Wikipedia

Komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry”

Komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry”
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1928

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

Komisariat Straży Celnej „Tarnowskie Góry”

Organizacja
Dyslokacja

Tarnowskie Góry

Formacja

Straż Graniczna

Podległość

Inspektorat Graniczny nr 14 (do 1934)[1]
Inspektorat Graniczny nr 15 (po 1934)[1]
Obwód SG „Chorzów”

Patrol w terenie

Geneza

edytuj

Objęcie granicy na Śląsku przez Straż Celną nastąpiło 16 czerwca 1922. W Tarnowskich Górach utworzony został komisariat straży celnej. Jego pierwszym kierownikiem został podkomisarz Wiktor Skrzypek[2]. W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[3]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. W 1928 nastąpiła reorganizacja Straży Celnej. Placówka „Mikołeska” i „Boruszowice” zostały przydzielone do komisariatu „Kalety”. Placówki „Piaseczna” i „Rybna” zostały zlikwidowane, a w miejsce ich utworzono placówkę „Strzybnica”. Placówkę „Buchacz” i „Szarlej” przydzielono do komisariatu „Kamień”. Oddział konny podzielono. Jedną część przeniesiono do Lisowa (komisariat „Lubliniec”), a drugą do komisariatu „Kalety”[4]. Zakład Tresury Psów przeniesiono do Góry Kalwarii[4].

Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Tarnowskie Góry”.

Formowanie i zmiany organizacyjne komisariatu SG

edytuj

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[5]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Tarnowskie Góry” do Inspektoratu Granicznego nr 14 „Lubliniec” i określił jego strukturę organizacyjną[6]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[7]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, Komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył komisariat „Tarnowski Góry” z Inspektoratu Granicznego „Częstochowa” i przydzielił do Inspektoratu Granicznego „Wielkie Hajduki”[8].

Służba graniczna

edytuj

Na dzień 1 stycznia 1936 komisariat liczył 2 oficerów i 77 szeregowych[9].

Wydarzenia
  • 18 kwietnia 1939 został powołany pluton wzmocnienia. Żołnierze plutonu zakwaterowani zostali w budynku szpitala Spółki Brackiej w Tarnowskich Górach. Dowódcą plutonu mianowany został starszy strażnik (podporucznik rezerwy) Czesław Mikołajczyk[10].
  • w czerwcu 1939 na odcinku komisariatu zatrzymywano Żydów nielegalnie przekraczających granicę do Polski. Po wylegitymowaniu przerzucano ich z powrotem do Niemiec[11].
Sąsiednie komisariaty

Funkcjonariusze komisariatu

edytuj
Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
komisarz SC Griwo Kosów 5 IV 1928 – 2 VII 1928[12]
podkomisarz Bolesław Pawłowski[13] p.o.
komisarz Włodzimierz Krogulski[a][b] 24 VII 1929 – 30 IV 1932 kwatermistrz (kierownik[16]) IG „Nowy Targ”[15]
komisarz Wiktor Blachani[c] -
aspirant Jan Krawiec[19] p.o. 1 VIII 1938 – 29 VIII 1938
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik Czesław Mikołajczyk 1 V 1939[20] –

Struktura organizacyjna

edytuj
 

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[6]:

Organizacja komisariatu w listopadzie 1929 i w 1936[7][21]:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Włodzimierz Krogulski – od 1914 żołnierz 14 kompanii 2 pułku piechoty Legionów Polskich. Ranny w bitwie pod Młotkowem. W maju 1915 ukończył Szkołę Podchorążych i został przydzielony do 6 pułku piechoty Legionów. Po kryzysie przysięgowym wstąpił do Polskiego Korpusu Posiłkowego, a zimą 1918 wcielony do wojska austriackiego i wysłany na front włoski. Tam zostaje powtórnie ranny. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył na froncie ukraińskim w Galicji Wschodniej. W okolicy Stryja dostał się do niewoli ukraińskiej. Po uwolnieniu, dowodził kompanią sztabową 12 Dywizji Piechoty. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W lipcu 1922 w stopniu przodownika przeszedł do służby w Straży Celnej na stanowisko kierownika placówki SG „Bystrzec”. W marcu 1928 w stopniu podkomisarza wstąpił do Straży Granicznej. W od lipca 1928 pełnił obowiązki kierownika komisariatu SG „Cieszyn”. W 1929 przeniesiony został na identyczne stanowisko w Tarnowskich Górach. W 1932 wyznaczony na stanowisko kierownika IG „Nowy Targ”, a w listopadzie 1934 przeniesiony w stan nieczynny[14].
  2. ↑ Według Kozłowskiego Włodzimierz Krogulski wyznaczony został na stanowisko kierownika IG „Nowy Targ”[14], a na podstawie Historii Inspektoratu Granicznego „Częstochowa” należy wnioskować, że był wyznaczony na stanowisko kwatermistrza tegoż Inspektoratu[15]
  3. ↑ Wiktor Blachani były kierownik komisariatu „Zebrzydowice”

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
  2. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 1.
  3. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  4. ↑ a b Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 2.
  5. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  6. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
  7. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
  8. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 98.
  9. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 5.
  10. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 37.
  11. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 41.
  12. ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 5 i 8.
  13. ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 12.
  14. ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 168-169.
  15. ↑ a b Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 12 i 23.
  16. ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 169.
  17. ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 24.
  18. ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 335.
  19. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 27.
  20. ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
  21. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 3.

Bibliografia

edytuj
  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
  • Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
  • Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
  • Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Częstochowa“ z lat 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Tarnowskie Góry”. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/534.)
  • Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Komisariat_Straży_Granicznej_„Tarnowskie_Góry”&oldid=74964763”