlaskiego, tu dołączyła 2 bateria haubic. 16 września dywizjon osiągnął Parczew, tu nastąpił wypoczynek i uzupełnienie kolumny amunicyjnej i dołączyła zagubiony wcześniej tabor żywnościowy. Nocą 17/18 i 18/19 września 1 dac maszerował trasą przez Sosnowice, Wolę Wereszczyńską, Urszulin, Wierzbice i Rudki w okolicach Chełma. Następnej nocy zajął rejon Wojsławic. 20/21 września dywizjon dotarł przez Grabowiec do Wożuczyna, gdzie znalazł się pod ostrzałem niemieckiej baterii dalekonośnej. 22/23 września 1 dac maszerował na Rachań, przekroczył drogę Zamość-Tomaszów i o świcie 23 września zajął s.o. pod Tarnawatką. Dywizjon ostrzeliwał stanowiska i oddziały niemieckiej 8 DP, ponadto prowadził pojedynek artyleryjski z niemieckimi bateriami. W wyniku czego w godzinach popołudniowych po nakryciu stanowisk ogniowych salwą niemiecką pozostały sprawne jedynie dwa działony haubic 155 mm. W chwilę po tym na stanowiska ogniowe uderzyła z trzech stron niemiecka broń pancerna, strzelające działony zostały zniszczone strzelając do końca. 1 dac przestał istnieć, większość żołnierzy dostała się do niemieckiej niewoli[5].
Obsada personalna dywizjonu
edytuj| Stanowisko etatowe | Stopień, imię i nazwisko | Uwagi |
|---|---|---|
| dowództwo | ||
| dowódca dywizjonu | mjr Władysław Świderski | |
| mjr Justyn Mokrzecki | od 8 IX 1939 | |
| mjr Jan Pietrzak | od 12/13 IX 1939 | |
| adiutant | ppor. Leonidas Szulc[6] | |
| oficer zwiadowczy | ppor. Stanisław Józef Babicki[7] | |
| oficer łącznikowy | ||
| oficer łączności | ppor. rez. Bogdan Grodzicki | do 12 IX 1939 |
| oficer obserwacyjny | ||
| oficer żywnościowy | ppor. rez. Józef Binek[8] | PSZ na Zachodzie[9] |
| oficer płatnik | ppor. rez. Wiktor Stapf | |
| lekarz dywizjonu | pchor. rez. Kulewicz | |
| lekarz weterynarii | por. rez. Stanisław Wilczek | |
| dowódca kolumny amunicyjnej | ppor. rez. Jan Kirzkowski | |
| 1 bateria (armaty 105 mm wz. 13) | ||
| dowódca baterii | por. Konstanty Margusz | |
| oficer zwiadowczy | ppor. rez. Leon Suchocki | |
| oficer ogniowy | por. rez. Stefan Wojciech Goldman | †1940 Charków[10] |
| dowódca 1 plutonu | ||
| dowódca 2 plutonu | ||
| 2 bateria (haubice 155 mm wz. 17) | ||
| dowódca 2 baterii | por. Edward Szulc | |
| oficer zwiadowczy | pchor. rez. Józef Wierzbicki | |
| oficer ogniowy | plut. pchor. Józef Sidorkiewicz | |
| dowódca 1 plutonu 2 baterii | ||
| dowódca 2 plutonu 2 baterii | ||
| dowódca plutonu taborowego | ||
Przypisy
edytuj- ↑ według: Piotr Zarzycki: 3 Pułk Artylerii Ciężkiej. s. 31. pierwszym dowódcą dywizjonu był mjr Władysław Świderski; według Karol Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej. s. 381. był nim mjr Justyn Mokrzecki
- ↑ a b c Galster 1975 ↓, s. 382.
- ↑ Zarzycki 1993 ↓, s. 31-32.
- ↑ Zarzycki 1993 ↓, s. 33-34.
- ↑ Zarzycki 1993 ↓, s. 35.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 75, ur. 26 sierpnia 1916.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 319, ur. 24 grudnia 1913.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 144, 644, ur. 22 października 1899.
- ↑ Józef Binek. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-08-28].
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 140.
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914–1939. Londyn: 1975.
- Roman Łoś: Artyleria polska 1914–1939. Warszawa: Bellona, 1991. ISBN 83-11-07772-X.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Piotr Zarzycki: 3 Pułk Artylerii Ciężkiej im. Króla Stefana Batorego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 28. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993. ISBN 83-85621-25-3.