Zespół fabryki Peterseima w Krakowie
Zespół fabryki Peterseima – zabytkowy kompleks fabryczny z przełomu XIX i XX wieku w Krakowie, w dzielnicy II Grzegórzki pomiędzy aleją Powstania Warszawskiego a ulicą Żółkiewskiego, na Grzegórzkach.
 nr rej. A-962 z 17 listopada 1993[1]
| |
 Zespół fabryki Peterseima | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Żółkiewskiego 17–21 / al. Powstania Warszawskiego 15 |
| Rozpoczęcie budowy |
1899 |
| Pierwszy właściciel |
Cesarsko-Królewska Uprzywilejowana Fabryka Maszyn i Odlewarnia Marcina Peterseima |
| Kolejni właściciele |
Spółdzielnia Pracy Erdal, irlandzka spółka Green Lawn[2] |
| Obecny właściciel |
IMS Budownictwo[3] |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°03′34,5″N 19°57′30,0″E/50,059583 19,958333
| |
Historia
edytujBudynki fabryczne powstały w 1899 roku na potrzeby działającej w Krakowie od 1860 roku Cesarsko-Królewskiej Uprzywilejowanej Fabryki Maszyn i Odlewarni Marcina Peterseima, produkującej maszyny rolnicze[4]. W tym okresie Grzegórzki (w 1910 roku włączone do Krakowa) stanowiły jeden z ważniejszych obszarów przemysłowych miasta[5] (działały tu m.in. zakłady budowy maszyn Zieleniewskiego, zakłady gumowe Semperit, fabryka czekolady Suchard). Przed I wojną światową zakłady Peterseima zatrudniały 200 robotników i należały do znaczniejszych fabryk w mieście[4].
W 1918 roku zakłady zostały przejęte przez Fabrykę Maszyn Rolniczych "Odlew", w której udziały miał także syn Marcina Peterseima, Rudolf. Z powodu problemów finansowych nie działała w 1924 roku, pracę wznowiła w 1925, ale w 1928 roku znalazła się pod zarządem przymusowym z powodu zadłużenia wobec banku[4]. Budynki wynajęto i w 1928 roku w budynkach fabrycznych rozpoczęła produkcję fabryka pasty do obuwia Erdal[6]. Jako Spółdzielnia Pracy Erdal działała do 2006 roku, kiedy to przeniosła się do Niepołomic, a kompleks zabudowań fabrycznych sprzedała irlandzkiemu inwestorowi, który planował ich przebudowę na lofty. Nie udało się wówczas zrealizować pomysłu zlokalizowania w nich muzeum sztuki współczesnej, które ostatecznie jako MOCAK powstało na terenie dawnej fabryki Schindlera na Zabłociu[7]. Inwestycja mieszkaniowa również nie doszła do skutku, a budynki od tego momentu podnajmowane są różnym podmiotom gospodarczym[2]. W 2015 roku nowy właściciel terenu poinformował o planach adaptacji budynków pofabrycznych na hotel, luksusowe sklepy lub salon samochodowy[3]. Ostatecznie na miejscu po gruntownej renowacji w 2019 roku został otworzony kompleks biurowy Loft Park[8].
Zespół budynków fabrycznych od 1993 roku wpisany jest do rejestru zabytków[9] (z błędnym zapisem jako "zespół fabryki Petersena"). Wpisem objęte są: dwie hale fabryczne, kompleks hal z kotłownią i kominem, budynek administracyjny oraz ogrodzenie. We wpisie czas powstania obiektów został określony na lata 1889-1905.
17 listopada 1993 kompleks został wpisany do rejestru zabytków[1]. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków[10].
Galeria zdjęć
edytuj-
Hala fabryczna I -
Hala fabryczna II -
Hala z kotłownią i kominem -
Budynek administracyjny -
Ogrodzenie -
Okno w hali fabrycznej I -
Komin
Przypisy
edytuj- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2024-02-08].
- ↑ a b Andrzej Banaś: Co z fabryką Peterseima? Zabytkowy budynek niszczeje. krakow.naszemiasto.pl, 2009-07-31. [dostęp 2015-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)]. (pol.).
- ↑ a b Co powstanie w dawnej fabryce przy Rondzie Grzegórzeckim. Wyborcza.pl, 2015-08-26. [dostęp 2015-11-27]. (pol.).
- ↑ a b c Peterseima Marcina Cesarsko-Królewska Uprzywilejowana Fabryka Maszyn i Odlewarnia, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 2, Kraków 2023, s. 185, ISBN 978-83-66334-92-2.
- ↑ Tajemnicza uliczka na Grzegórzkach - ulica Żółkiewskiego. Radio Kraków, 2014-11-03. [dostęp 2015-11-27]. (pol.).
- ↑ Przemysł maszynowy - cz.2 - Fabryka Peterseima [online], Upadek techniki Krakowa, 30 listopada 2020 [dostęp 2024-09-25].
- ↑ Anna Agaciak: Ważą się losy zabytkowej fabryki Peterseima przy ul. Żółkiewskiego. krakow.naszemiasto.pl, 2007-11-09. [dostęp 2015-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-10)]. (pol.).
- ↑ PTWP, Branża IT w krakowskim Loft Parku. Nowe podejście w starych murach [online], www.propertynews.pl, 24 kwietnia 2023 [dostęp 2024-09-25] (pol.).
- ↑ Zestawienie zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2013. [dostęp 2015-11-27]. (pol.).
- ↑ Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 2024-10-07].