10 Dywizjon Żandarmerii
10 Dywizjon Żandarmerii (10 dżand.) – oddział żandarmerii Wojska Polskiego.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Święto |
19 marca (1928-1935) |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk żand. Adam Butzura |
| Ostatni |
mjr żand. Piotr Guziorski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Historia dywizjonu
edytuj10 Dywizjon Żandarmerii wraz z podporządkowanymi pododdziałami stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr X. Dowódca dywizjonu pełnił równocześnie funkcję szefa żandarmerii w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu.
Na rozpoczęty 15 lipca 1923 „Kurs żandarmów próbnych przy X Dyonie Żand.” wysłanych zostało 32 podoficerów i żandarmów próbnych, w tym 17 z Dyonu Żand. Nr X (pozostali słuchacze pochodzili z dywizjonów nr I, IV, VI, VII, VIII i IX). Tego samego dnia we Lwowie rozpoczął się „8-mio tygodniowy kurs żandarmów zawodowych przy VI Dyonie Żand.”, na który wysłano 20 podoficerów[1].
Z dniem 29 lutego 1924 kpt. żand. Michał Graff został przeniesiony do rezerwy na własną prośbę. W marcu 1924 kpt. żand. Józef Kita został przydzielony z DOK X do 10 dżand. na stanowisko dowódcy plutonu żand. Jarosław, a kpt. żand. Władysław Hercok z 10 dżand. do DOK X na stanowisko szefa Oddziału II Sztabu[2].
Do 20 marca 1924 zostały zlikwidowane plutony żandarmerii: Rzeszów, Sanok i Stryj, a w ich miejsce zorganizowane posterunki żandarmerii[3]. W tym samym miesiącu niżej wymienieni oficerowie zostali przeniesieni do korpusu oficerów piechoty z równoczesnym wcieleniem: kpt. żand. Władysław Zygmunt Ochab do 5 psp oraz kpt. żand. Józef Homik (dowódca plutonu żand. Rzeszów), kpt. żand. Karol Pulda (dowódca plutonu żand. Sanok) i kpt. żand. Władysław Hercok do 38 pp[4]. W kwietniu tego roku 101 żandarmów pełniących dotychczas służbę w dywizjonie zostało przeniesionych ewidencyjnie, etatowo, służbowo i gospodarczo z korpusu żandarmerii na etat podoficerów w oddziałach broni Okręgu Korpusu Nr X[5]. Z dniem 15 września 1924 na VI kurs podoficerski w Centralnej Szkole Żandarmerii w Grudziądzu odkomenderowanych zostało 8 podoficerów[6].
10 marca 1925 dywizjonu dowódca OK X, w celu uzupełnienia stanu podoficerów zawodowych 10 dżand., nakazał podległym dowódcom pułków piechoty, kawalerii i artylerii przedłożyć wykazy szeregowych, zgłaszających się ochotniczo do służby w żandarmerii. Spośród zgłoszonych ochotników dowódca 10 dżand. miał wybrać dziesięciu, których dowódca OK X miał przydzielić na rozpoczynający się 15 kwietnia sześciomiesięczny kurs żandarmów próbnych przy dywizjonie. Absolwenci kursu po odbyciu półrocznej służby próbnej mieli być mianowani żandarmami zawodowymi[7]. Ostatecznie kurs ukończyło 18 żandarmów próbnych, w tym dwóch przydzielonych z 6 dżand. Dwóch absolwentów ukończyło kurs z „postępem bardzo dobrym”, dziesięciu – dobrym, a sześciu – dostatecznym[8].
10 września 1926 dowódca OK X wyznaczył „kontyngens szeregowych zawodowych 10 Dyonu Żand. na 1926 rok”: 22 starszych wachmistrzów, 17 wachmistrzów, 34 starszych żandarmów i 33 żandarmów[9].
26 stycznia 1928 dowódca OK X, „w celu uzupełnienia stanu podoficerów zawodowych 10 Dyonu Żandarmerii”, nakazał wszystkich dowódcom pułków piechoty i kawalerii przedłożyć do 15 lutego wykazy szeregowych, zgłaszających się ochotniczo do służby w żandarmerii. Wybrani przez dowódcę dywizjonu szeregowi mieli być skierowani na pięciomiesięczny kurs żandarmów próbnych w Dywizjonie Szkolnym Żandarmerii w Grudziądzu[10].
17 lutego 1928 minister spraw wojskowych zatwierdził dzień 19 marca, jako datę święta dywizjonu[11].
12 grudnia 1935 minister spraw wojskowych unieważnił dotychczasową datę święta dywizjonu oraz zatwierdził dzień 13 czerwca, jako datę święta żandarmerii[12].
Jednostka nie posiadała sztandaru i odznaki pamiątkowej. Oficerowie i podoficerowie od 1931 mogli otrzymać odznakę pamiątkową Żandarmerii. W 1939 zamierzano wprowadzić do użytku „Znak Służbowy Żandarmerii”. Znaki miały być numerowane. Dla 10 dżand. przewidziano numery od 10.000 do 10.999[13].
W dwudziestoleciu międzywojennym służbę w dywizjonie pełnili m.in. kapitanowie Leon Cehak, Czesław Mańkowski i Wiktor Zakliński oraz porucznik Jan Kasper Fiałkowski[a]
Organizacja pokojowa i dyslokacja 10 dżand w 1939
edytuj- Dowództwo dywizjonu w Przemyślu, ul. Czarnieckiego 43
- pluton żandarmerii Przemyśl, ul. Czarnieckiego 43
- posterunek żandarmerii Sanok
- posterunek żandarmerii Sambor
- posterunek żandarmerii Krosno[16]
- pluton żandarmerii Kielce, ul. Zamkowa 4
- posterunek żandarmerii Sandomierz
- pluton Żandarmerii Jarosław, ul. Słowackiego 26
- posterunek żandarmerii Rzeszów
- posterunek żandarmerii Łańcut
Kadra dywizjonu
edytuj- Dowódcy dywizjonu
- ppłk żand. Adam Tomasz Butzura († 13 XII 1922 Przemyśl[17])
- mjr żand. Bronisław Batsch (III 1923 – XII 1929)
- mjr żand. Kazimierz Chodkiewicz (XII 1929 - 1 V 1933)
- mjr żand. Wojciech Kuś (do 23 X 1934)
- mjr żand. Piotr Guziorski (1935 – 1 IX 1939)
- Zastępcy dowódcy dywizjonu
- kpt. / mjr żand. dr Tadeusz Alojzy Dudryk[b] (p.o. 1923 i III - IX 1925)
- mjr żand. Alfred Riesser (13 IX 1925 - 17 III 1927)
- mjr żand. Antoni Czabański (XII 1934 – X 1935)
- mjr żand. Jan Józef Rybowski[c] (X 1935[23] – IX 1939)
- Obsada personalna dywizjonu w marcu 1939[25]
- dowódca dywizjonu – mjr żand. Piotr Guziorski
- I zastępca dowódcy – mjr żand. Jan Józef Rybowski
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – kpt. żand. Mieczysław I Janowski
- adiutant – por. żand. Stanisław Józef Jazienicki
- oficer mobilizacyjny – kpt. żand. Stanisław Nagórski
- oficer śledczy – kpt. żand. Stefan Roman Radyk
- oficer gospodarczy – kpt. int. Stanisław Matłowski
- oficer do zleceń – por. żand. Jan Tokarski
- dowódca plutonu żandarmerii Jarosław – kpt. żand. Kazimierz Ludwik Bogucki
- oficer plutonu – ppor. piech. rez. pdsc mgr Tadeusz Dziurzyński
- dowódca plutonu żandarmerii Kielce – kpt. żand. Marceli Kończyński
- dowódca plutonu żandarmerii Przemyśl – por. żand. Stanisław Głowacki
- oficer plutonu – ppor. piech. rez. pdsc mgr Longin Stanisław Kaczor
Uwagi
edytuj- ↑ Jan Kasper Fiałkowski ur. 6 stycznia 1897. 12 maja 1920 został przeniesiony z OKTW Lwów na stanowisko dowódcy plutonu żandarmerii Stryj z jednoczesnym przeniesiem z etatu oficerów piechoty na etat oficerów żandarmerii[14]. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów żandarmerii. W 1932 nadal służył w 10 dżand. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[15].
- ↑ mjr żand. dr Tadeusz Alojzy Dudryk w marcu 1925 został przydzielony z Centralnej Szkoły Żandarmerii w Grudziądzu do 10 dżand. na stanowisko zastępcy dowódcy dywizjonu[18]. W październiku 1925 został przeniesiony do korpusu oficerów kontrolerów[19].
- ↑ mjr żand. Jan Józef Rybowski ur. 24 stycznia 1893 we Lwowie, w rodzinie Mikołaja i Rozalii z Cynków. W 1915 jako ekstern zdał egzamin dojrzałości w c. k. IV Gimnazjum we Lwowie. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 12., a następnie 5. kompanii c. k. Pułku Strzelców Nr 26, w stopniu sierżanta jednorocznego ochotnika. Był dwukrotnie ranny[20][21]. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[22]. Między 17 a 21 kwietnia 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie (obecnie Twer) i pogrzebany w Miednoje[23]. 5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika[24]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Przypisy
edytuj- ↑ Dz. Rozk. DOK 2017 ↓, s. 585-586, rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 80 z 31 lipca 1923.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 7 marca 1924, s. 104.
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 205.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 26 z 15 marca 1924, s. 127-128.
- ↑ Dz. Rozk. DOK 2017 ↓, s. 587-589, rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 37 z 16 kwietnia 1924.
- ↑ Dz. Rozk. DOK 2017 ↓, s. 592, rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 37 z 26 września 1924.
- ↑ Dz. Rozk. DOK 2017 ↓, s. 594, rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 21 z 10 marca 1925.
- ↑ Dz. Rozk. DOK 2017 ↓, s. 599-600, rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 98 z 18 listopada 1925.
- ↑ Dz. Rozk. DOK 2017 ↓, s. 604, rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 71 z 10 września 1926.
- ↑ Dz. Rozk. DOK 2017 ↓, s. 606, rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 5 z 26 stycznia 1928.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 84 z 17 lutego 1928, poz. 46.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 12 grudnia 1935, poz. 142.
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 271-272.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 maja 1920, s. 376.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 290, 796.
- ↑ Grzegorz Ratajczak wymienił Posterunek Żandarmerii Krosno w składzie Plutonu Żandarmerii Jarosław.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 20 lutego 1923, s. 122.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 6 marca 1925, s. 133.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 102 z 8 października 1925, s. 550.
- ↑ Lista strat nr 485. c. i k. Ministerstwo Wojny, 1916-11-01, s. 50..
- ↑ Lista strat nr 622. c. i k. Ministerstwo Wojny, 1917-10-30, s. 6..
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 282.
- ↑ a b Убиты в Калинине 2019 ↓, s. 285.
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 837.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Убиты в Калинине, захоронены в Медном. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów Ostaszkowskiego Obozu NKWD rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). T. 2: Биограммы военнопленных M–Я. Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2019. ISBN 978-5-6041921-5-3.
- Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.
- Żandarmeria Wojskowa w dokumentach z lat 1918–1939. T. 2: Dzienniki Rozkazów Dowództw Okręgów Korpusów. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 2017. ISBN 978-83-63050-46-7.