Zjednoczenie Kolejowców Polskich
Zjednoczenie Kolejowców Polskich – organizacja związkowa, największa z działających w okresie międzywojennym w środowisku pracowników kolejowych.
 Dom Kolejowców Polskich w Al. Jerozolimskich 107 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Warszawa, Al. Jerozolimskie 101 (obecnie 107) |
| Data założenia |
1919, 1929 |
| Zakończenie działalności |
1939 |
| Rodzaj stowarzyszenia |
związek zawodowy |
| Zasięg |
organizacja o zasięgu krajowym |
| Prezes | |
| Członkowie |
110.000 (1929), 59 tys. (1931), 62 tys. (1932), 55 tys. (1936), 45 tys. (1939) |
| Powiązania | |
Historia
edytujPowstała 9 maja 1929 na skutek działań władz sanacyjnych z połączenia Polskiego Związku Kolejowców (1919–1929, ok. 70 tys. członków) oraz Związku Kolejarzy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (ok. 40 tys. czł.), łącznie 110 tys. członków. Akt połączenia współpodpisał m.in. Ignacy Mościcki, prezydent RP. W okresie kryzysu liczba członków obniżyła się do 59 tys. (1931), 62 tys. (1932) zaś w 1939 45 tys.
Choć Statut zakładał m.in., że „związek jest organizacją ściśle zawodową, bezpartyjną, demokratyczną, opartą na zasadach narodowych i chrześcijańskich.”, de facto organizacja blisko współpracowała z partiami narodowymi (Związek Ludowo-Narodowy) i chadeckimi (Chrześcijańska Demokracja), centralą związkową Zjednoczenie Zawodowe Polskie, Naczelnym Komitetem Pracowników Państwowych, Kolejowych i Komunalnych w Warszawie oraz była członkiem Ligi Słowiańskich Narodowych Organizacji Pracowników Kolei i Żeglugi.
Organizacyjnie składała się z 30 sekcji zawodowych, m.in. mechanicznej, drogowej, przetokowych i zwrotniczych, techników kolejowych i zawiadowców odcinków, oraz z zarządów terytorialnych – okręgowych (9), oddziałów i kół; łącznie 315 oddziałów.
Obecnie kontynuatorką działań związku jest Sekcja Krajowa Kolejarzy NSZZ „Solidarność”.
Prezesi
edytujPolski Związek Kolejowców
edytuj- inż. Stefan Wiktor (1919-1920)[1]
- Ludwik Jachymiak (1920-1923)[2]
- inż. Mieczysław Łopuszański (1925[3]-1928[4])
Zjednoczenie Kolejowców Polskich
edytuj- inż. Mieczysław Łopuszański (1929[5]-1933[6])
- inż. Włodzimierz Dziekoński (1935-1939)[7]
Media
edytujOrganem prasowymi Polskiego Związku Kolejowców był Kolejowiec Polski (1920-1929) z redakcją w Krakowie, a od 1922 w Warszawie, a następnie po zjednoczeniu Głos Kolejowca (1929-1939), z siedzibą redakcji w Warszawie, nakład 40-60 tys. egz. Związek wydawał też co roku w nakładzie 50 tys. Kalendarz – Informator Z.K.P..
Sekcja techników kolejowych publikowała mieś. Technik Kolejowy (1926-1934).
Siedziba
edytujW latach 1927[8]-1930 siedziba związku mieściła się przy ul. Marszałkowskiej 113 m. 6 (wł. budynku ks. Albrecht Radziwiłł), a następnie w wybudowanym w latach 1937-1938 budynku w Warszawie, w Al. Jerozolimskich 101 (obecny adres domu: Al. Jerozolimskie 107), określanym niejednokrotnie jako Dom Kolejowców Polskich. Wcześniej w tym miejscu stał budynek w którym mieściły się siedziby Związku Kolejarzy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (Z.Z.P.) oraz Polskiego Związku Kolejowców (1927). W okresie 1945–1948 w zrujnowanym w 50%[9] budynku na czas odbudowy swojej siedziby przy obecnej ul. Jaracza 2 mieścił się Związek Zawodowy Kolejarzy, w latach 1950-1991 redakcja tygodnika „Sygnały”. Następnie redakcja „Rzeczpospolitej”. Obecnie zlokalizowano tu m.in. Akademickie Liceum Ogólnokształcące. Od 2014 redakcja "Kuriera Kolejowego".
Ponadto związek dysponował budynkami związkowymi, dużymi w:
- Katowicach, ul. Kościuszki 3 (zbud. w 1894),
- Krakowie, ul. Filipa 6 (zbud. 1929-1931), od 1973 siedziba Domu Kultury Kolejarza, od 1996 zarządzanego przez Kolejowe Towarzystwo Kultury,
- Poznaniu, ul. Spokojna 24, (ob. ul. Limanowskiego) (1933[10]-1939[11]),
- Stanisławowie, ul. 3-go Maja róg Ormiańskiej (zbud. 1925-1927); wraz z restauracją, księgarnią i sklepem dla kolejarzy[12]
- Toruniu, ul. Bydgoska 1-3 (zbud. 1925), w 1935 zakupiona przez ZKP, w latach 1945-1996 mieściła Dom Kultury Kolejarza[13],
- Wilnie, ul. Wiwulskiego 4,
mniejszymi w: Brodach, Brześciu, Dziedzicach, Lwowie, Łapach, Skarżysku, Wołkowysku; również pensjonatem w Niemirowie-Zdroju (pow. Rawa Ruska, woj. lwowskie) (1927-)[14].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ założyciel związku; wg Inżynier Kolejowy nr 10/1933, s. 264
- ↑ Biogram Sejmowy
- ↑ Kurjer Warszawski : dodatek poranny. [R. 105], nr 275 z 2 października 1925
- ↑ Dziennik Bydgoski z 15 listopada 1928
- ↑ Życie Urzędnicze z 31 grudnia 1929
- ↑ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nr. 10/1933
- ↑ Poseł w latach 1938-1939, źródło: [1].
- ↑ Kalendarz - Poradnik Kolejowca Polskiego na 1927 rok
- ↑ S. Zamkowska, Odbudowa i funkcjonowanie kolei polskich 1944-1949, s. 37.
- ↑ Poznań - Limanowskiego 24 - stare zdjęcia, mapa [online], eu/Poznan/b406120,Limanowskiego_24.html [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Spis abonentów telefonów m. st. Poznania 1939
- ↑ Michał Pszczółkowski: Kresy nowoczesne. Architektura na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1921–1939, Łódź 2016
- ↑ Toruń międzywojenny - TorunTour PL [online], toruntour.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Joanna Zagdańska: Domy turystyczno-zdrowotne środowisk kolejarskich II Rzeczypospolitej Polskiej budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań, Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja 21, 2018, nr 1, Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych Warszawa 2018
Bibliografia
edytuj- Jerzy Kamiński: Kalendarz Poradnik obywatelski i służbowy Kolejowca Polskiego 1927, Wilno.
- Adam Skwarczyński (red.): Atlas organizacyj społecznych, Wydawnictwo Towarzystwa Kultury i Oświaty Warszawa 1932.
- 20-lecie komunikacji w Polsce odrodzonej, Koncern Prasowy „Ilustrowany Kuryer Codzienny” Kraków 1939.
- Ruch zawodowy w Polsce: zarys dziejów, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych Warszawa 1974-1981.
- tom I 1869-1918, Warszawa 1974.
- tom II część I 1918-1929, Warszawa 1980.
- tom II część II 1929-1944, Warszawa 1981, ISBN 83-202-0039-3.
- Józef Piłatowicz: Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., [w:] Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r., T. II, NOT Warszawa 2005, ISBN 83-921738-2-1
- Joanna Zagdańska: Domy turystyczno-zdrowotne środowisk kolejarskich II Rzeczypospolitej Polskiej budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań, Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja 21, 2018, nr 1, Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych Warszawa 2018
Linki zewnętrzne
edytuj- Legitymacja Zjednoczenia Kolejowców Polskich z roku 1939. muzeum.warszawa1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-09)].