Środowisko naturalne Kłodzka
Środowisko naturalne Kłodzka – składa się na nie całość zagadnień dotyczących geografii i geologii, hydrologii, gleboznawstwa i klimatologii miasta Kłodzka.
Geografia
edytujPołożenie geograficzne
edytujKłodzko leży w południowo-zachodniej Polsce, w południowej części woj. dolnośląskiego, w północno-wschodniej części powiatu kłodzkiego, tworząc osobną gminę miejską[1].
Miasto położone jest w Sudetach, w północno-wschodniej części Kotliny Kłodzkiej, u południowo-zachodnich podnóży Gór Bardzkich. Położenie centrum miasta (rynku) wyznaczają współrzędne geograficzne 50°26′N 16°39′E/50,433333 16,650000[2]. Miasto obejmuje obszar 24,84 km². Najniższy punkt jest położony niedaleko ujścia Ścinawki do Nysy Kłodzkiej, na północy Ustronia, na wysokości ok. 280 m n.p.m., a najwyższym wzgórze Szyndzielnia, którego wysokość sięga 431 m n.p.m. w północno-wschodniej części miasta.
Granice administracyjne miasta wyznaczają[3]:
- na północy ujście Ścinawki do Nysy Kłodzkiej,
- na wschodzie schodzą w dolinę Jodłownika na granicy Mariańskiej Doliny i Wojciechowic, a następnie przez grzbiet odchodzący od Kłodzkiej Góry w Górach Bardzkich, a ciągnący się po Owczą Górę, schodzą przez kulminację do doliny Jaszkówki, na granicy z Jaszkową Dolną,
- na południu biegną wzdłuż skraju wyraźnej terasy Doliny Nysy Kłodzkiej, aż do ujścia Białej Lądeckiej. Stąd na południowym zachodzie zboczem Czerwoniaka przechodzi w dolinę Bystrzycy Dusznickiej na granicy Starego Wielisławia i Książka. Potem w górę Bystrzycy Dusznickiej do Zagórza,
- na zachodzie ciągną się przez rozległy płaskowyż obok Mikowic do Leszczyn.
| Rodzaj | Powierzchnia (ha) | % |
|---|---|---|
| użytki rolne | 1557 | 62,71% |
| tereny zamieszkane | 875 | 35,24% |
| lasy | 51 | 2,05% |
| Powierzchnia wsi (Σ) | 2483 | 100% |
Warunki naturalne
edytujRozciągłość zabudowań miejskich w kierunku południkowym wynosi ok. 7,6 km, a w kierunku równoleżnikowym ok. 6,4 km[5]. Oś całego zespołu miejskiego wyznacza Nysa Kłodzka wraz z dopływami. W samym mieście od Nysy oddziela się Młynówka, obejmująca dużą wyspę, na której leży dawne Przedmieście Piasek oraz osiedle Nysa[3].
Przebieg procesów tektonicznych na obszarze północno-wschodniej ziemi kłodzkiej przyczynił się do tego, że lekko na północny wschód od centrum Kotliny Kłodzkiej zbiegają się doliny wszystkich ważniejszych rzek regionu, zasilanych z okolicznych gór. Już w południowo-zachodniej części miasta do Nysy Kłodzkiej uchodzi Bystrzyca Dusznicka, zaś przed samym Kłodzkiem – Biała Lądecka. W samym mieście do rzeki dołączają niewielkie potoki[6].
Budowa geologiczna
edytuj
Paleozoik i mezozoik
edytujWspółczesny krajobraz Kłodzka jest następstwem wielokrotnie powtarzających się i zróżnicowanych procesów zachodzących w tym miejscu w skorupie ziemskiej, które miały ścisły związek z obszarem całych Sudetów. Ustalenia dotyczące najstarszych dziejów geologicznych Kotliny Kłodzkiej, dotyczą początku paleozoiku (570–500 mln lat). Rozciągało się tu wtedy morze o charakterze geosynkliny, które cechowało się dużym zróżnicowaniem w jego poszczególnych częściach[7]. Między kambrem a ordowikiem (500–440 mln) doszło do ruchów górotwórczych, w wyniku których starsze osady z dna kotliny zostały intensywnie przefałdowane wraz ze znacznie starszymi skałami krystalicznymi podłoża[8]. W czasie kończących się ruchów kalcedońskich dało się zauważyć spłycenie basenów morskich i częściowa regresja zalewu[9]. Początek karbonu (240–285 mln lat) przyniósł ze sobą początek wielkich zmian w tym rejonie Sudetów, w wyniku których doszło do rozwoju niecki śródsudeckiej na północny zachód od Kłodzka. W okresie permu teren Kłodzka był zrównany i lekko falisty, co spowodowało, że na teren ten wkroczył zalew morza cechsztyńskiego[10]. Era mezozoiczna (240–67 mln lat) była przeważnie sucha[11].
Kenozoik
edytujObecna era geologiczna – kenozoiczna (od 67 mln lat) przyniosła wiele wydarzeń, które w sposób bezpośredni rzutują na obecne stosunki geologiczne. Nastąpiły silne ruchy górotwórcze: ortogeneza saksońska i alpejska. Około 26 mln lat temu średnie temperatury na tym terenie wynosiły ok. 20° przy opadach 1200–1800 mm. Następnie panowały warunki klimatyczne zbliżone do obecnej sawanny afrykańskiej. W tym czasie (ok. 25–10 mln lat) pra-Nysa Kłodzka rzeźbiła w podłożu liczne meandry na północ od obecnego Kłodzka. Ortogeneza młodosaksońska przyniosła wypiętrzenie się Masywu Śnieżnika oraz wycięcie dookolnymi uskokami tektonicznymi Kotliny Kłodzkiej[10]. Z kolei plejstocen przyniósł ogólne zlodowacenie, które zostało zakończone 430–240 tys. lat temu, w tym czasie Nysa Kłodzka odtwarzając swój bieg nie trafiła na stare koryto, które poprzednio wyrzeźbiła na zachód od Fortecznej Góry na odcinku: Książek – most kolejowy na Ścinawce przez Mikowice i Leszczyny. W związku z tym wraz z wodami roztopowymi wytworzyły nową dolinę w jej obecnym przebiegu przez centrum Kłodzka[12].
Klimat
edytujKłodzko podobnie jak pozostałe części Sudetów leży na klimatycznej strefie przejściowej, z niewielką przewagą klimatu kontynentalnego[13]. Średnia temperatura roku ustalona na podstawie badań z lat 1881–1930 wynosi 7,4 °C, z kolei roczna amplituda sięga 19,3°. Najcieplejszym miesiącem w roku jest lipiec z temperaturą 16,9 °C, a najzimniejszy jest styczeń ze średnią –2,4 °C. Przedwiośnie z temperaturami przekraczającymi 0 °C zaczyna się w Kłodzku między 26 a 28 lutego, wiosna z temperaturami powyżej 5 °C zaczyna się w okresie 31 marca-5 kwietnia. Lato trwa tylko 15–17 tygodni, licząc temperaturę powyżej 15 °C. Równie krótka jest zima: 1–12 tygodni, przy czym opady śniegu występują przez 186 dni w ciągu roku. Opady atmosferyczne zamykają się w granicach 600–700 m[14].
Warunki hydrologiczne
edytuj
Kłodzko rozwinęło się nad Nysą Kłodzką, będącą największą rzeką ziemi kłodzkiej i stanowiąca dopływ Odry I rzędu. W obrębie miasta uchodzą do niej tylko małe cieki o charakterze potoków, wśród których wyróżnia się Jodłownik, zaliczany do II rzędu. Powyżej niego do Nysy Kłodzkiej wpływa Bystrzyca Dusznicka i Jaszkówkę. Przed samym Kłodzkiem zasilana jest ona jeszcze przez Białą Lądecką, a poza terytorium miasta na północy przez Ścinawkę[2].
Specyfika położenia Kłodzka oraz zbieg kilku ważniejszych cieków przyczynia się czasem do znacznych szkód na skutek spiętrzenia wód Nysy Kłodzkiej. Do największych powodzi należały te z lat: 1310, 1938 i 1997. W samym mieście rzeka ma umocnione brzegi, których obmurowanie z kamienia sięga w centrum 4 m wysokości. Nysa tworzy tu także Młynówkę, zasilającą kiedyś dwa młyny i wydzielającą Wyspę Piasek[15].
Gleby
edytujZmienność substratu, z którego utworzone zostały gleby położone w okolicy Kłodzka, jest stosunkowo niewielka. W przeważającej mierze dominują żyzne utwory lessowe. Poza tym występują jeszcze pseudobielice, położone w okolicy Boguszyna. W dolinach rzecznych występują mady. W użytkowaniu gruntów rolnych dominuje kierunek orny, obejmujący ok. 65% powierzchni[15].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Województwo dolnośląskie. Mapa administracyjna, 1:180 000, wyd. Plan, Wrocław 2010.
- ↑ a b Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
- ↑ a b Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, wyd. PPWK, Wrocław-Warszawa 1999.
- ↑ Dane Urzędu Miasta Kłodzko na 31 grudnia 2007 r.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 240.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 26.
- ↑ K. R. Mazurski, Budowa geologiczna Ziemi Kłodzkiej, Materiały Krajoznawcze, VI: 1977, s. 38–48.
- ↑ W. Walczyk, Sudety, Warszawa 1968, s. 51.
- ↑ Przewodnik geologiczny po Sudetach, pod red. W. Grocholski, Warszawa 1969, s. 69.
- ↑ a b Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 24.
- ↑ M. Klimaszewski, Rozwój geomorfologiczny terytorium Polski w okresie przedczwartorzędowym, „Przegląd Geograficzny”, 30: 1958, s. 3–43.
- ↑ W. Walczak, op. cit., s. 102.
- ↑ A. Schmuck, Regiony termiczne województwa wrocławskiego, „Czasopismo Geograficzne”, 28: 1957, s. 3–4.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 28.
- ↑ a b Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 29.
Bibliografia
edytuj- Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 1998.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, I-BIS, Wrocław 1994.