Zawada (powiat tarnowski)
Zawada – wieś w Polsce położona na Górze św. Marcina, w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Tarnów. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.
| wieś | |
.jpg) Kościół św. Marcina Biskupa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
384 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2017) |
1113 |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
33-112[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KTA |
| SIMC |
0833303 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Tarnów  | |
 49°58′50″N 21°00′51″E/49,980556 21,014167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Toponimia
edytujW 1510 roku występowało w źródłach Podgrodzie. W 1525 roku dokumenty wymieniały wieś „Zawada vel Podgrodzye”. W późniejszych latach człon „Podgrodzie” wyszedł z użycia. Nazwa Zawada oznacza karczmę lub przeszkodę na drodze. Biegł tędy szlak z tarnowskiego zamku do Tuchowa[3].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0833310 | Brzezinki | część wsi |
| 0833326 | Brzuchówka | część wsi |
| 0833332 | Debry | część wsi |
| 0833349 | Dół | część wsi |
| 0833355 | Góra | część wsi |
| 0833361 | Grodziska | część wsi |
| 0833378 | Kąty | część wsi |
| 0833384 | Łabnówka | część wsi |
| 0833390 | Srebrówka | część wsi |
| 0833409 | Wólka Zawadzka | część wsi |
Historia
edytujWieś położona jest na szczycie Góry Świętego Marcina (384 m), około 5 km na południe od centrum Tarnowa. Parafia w Zawadzie powstała prawdopodobnie w XII wieku, pierwsza spisana wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1326 roku. W miejscowości prowadzone były prace archeologiczne, których efektem było odkrycie pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska (IX–XI wiek) i osady przygrodowej z X–XII wieku. Podania ludowe mówią o pogańskiej gontynie, która miała być umiejscowiona w pobliżu grodziska i osady. Wg Anieli Piszowej w świątyni czczono boga wichrów Pogwizda, a na wzgórzu płonęły niewygasające światła[7].
-
Widok na Tarnów z Góry św. Marcina -
Dzwonnica przy kościele pw. św. Marcina Biskupa. -
Radiowo-Telewizyzjny Ośrodek Nadawczy Góra św. Marcina.
.jpg)
Na skalistym cyplu po północno-zachodniej stronie Góry Świętego Marcina (w obecnych granicach administracyjnych Tarnowa) położone są ruiny zamku, wzniesionego w latach 1328–1331 przez Spycimira z Melsztyna. We wsi znajduje się zabytkowy drewniany kościół św. Marcina z XV wieku.
W 1782 roku władze austriackie nakazały przeniesienie szubienicy z tarnowskiego rynku na szczyt Góry św. Marcina, w pobliże kościoła w Zawadzie[8].
W 1846 roku podpalenie karczmy stojącej na Górze św. Marcina miało być znakiem do rozpoczęcia zorganizowanego powstania i ataku na Tarnów celem, którego było uzyskanie przez Polskę niepodległości. W wyniku śnieżyc i wydarzeń zwanych rabacją galicyjską do przewrotu nie doszło[9]. 1 września 1889 roku otwarto w Zawadzie szkołę ludową obejmującą też sąsiedni Tarnowiec. Własny budynek otrzymała w 1895 roku i funkcjonowała w nim do 1975[9].
W 1951 roku część wsi włączono do Tarnowa[10]. W 1960 roku obok zabytkowego kościoła św. Marcina, utworzona została Stacja Linii Radiowych. W latach 1984–1987 wybudowano nową wieżę antenową o wysokości 90 metrów.
Zabytki
edytujObiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].
- Kościół parafialny pw. św. Marcina;
- grodzisko.
Wyróżnienia
edytujSołectwo otrzymało tytuł Najpiękniejszej Małopolskiej Wsi 2019 w konkursie organizowanym przez Województwo Małopolskie. Doceniono jej malownicze położenie oraz dbałość o dziedzictwo kulturowe, w tym XV-wieczny drewniany kościół parafialny św. Marcina[12][13].
Sport
edytujCorocznie od 2004 roku organizowany jest w czerwcu bieg ulicami Zawady zwany „Memoriałem im. Ojca Zbigniewa Strzałkowskiego”[14].
Osoby związane z miejscowością
edytuj- Zbigniew Strzałkowski – męczennik, błogosławiony Kościoła katolickiego
- Ignacy Guniewicz – kompozytor, pianista, dyrygent
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 159702
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1589 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta, Tarnów. Dzieje miasta i regionu. Tom I, 1981, s. 139.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
- ↑ Renata Oprac Iwaniec, Tarnów i jego okolice w legendach, Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Słowackiego, 2002, ISBN 83-910896-2-2 [dostęp 2016-03-11].
- ↑ Krzysztof Moskal, RADA GMINY TARNÓW, UCHWAŁA NR XXVII/302/2017 RADY GMINY TARNÓW w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2017-2020 dla Gminy Tarnów, 31 marca 2017.
- ↑ a b Krzysztof Moskal, Leksykon historyczny miejscowości gminy Tarnów. Zawada, „Nowiny Tarnowskiej Gminy” (135), grudzień 2016, ISSN 1897-2446.
- ↑ Józef Cyrankiewicz. Dziennik Ustaw nr 35 poz.270, 271, 272., Rozporządzenie Rady Ministrów z dn.23.06.1951 w sprawie zmiany granic miasta Tarnowa., 23 czerwca 1951.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Zawada – Najpiękniejsza Wieś w Małopolsce [online], www.gmina.tarnow.pl [dostęp 2020-08-13].
- ↑ Paweł Chwał, Zawada k. Tarnowa najpiękniejszą wsią w Małopolsce [online], Gazeta Krakowska, 4 lipca 2019 [dostęp 2020-08-13] (pol.).
- ↑ Szkoła Podstawowa w Zawadzie im. o. Z. Strzałkowskiego - News: Zapraszamy na VIII Memoriał im. ojca Zbigniewa Strzałkowskiego [online], szpzawada.pl [dostęp 2016-05-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-04].
Bibliografia
edytuj- Andrzej Matuszczyk, Pogórze Karpackie, Tarnów: Oddział PTTK [Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego] „Ziemi Tarnowskiej”, 1995, ISBN 83-903260-1-9, OCLC 891189204.