Wikipedia

Zapałów

wieś w województwie podkarpackim

Zapałów – wieś w Polsce położona na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Wiązownica[4][5].

Zapałów
wieś
Ilustracja
Cerkiew prawosławna Świętych Kosmy i Damiana
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

jarosławski

Gmina

Wiązownica

Liczba ludności (2021)

1281[2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-544[3]

Tablice rejestracyjne

RJA

SIMC

0612980[4]

Położenie na mapie gminy Wiązownica
Mapa konturowa gminy Wiązownica, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zapałów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Zapałów”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Zapałów”
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego
Mapa konturowa powiatu jarosławskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Zapałów”
Ziemia50°05′25″N 22°52′43″E/50,090278 22,878611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Zapałów[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0612996 Buczyna część wsi
0613004 Kąty część wsi
0613010 Nazarki część wsi

Historia

edytuj
 
Kaplica w Zapałowie zniszczona podczas walk w czerwcu 1915 roku.

Podczas walk w czerwcu 1915 roku wieś została prawie całkowicie spalona i zniszczona[6]. Mieszkańcy zamieszkali w szałasach, beczkach i ruinach domów. Na pomoc przyjechała I kolumna sanitarna finansowana z funduszy Książęco-Biskupiego Komitetu Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny. Wyruszyła ona 22 sierpnia 1915 roku z Krakowa do powiatu cieszanowskiego i działała w tej okolicy do listopada tego roku. W Zapałowie został założony szpital. Początkowo w namiocie, a potem przeniesiono go do częściowo zniszczonego budynku straży skarbowej. Znalazło się w nim 30 łóżek. Po przyjeździe zastano we wsi ponad 100 osób chorych na dur brzuszny. W szpitalu podczas jego działalności leczono około 71 chorych. Równocześnie zaszczepiono przeciw tyfusowi i ospie około 800 osób i zdezynfekowano 80 studni[7].

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jarosławskim województwa lwowskiego. W czasie II wojny światowej we wsi działała polska samoobrona, organizowana m.in. przez ks. Józefa Czerkiesa, majora Wojska Polskiego. Wspierał ją oddział NOW Józefa Zadzierskiego ps. „Wołyniak”. Pomimo tego w latach 1942–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w pobliżu wsi 22 Polaków[8].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

We wsi znajduje się kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, a także prawosławna cerkiew parafialna pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana (jest to dawna świątynia greckokatolicka zbudowana w latach 1926–1927).

Kościół

edytuj

Cerkiew greckokatolicka

edytuj

W 1801 roku zbudowano drewnianą cerkiew, a w 1845 roku była kanoniczna wizyta eparchy Iwana Snihurskiego. W latach 1926–1927 zbudowano murowaną cerkiew pw. Świętych Kosmy i Damiana. Parochia istniała, aż do 1947 roku.

Parochowie w Zapałowie
Lata Paroch Uwagi
1785(?)–1797 Jan Nazarkiewicz zmarł 5 maja 1797 roku, w wieku 76 lat
1796–1797 Jan Kaczmarski komendariusz
1797–1800 Tadeusz Witoszyński
1800–1842 Teodor Kiwerowicz ur. w 1771 r., wyświęcony w 1799 r., w latach 1813–1840 dziekan dekanatu Oleszyckiego, zmarł 6 stycznia 1842 r.[9]
1842–1896 Wiktor Kiwerowicz ur. w 1811 r., wyświęcony w 1837 r., w latach 1838–1841 administrator w Gorzycach, w latach 1842–1896 paroch w Zapałowie, zmarł w 23 kwietnia 1896 r.[10]
1896–1897 Aleksander Humecki ur. w 1864 r., wyświęcony w 1892 r., w latach 1896–1897 administrator w Zapałowie, od 1898 r. kanonik[11].
1897–1910 Jan Suchy ur. w 1850 roku, wyświęcony w 1877 roku, od 1897 roku kanonik[12].
1910–1911 Stefan Harabać ur. w 1881 r., wyświęcony w 1909 r., administrator w Zapałowie[13].
1911–1921 Lew Fedorowicz ur. w 1875 r., wyświęcony w 1902 r., od 1911 r. kanonik[14].
1921–1945 Bogdan Polański ur. w 1878 r., wyświęcony w 1901 r.[15]

Cerkiew prawosławna

edytuj

Po II wojnie światowej władze państwowe zamieniły cerkiew w Zapałowie na skład nawozów sztucznych, a po zamknięciu magazynu planowano jej rozebranie. Po licznych protestach wiernych w roku 1966 władze zezwoliły na utworzenie parafii prawosławnej. Po powołaniu parafii nastąpił sprzeciw biskupa rzymskokatolickiego Ignacego Tokarczuka, który prowadził kampanię sprzeciwu wobec prawosławia, wskutek tego przy nowej parafii pozostali nieliczni. Początkowe lata były pełne wrogości i dyskryminacji ze strony miejscowych katolików. Początkowo w parafii posługiwali duchowni z Warszawy (kanclerz o. Sawa), Białostocczyzny i diecezji. W 1989 roku ustały prześladowania i rozpoczął się czas tolerancji i zainteresowania. W latach 1992–1996 przeprowadzono wstępną renowację cerkwi[16].

Parafia Świętych Kosmy i Damiana przynależy do dekanatu przemyskiego (z siedzibą w Kalnikowie), diecezji przemysko-gorlickiej, Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Proboszczowie w Zapałowie
1966–1967. ks. Jerzy Krysiak
1984–1987. ks. Jerzy Plis
1988–1989. ks. Sławomir Kondratiuk
1989–2002. ks. Aleksander Kulik
2002–2008. ks. Jarosław Kadyło[17]
2008–2018. o. mitrat dr Jan Plewa

Kościół rzymskokatolicki

edytuj
Osobny artykuł: Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zapałowie.

W 1911 roku poświęcono murowany kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. W 1919 roku istniała już Ekspozytura w Zapałowie, której ekspozytem został ks. Józef Czerkies[18]. W 1927 roku utworzono parafię, która objęła: Zapałów, Wólkę Zapałowską, Ryszkową Wolę i Surmaczówkę. Proboszczem nowej parafii został ks. Józef Czerkies[19].

Z powodu upływu czasu kościół wymagał remontu. Gdy w 2012 roku rozpoczęto remont, okazało się, że popękane mury groziły zawaleniem, dlatego większość murów rozebrano, a pozostawiono tylko ścianę frontową, którą wkomponowano w nowo budowany kościół. 7 grudnia 2014 roku abp Józef Michalik poświęcił nowy kościół.

1 września 2019 roku odbyła się konsekracja kościoła, której dokonał abp Adam Szal.

Oświata

edytuj
Osobny artykuł: Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Zapałowie.

Początki szkolnictwa parafialnego w Zapałowie są datowane na 1830 rok, gdy powstała szkoła parafialna przy miejscowej cerkwi (schola parochialis). W 1872 roku powstała szkoła trywialna (z ruskim językiem nauczania). W latach 1873–1874 szkoła była parafialna, a w latach 1874–1879 szkoła była filialna, a od 1879 roku 1-klasowa. W 1912 roku w Zapałowie utworzono „szkołę eksponowaną” (z polskim językiem nauczania). 21 maja 2013 roku odbyła się uroczystość nadania Szkole Podstawowej i Gimnazjum Publicznego w Zapałowie imienia Jana Pawła II.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 158560
  2. ↑ Wieś Zapałów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-19], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1586 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  5. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ Trzy lata działalności K.B.K. Sprawozdanie Książęco-Biskupiego Komitetu pomocy dla dotkniętych klęską wojny za lata 1915–1917., 1918, s. 123 [dostęp 2021-07-13] (pol.).
  7. ↑ Kolumny sanitarne w Galicji, „Nowości Illustrowane” (44), 30 października 1915, s. 6–10.
  8. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 283–284, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  9. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Graeco Catholicae Premisliensis pro Anno Domini MDCCCXXX (s. 78) (dostęp 2017-09-13)
  10. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Graeco Catholicae Premisliensis pro Anno Domini MDCCCXLII (s. 74) (dostęp 2017-09-13)
  11. ↑ Shimatism’ Vsego Klira Greko-Katoličeskogo Eparhij Soedinenyh’ Peremyskoj, Samborskoj i Sânockoj na God’ ot’ Rozd. Hr. 1897 (s. 219) (dostęp 2017-09-13)
  12. ↑ Shimatism’ Vsego Klira Greko-Katoličeskogo Eparhij Soedinenyh’ Peremyskoj, Samborskoj i Sânockoj na God’ ot’ Rozd. Hr. 1898 (s. 219) (dostęp 2017-09-13)
  13. ↑ Shimatism’ Vsego Klira Greko-Katoličeskogo Eparhij Soedinenyh’ Peremyskoj, Samborskoj i Sânockoj na God’ ot’ Rozd. Hr. 1911 (s. 281) (dostęp 2017-09-13)
  14. ↑ Shimatism’ Vsego Klira Greko-Katoličeskogo Eparhij Soedinenyh’ Peremyskoj, Samborskoj i Sânockoj na God’ ot’ Rozd. Hr. 1912 (s. 281) (dostęp 2017-09-13)
  15. ↑ Shimatism’ Vsego Klira Greko-Katoličeskogo Eparhij Soedinenyh’ Peremyskoj, Samborskoj i Sânockoj na God’ ot’ Rozd. Hr. 1924 (s. 44) (dostęp 2017-09-13)
  16. ↑ Przegląd Prawosławny nr 10(376) październik 2016. Historia parafii prawosławnej w Zapałowie.
  17. ↑ Przegląd Prawosławny. ks. Jarosław Kadyło.
  18. ↑ Elenchus Cleri Dioeceseos Rit(us) Lat(ini) Premisliensis 1919 (s. 23) [dostęp 2017-09-15].
  19. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Saecularis et Regularis Dioecesis Rit(us) Lat(ini) Premisliensis pro Anno Domini 1927 (s. 64) [dostęp 2017-09-15].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Zapałów&oldid=75275919”