Ṕ
Ṕ – litera alfabetu łacińskiego ze znakiem diakrytycznym w postaci ukośnej kreski.
W dawnym języku polskim
edytuj
Litera ṕ występowała w zapisie języka średniopolskiego sugerowanym przez Jana Kochanowskiego w traktacie Ortografia polska[1], a także przez Jana Januszowskiego w Nowym karakterze polskim[2]. Oznaczała zmiękczone p, które w szesnastowiecznej polszczyźnie pojawiało się w wygłosie[3]. Jako przykład zastosowania Kochanowski podawał w swoim traktacie ortograficznym wyraz „łuṕ”[4], czyli drugą osobę liczby pojedynczej trybu rozkazującego od czasownika „łupić”[5], w odróżnieniu od rzeczownika „łup”, zapisywanego przez zwykłe p[4]. W siedemnastym wieku zmiękczone wersje spółgłosek b, p, w i f zaczęły zanikać w wymowie, by w kolejnym stuleciu zniknąć całkowicie[3]. W 1830 podczas prac nad reformą ortografii stwierdzono brak tych spółgłosek w języku[a][3].
W innych językach
edytujṔ występuje również w zgodnej ze standardem ISO 9 transliteracji alfabetu abchaskiego jako odpowiednik znaku Ԥ/Ҧ[6][7], a także, w zapisie języka washoe, którym posługuje się niewielka grupa rdzennych mieszkańców Ameryki z plemienia Washoe[8] i w zapisie języka tsimane[9]. Dawniej również w zapisie języka dolnołużyckiego[10].
Kodowanie
edytuj| Symbol | Kod | |
|---|---|---|
| Wielka litera | Ṕ | U+1E54 |
| Mała litera | ṕ | U+1E55 |
Uwagi
edytuj- ↑ Klemensiewicz w przypisie 403 (na s. 740) podaje jednak przykłady na to, że według niektórych autorów w wymowie istnienie tych spółgłosek utrzymywało się nieco dłużej, cytuje m.in. J. Rozwadowskiego, który w 1923 r. pisał „Oznaczanie miękkości wyszło z użycia dopiero pod koniec XIX wieku, chociaż w wymowie palatalność znikła już nieco wcześniej” (podkreślenie Z.K.).
Przypisy
edytuj- ↑ Kochanowski 2021 ↓, s. 165.
- ↑ Decyk-Zięba 2020 ↓, s. 103–104.
- ↑ a b c Klemensiewicz 2015 ↓, s. 295.
- ↑ a b Kochanowski 2021 ↓, s. 165, 186.
- ↑ Słownik polszczyzny XVI wieku – łupić [online], spxvi.edu.pl [dostęp 2024-09-17].
- ↑ Polski Komitet Normalizacyjny (red.), Informacja i dokumentacja – Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie – Języki słowiańskie i niesłowiańskie, Warszawa: Wydawnictwa Normalizacyjne, 2000, s. 12, 15, ISBN 978-83-7330-996-8 [dostęp 2024-09-26].
- ↑ Viacheslav Chirikba, Unified Abkhaz-Abaza Alphabet on the Latin Graphic Basis. A Project. Sukhum 2919. Единый абхазо-абазинский алфавит на латинской графической основе. Проект. Сухум, 2019. [online] [dostęp 2024-09-26].
- ↑ William Horton Jacobsen jr., Beginnig Washo, [w:] Nevada State Museaum Occasional Papers [online], Nevada State Museaum, grudzień 1996, s. 3 [dostęp 2024-09-17].
- ↑ Jeanette Sakel, El Mosetén y Chimane (Tsimane’) [online] (hiszp.).
- ↑ Georg Kral, Grammatik der wendischen Sprache in der Oberlausitz, Bautzen M. Schmaler, 1919, s. 1 [dostęp 2024-09-18].
- ↑ Latin Extended Additional [online], Unicode.org [dostęp 2024-09-17].
Bibliografia
edytuj- Wanda Decyk-Zięba, Ortografie Kochanowskiego, Górnickiego i Januszowskiego nowym karakterem polskim złożone, „Poradnik Językowy”, 2020 (10/2020(779)), 2020, s. 103–104, DOI: 10.33896/PorJ.2020.10.8, ISSN 0551-5343 [dostęp 2024-09-16] (pol.).
- Zenon Klemensiewicz: Historia języka polskiego. Wyd. IX. Warszawa: PWN, 2015, s. 295. ISBN 978-83-01-18131-4.
- Jan Kochanowski: Dzieła wszystkie: wydanie sejmowe. T. 11: Ortografia polska. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 2021, seria: Biblioteka Pisarzów Polskich. Seria B. ISBN 978-83-66448-93-3. [dostęp 2024-09-16].