10 Sudecka Dywizja Piechoty
10 Sudecka Dywizja Piechoty (10 DP) – związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1944 |
| Rozformowanie |
1949 |
| Nazwa wyróżniająca |
Sudecka[a] |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
14 stycznia 1945 |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
płk Andrzej Czartoryski |
| Ostatni |
płk Wacław Zwierzański |
| Działania zbrojne | |
| Operacja łużycka Operacja praska | |
| Organizacja | |
| Numer |
JW 2843[b] |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
| Skład |
25 pułk piechoty |
19 sierpnia 1945 Naczelny Dowódca WP rozkazem nr 180 nadał 10 DP miano „Sudecka”[3].
Formowanie
edytujNa podstawie Rozkazu Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 41 na początku października 1944 rozpoczęto w Rzeszowie formowanie 10 Dywizji Piechoty jako jednostki 3 Armii WP.
11 listopada 1944 w Rzeszowie odbyła się pierwsza defilada w rocznicę odzyskania niepodległości. 14 stycznia 1945 dywizja otrzymała z rąk Naczelnego Dowódcy WP gen. broni Michała Roli-Żymierskiego sztandar[3]. W tym też dniu odbyła się pierwsza przysięga wojskowa oddziałów dywizji[3].
Struktura organizacyjna
edytuj| Dowództwo 10 DP |
| 25 pułk piechoty |
| 27 pułk piechoty |
| 29 pułk piechoty |
| 39 pułk artylerii lekkiej |
| 13 samodzielny dywizjon artylerii samochodowej |
| 10 batalion szkolny |
| 21 batalion saperów |
| 12 batalion sanitarny |
| 10 kompania rozpoznania |
| 19 kompania łączności |
| 9 kompania chemiczna |
| oddziały specjalne |
Działania bojowe
edytuj22 stycznia 1945 10 DP opuściła Rzeszów i przystąpiła do ochrony obiektów przemysłowych na Górnym Śląsku.
W połowie lutego przegrupowała się na Pomorze Zachodnie, gdzie ochraniała prawe skrzydło 1 Frontu Białoruskiego. Niektóre pododdziały dywizji prowadziły walkę z niemieckimi dywersantami i oddziałami wroga, które znalazły się w okrążeniu.
Z dniem 27 lutego 1945 została ona podporządkowana 2 Armii Wojska Polskiego i po koncentracji w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego została przerzucona w rejon Wrocławia, aby wziąć udział w walkach o to miasto.
Na początku kwietnia 1945 2 Armia WP zgodnie z rozkazem Dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego otrzymała zadanie wzięcia udziału w operacji łużyckiej na kierunku Drezna. Pododdziały 10 DP wyruszyły w kierunku Nysy Łużyckiej i zluzowały oddziały radzieckie. Rozpoczęto rozbudowę inżynieryjną pozycji obronnych oraz przygotowania do forsowania Nysy. W dniu 16 kwietnia dywizji nie powiodło się forsowanie Nysy Łużyckiej. Następnego dnia w dalszym ciągu nie uzyskano powodzenia. Dopiero 18 kwietnia jej pododdziały zdobyły niewielki przyczółek w rejonie Dobrzynia. 20 kwietnia dywizja ostatecznie sforsowała Nysę na całym pasie natarcia i posunęła się o 6-11 km do przodu. W kolejnych dniach wyszła na rubież: Tzschelln, Boxberg, Hirschwalde i Sproitz. Następnie dywizja brała udział w walce z oddziałami niemieckimi zdążającymi z południa na odsiecz Berlinowi.
Kolejnym etapem walk był udział wraz z całą 2 Armią WP w operacji praskiej. 11 maja dywizja zakończyła swój szlak bojowy[4].
|
|
|
|
|
Sztandar dywizji
edytujSztandar dywizji ufundowany został przez społeczeństwo Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego. 14 stycznia 1945 gen. broni Michał Rola-Żymierski wręczył dywizji sztandar[4]. Towarzyszyli mu gen. bryg. Aleksander Zawadzki i gen. Karol Świerczewski.
- Opis sztandaru
Płat o wymiarach 98 x 98 cm obszyty z trzech stron złotą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą 7 białych tasiemek. Drzewce z jasnego, politurowanego drewna. Głowica w kształcie orła wspartego na kuli[4].
Strona główna:
Na czerwonym adamaszku haftowany srebrną nicią orzeł[f]. Ponad orłem haftowany w półokrąg złotą nicią, napis: „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”, poniżej „10 SUDECKA DYWIZJA PIECHOTY WOJSK Polskich”[4].
Strona odwrotna:
Na białym adamaszku ślad po wizerunku. Powyżej złotą nicią napis: „BÓG, HONOR I OJCZYZNA”[4].
Okres powojenny
edytujPo zakończeniu działań wojennych forsownym marszem pieszo 14-17 maja 1945[5] przegrupowana na Dolny Śląsk nad granicę czechosłowacką do ochrony granicy południowo-zachodniej w rejonie Jeleniej Góry i Kłodzka. W związku z incydentami na granicy południowej dywizję 12 czerwca 1945 skierowano do ochrony granicy na odcinku Karpacz-Paczków. W czerwcu 1945 dowództwo dywizji stacjonowało w Jeleniej Górze. Jej żołnierze brali udział w akcji osiedleńczej w okolicach Lwówka Śląskiego i Wlenia. Zgodnie z rozkazem organizacyjnym Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 0305/Org. z 10 listopada 1945 dywizja przeszła na etaty pokojowe[6].
Skład i rozmieszczenie (początek 1949)
edytuj| Nazwa jednostki | Miejsce stacjonowania |
|---|---|
| Dowództwo 10 DP | Jelenia Góra |
| 25 pułk piechoty | Wrocław |
| 27 pułk piechoty | Kłodzko |
| 29 pułk piechoty | Jelenia Góra |
| 39 pułk artylerii lekkiej | Strzegom |
| 13 dywizjon artylerii przeciwpancernej | Kłodzko |
| 21 batalion saperów | Jelenia Góra |
Przeformowanie
edytujRozkazem Nr 0056/0rg z 30 marca 1949 Minister ON nakazał dowódcy OW IV do 1 września 1951 przenieść 10 Sudecką Dywizję Piechoty z etatów 2/76-2/81 na etaty 5/44,5/47, 5/50-5/59 dywizji pancernej o ogólnym stanie osobowym 6197 żołnierzy oraz 34 pracowników kontraktowych.
W połowie 1949 przeniesiono z Jeleniej Góry do Wrocławia dowództwo 10 Sudeckiej DP i przeformowano na dowództwo 10 Sudeckiej DPanc. Dywizja weszła w skład 2 Korpusu Pancernego.
Żołnierze
edytuj- Dowódcy dywizji
- płk Andrzej Czartoryski (29 września 1944 - 18 kwietnia 1945)[3]
- płk Dymitr Dibienko (8 - 16 kwietnia 1945)[3]
- płk Aleksander Struc (AC) (od 17 kwietnia 1945 do końca wojny)[3]
- płk Stiepan Żydek-Zieliński (AC) 12 grudnia 1946 – 24 maja 1947 (od grudnia 1946 gen. bryg.)
- płk Ludwik Barański 24 maja 1947 – 13 grudnia 1948
- płk Wacław Zwierzański 13 grudnia 1948 – 25 marca 1949
- Oficerowie
- ks. mjr Ksawery Andrysiak – proboszcz dywizji (od 15 grudnia 1947)[7]
Uwagi
edytuj- ↑ Rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 180 z 19.08.1945[1].
- ↑ Rozkaz organizacyjny Naczelnego Dowódcy WP nr 053/Org. z 30.3.1946
- ↑ Rozkaz Dowódcy Okręgu Wojskowego Nr IV z 20 października 1945 o przedyslokowaniu 10 Dywizji Piechoty do garnizonu Jelenia Góra.
- ↑ Koszary Kościuszki; al. Obrońców (obecnie ul. Sudecka)
- ↑ Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP Nr 00510 z 5 września 1945
- ↑ dziób i szpony złote
Przypisy
edytuj- ↑ Stąpor 1965 ↓, s. 1002.
- ↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 42.
- ↑ a b c d e f Komornicki 1965 ↓, s. 158-162.
- ↑ a b c d e Bigoszewska i Wiewióra 1974 ↓, s. 70.
- ↑ Michał Kutny, Po sporze o Kotlinę, „Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej”. nr 8/2008, s.13.
- ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 39.
- ↑ Patrycja Kaczmarska: Generalny Dziekanat Wojska Polskiego w latach 1945–1964. caw.wp.mil.pl. s. 187. [dostęp 2018-02-27].
Bibliografia
edytuj- Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 –1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
- Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- [red.] Stanisław Stąpor: Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Szkolenie, przegrupowania i działania bojowe 2 Armii WP. Wybór materiałów źródłowych. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.