Wikipedia

Jaszkowa Dolna

wieś w województwie dolnośląskim

Jaszkowa Dolna (niem. Niederhannsdorf[4]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Kłodzko.

Jaszkowa Dolna
wieś
Ilustracja
Kościół św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Gmina

Kłodzko

Wysokość

290–350 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

1352[2]

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-312[3]

Tablice rejestracyjne

DKL

SIMC

0852803

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Jaszkowa Dolna”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaszkowa Dolna”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaszkowa Dolna”
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kłodzko
Mapa konturowa gminy wiejskiej Kłodzko, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Jaszkowa Dolna”
Ziemia50°25′05″N 16°41′23″E/50,418056 16,689722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kaplica cmentarna w Jaszkowej Dolnej

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Geografia

edytuj

Położenie geograficzne

edytuj

Jaszkowa Dolna leży w Kotlinie Kłodzkiej, w Sudetach, w południowo-zachodniej Polsce. Centrum wsi oddalone jest od centrum Kłodzka, siedziby gminy i powiatu, o około 5 km na południowy wschód, zabudowania wsi sięgają niemal granic miasta. Na zachodzie graniczy z Krosnowicami i Kłodzkiem, na północy z Jaszkówką i Wojciechowicami, na wschodzie z Jaszkową Górna, a na południu z Marcinowem i Żelaznem[5].

Struktura powierzchni (2008)[6]
Rodzaj Powierzchnia (ha) %
użytki rolne 1293 72,8%
tereny zamieszkane 443 24,9%
lasy 41 2,3%
Powierzchnia wsi (Σ) 1777 100%

Według danych z 2008 r. wieś zajmowała obszar 17,77 km², co stanowiło 7% powierzchni gminy Kłodzko[7].

Warunki naturalne

edytuj

Jest to duża i długa (ok. 4 km) wieś łańcuchowa ciągnąca się wzdłuż potoku Jaszkówki, dopływu Nysy Kłodzkiej, między Kłodzkiem a Jaszkową Górną. Leży na wysokości 290–350 m n.p.m. Wieś zajmuje dolinę potoku, zwężającą się ku górze, oddzielającą Wzgórza Rogówki od reszty Kotliny Kłodzkiej[8].

Budowa geologiczna

edytuj

Okolice Jaszkowej Dolnej zostały wypreparowane w złożonej strukturze geologicznej, utworzonej przez granitoidy masywu kłodzko-złotostockiego od południa oraz dewońskie łupki i piaskowce, a także łupki metamorficzne od północy. Występują tu keratofiry i hornfelsy. Jednym z bardziej interesujących obiektów jest wyrobisko dawnego kamieniołomu u wjazdu do wsi od strony Kłodzka. Odsłaniają się tu hornfelsy piroksenowe, w których można spotkać szereg minerałów, w tym skapolity, wollastonit, a nawet drobne granaty[9].

Historia

edytuj
Daty wzmianek
o miejscowości i
jej oficjalne
nazwy według źródeł[10]
1320 Henningi villa
1332 nydersten Hennigsdorf
1333 Nenningstorf
1347 Henningisdorf
1348 Henningsdorf
Nidersten Henningsdorf
1350 Henningzdorf nidirist
1355 Nidirsten Hennygisdorff
1356 Nedirsten Hennigisdorff
1358 Hennigivilla
1360 Henigstorf
1364 Hennigisdorff
1389 Hennigsdorf
1419 Hennegisdorff
1422 nidern Hennigisdorff
1437 nedern Henigisdorff
1490 Nieder-Hennigsdorf
1549 Hennigsdorff
inferiori Niederhennsdorff
Niderheinsdorf
1574 Niederhannisdorf
1631 Hansdorf Inferior
1748 Nieder Hansdorff
1765 Nieder Hansdorf
1782 Hannsdorf Nieder
1816 Nieder-Hannsorf
1870 Niederhannsdorf
1945 Janowa Dolna
1946 Jaszkowa Dolna

Jaszkowa Dolna jest jedną ze starszych miejscowości ziemi kłodzkiej. Powstała w I połowie XIII w. jako wieś przedlokacyjna. Od zawsze była silnie związana z Kłodzkiem jako typowa osada podmiejska. W dokumentach wzmianki o niej pojawiają się w 1322 r.[11] W 1350 r. powstało tu dziedziczne wolne sędziostwo, które później przeszło w ręce augustianów kłodzkich. W tym czasie istniał tu już kościół parafialny. W XV wieku wieś należała do rodziny Schaffgotschów[11], a od około 1490 r. przeszła w posiadanie rodu Tschischwitzów, w 1580 r. przeszła w posiadanie Koberów.

W czasie wojny trzydziestoletniej wojska austriackie przystąpiły do przymusowej rekatolizacji ludności ziemi kłodzkiej, której duża część przeszła wcześniej na protestantyzm. Akcja ta wiązała się z represjami i dużymi kontrybucjami, co doprowadziło do buntu chłopów[11]. W 1621 r. utworzyli oni związek obronny mieszkańców, m.in. Jaszkowej Dolnej. Doszło do wielu potyczek, m.in. pod Jaszkową Górną zginęło ok. 100 chłopów. W 1622 r. przez wieś przeszedł kilkutysięczny oddział lisowczyków, którzy śpieszyli z pomocą wojsku oblężonemu w Bystrzycy Kłodzkiej przez inne grupy chłopów[11].

W XVIII i XIX w. wieś należała do kilku rodzin posiadaczy ziemskich: hrabiów von Neuhaus, von Götz i von Magnis.

W 1807 r. Jaszkowa Dolna znalazła się w centrum działań kampanii wojennej wojny Napoleona z IV koalicją antyfrancuską, kiedy to wojska francuskie dowodzone przez gen. Charles’a Lefebvre’a-Desnouettes próbowały opanować twierdzę kłodzką i całe hrabstwo kłodzkie bronione przez korpus hrabiego von Götzena. W związku z tym Prusacy zbudowali w Jaszkowej Dolnej i Jaszkowej Górnej fortyfikacje ziemne jako przedłużenie funkcji obronnej twierdzy[11]. W dniach 21–23 czerwca 1807 r. doszło tu do kilku potyczek, których skutkiem było wyparcie wojsk pruskich do twierdzy[11].

W 1816 r. wieś dzieliła się na 3 części, z których jedna należała do Kłodzka. W 1828 r. największą część kupił Hermann Volkmer. W tym czasie było we wsi 199 budynków, dwór oraz 4 folwarki. W 1870 r. w posiadaniu Volkmera znajdowało się 940 morgów ziemi.

Po 1945 r. Jaszkowa Dolna funkcjonuje dalej jako wieś rolnicza, stanowiąc zaplecze żywnościowe dla Kłodzka.

Zabytki

edytuj

Jaszkowa Dolna zachowała swój pierwotny układ wsi łańcuchowej, chociaż częściowo został on już zmieniony poprzez zagęszczenie nową zabudową. Do cenniejszych obiektów wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa należy zaliczyć[12]:

inne zabytki:

  • Figura Matki Bożej z 1833 r. stojąca na wysokim ozdobnym cokole przy przystanku autobusowym w dolnej części wsi. Została skradziona w 2005 r.

Demografia

edytuj

Rozwój ludnościowy Jaszkowej Dolnej na przestrzeni stuleci kształtował się następująco[14].

Bliskość Kłodzka – stolicy regionu i korzystne warunki naturalne sprawiły, że w Jaszkowej Dolnej nie wystąpiła tak gwałtowna faza wyludniania się, charakterystyczna dla innych miejscowości ziemi kłodzkiej. Przeciwnie, liczba udności utrzymuje się na stałym poziomie, nawet w pewnym okresie widoczny był jej wyraźny wzrost[15].

Gospodarka

edytuj

Jaszkowa Dolna jest w dalszym ciągu wsią rolniczą, stanowiąc żywnościowe zaplecze dla Kłodzka[15]. Obok tej funkcji odgrywa również rolę pewną osiedla mieszkaniowego. We wsi znajduje się 105 gospodarstw rolnych, przy czym jeszcze w latach 70. XX w. było ich dwa razy więcej, oraz gospodarstwo rolne kombinatu rolno-przemysłowego z Żelazna i SKR. Wyłącznie z pracy w rolnictwie utrzymywało się 39% ludności czynnej zawodowo w 1978 r., a w 1988 r. – aż 84%. Mieszkańcy zajmują się uprawą roli (są tu jedne z najlepszych gleb na ziemi kłodzkiej) lub pracują w pobliskim Kłodzku i dalszych miejscowościach[16]. Stale rozwija się funkcja mieszkalno-składowo-przemysłowa. Przybywają nowe domy mieszkalne, różne magazyny i zakłady rzemieślnicze i produkcyjne[17].

Edukacja i kultura

edytuj

Oświata

edytuj

W Jaszkowej Dolnej działa jedno z trzech w gminie przedszkoli[18]. Działa również Szkoła Podstawowa im. Stanisława Mikołajczyka, dysponująca halą sportową[19].

Kultura

edytuj

We wsi działa świetlica oraz klub sportowy Iskra, z sekcją piłkarską, która mecze rozgrywa na położonym w centrum wsi stadionie[20]. Ponadto aktywnie działa koło gospodyń wiejskich.

W Jaszkowej Dolnej od czasów średniowiecza funkcjonuje parafia św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej, której kościołem jest kościół św. Jana Chrzciciela. Należy ona do dekanatu kłodzkiego, wchodzącego w skład diecezji świdnickiej[21].

Administracja

edytuj

Jaszkowa po zakończeniu II wojny światowej znalazła się w granicach Polski. Wieś wchodziła w skład województwa wrocławskiego. W latach 1954–1973, po likwidacji gmin, tworzyła wspólną gromadę z Jaszkową Górną, wchodzącą nadal w skład powiatu kłodzkiego. Po zmianach w podziale terytorialnym kraju z 1975 r. Jaszkowa Dolna weszła w skład nowo utworzonego województwa wałbrzyskiego i gminy Kłodzko[16].

Ostatnia zmiana miała miejsce w 1990 r., kiedy to na terenie gminy utworzono sołectwa jako jednostki pomocniczego podziału administracyjnego. Jedno z nich ulokowano w Jaszkowej Dolnej[22].

Infrastruktura

edytuj

Transport

edytuj

Jaszkowa Dolna leży na uboczu ważnych szlaków komunikacyjnych ziemi kłodzkiej. Przez wieś przebiega lokalna droga z Kłodzka przez Przełęcz Droszkowską do Ołdrzychowic Kłodzkich. Przez zachodnią granicę wsi z kolei przebiega droga krajowa nr 33 z Kłodzka do Boboszowa. Komunikację autobusową zapewnia PKS Kłodzko. W samej wsi znajdują się cztery przystanki autobusowe. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Kłodzku – Kłodzko Miasto[23].

Bezpieczeństwo

edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – Jaszkowa Dolna podlega rejonowi działania Powiatowej Straży Pożarnej oraz Komendzie Powiatowej Policji w Kłodzku[24]. We wsi działa Ochotnicza Straż Pożarna[25]. We wsi znajduje się ośrodek zdrowia. Podstawową opiekę medyczną zapewnia Zespół Opieki Zdrowotnej w Kłodzku[17].

Ważniejsze osobistości

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45313
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 385 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości, § 1, s. 6 (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  5. ↑ Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
  6. ↑ Dane Urzędu Gminy Kłodzko na 31 grudnia 2007 r.
  7. ↑ Dane Urzędu Gminy Kłodzko na 2008 r.
  8. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 166.
  9. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 161.
  10. ↑ F. Volkmer, W. Hohaus, Geschichtsquellen der Grafschaft Glatz, t. I–V. Habelschwerdt 1883–1928; mapa hrabstwa kłodzkiego z XVIII w.; Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 166.
  11. ↑ a b c d e f Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 335. ISBN 978-83-89188-95-3.
  12. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 169.
  13. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 66. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  14. ↑ Dane na podstawie: F. W. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 1–13, Brieg 1783–1796; Roczniki statystyczne województwa wrocławskiego (1950–1975), roczniki statystyczne województwa wałbrzyskiego (1975–1998), powszechnych spisów ludności i urzędu gminy wiejskiej Kłodzko.
  15. ↑ a b Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 168.
  16. ↑ a b Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 166.
  17. ↑ a b Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 167.
  18. ↑ Przedszkola w gminie Kłodzko na jej oficjalnej stronie internetowej. gmina.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-18)].
  19. ↑ Szkoły w gminie Kłodzko. gmina.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-08)].
  20. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, s. 171.
  21. ↑ Dane Świdnickiej kurii biskupiej na 31.12.2008 r.
  22. ↑ Na terenie gminy wiejskiej Kłodzko funkcjonuje obecnie 35 sołectw.
  23. ↑ Ziemia Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 2004.
  24. ↑ Informacja na stronie internetowej Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku. klodzko.policja.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-22)].
  25. ↑ Informacje na stronie Powiatowej Komendy Straży Pożarnej w Kłodzku. kppsp.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-25)].

Bibliografia

edytuj
  • Słownik geografii turystycznej Sudetów, Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy, pod red. M. Staffy, t. 15, wyd. I-BiS, Wrocław 1994, s. 172–178.
  • Kögler J., Die Chroniken der Grafschaft Glatz, nowe wydanie: D. Pohl, część 3, s. 79–110.
  • Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler in Polen Schlesien, München-Berlin 2005, s. 378.
  • Verlag Aktion Ost-West e.V., Das Glatzer Land, s. 85–86.
  • Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jaszkowa_Dolna&oldid=74865923”