Zamek w Landsbergu (Saksonia-Anhalt)
Zamek w Landsbergu (niem. Burg Landsberg[1]) – zamek istniejący w średniowieczu na terenie obecnego miasta Landsberg w Niemczech, w kraju związkowym Saksonia-Anhalt, siedziba tutejszych margrabiów w XII i XIII w. Został zniszczony w XVI w., ocalała z niego XII-wieczna kaplica Świętego Krzyża.
 Kaplica Świętego Krzyża | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Miejscowość | |
Położenie na mapie Saksonii-Anhaltu  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
 51°31′32,8″N 12°09′50,3″E/51,525778 12,163972
| |
Historia
edytujW 1136 margrabia Miśni Konrad Wielki, który został obdarzony także tytułem margrabiego Łużyc rozpoczął fundację klasztoru augustianów, w ramach której wybudowano niewielką trójnawową bazylikę. Fundacja ta została z czasem porzucona (a augustianie trafili do innej fundacji pierwszych Wettynów – Petersbergu). Przed śmiercią Konrad podzielił swoje włości między synów: Łużyce wraz z regionem Landsbergu otrzymał drugi z nich, Dytryk II. Ten rozpoczął na miejscu dawnego klasztoru budowę zamku, ukończoną zasadniczo prawdopodobnie ok. 1174[2][3]. W tym właśnie roku Dytryk tytułuje się w zachowanym źródle po raz pierwszy jako Dytryk z Landsbergu (łac. de Landesberc)[4][5]. Nowy zamek stał się główną siedzibą margrabiów Łużyc[4].
Po bezpotomnej śmierci Dytryka dziedzictwo po nim przejął młodszy brat Dedo, a następnie Landsberg wraz z Dolnymi Łużycami dostał się w ręce syna Dedona, Konrada II, także tytułującego się „z Landsbergu”[2]. W czasach Dedona i Konrada dawna bazylika została przebudowana w kaplicę Świętego Krzyża, prawdopodobnie do ok. 1200[2][4][3]. Kaplicy nadano wyjątkowy charakter kaplicy dwupoziomowej. Wynikało to zapewne z wzorowania się przez fundatorów zamku na królewskich siedzibach Hohenstaufów, co miało z jednej strony symbolizować wierność Wettynów wobec władców Rzeszy, a z drugiej podkreślać ich własne znaczenie[2]. Po śmierci Konrada w 1210 na zamku doszło do inwestytury Dytryka I Zgnębionego jako nowego margrabiego Łużyc[4].
Landsberg stracił wówczas na znaczeniu wskutek połączenia Łużyc z Miśnią, jednak w drugiej połowie XIII w. stał się centrum niewielkiego margrabstwa Landsbergu[2][4]. Utworzył je w 1261 margrabia Miśni i Łużyc Henryk Dostojny dla swojego syna Dytryka Mądrego, a następcą tego ostatniego w 1285 został Fryderyk Tuta. Państewko obejmowało m.in. miasto Lipsk. Gdy w 1291 Fryderyk Tuta zmarł, odziedziczył je jego stryj Albrecht Wyrodny[6]. Ten jeszcze w tym samym roku sprzedał je margrabiom brandenburskim[2][4][6]. Odkupiony został przez Wettynów w 1347[1].
Tutejsi burgrabiowie popadli jednak w konflikt ze swoimi suwerenami, w efekcie czego około 1514 zamek został zburzony[2][4][3][1]. Większość wzgórza zajmowanego przez zamek została zniszczona później wskutek wydobywania tutaj porfiru[4], ocalały tylko resztki murów po północno-wschodniej stronie wzgórza[2] i kaplica[2][4][3].
W kaplicy 24 stycznia 1546 miał zatrzymać się na noc Marcin Luter zmierzający z Wittenbergi do Eisleben[2][7]. Według legendy miał wyryć na istniejącej do dziś kolumnie w kaplicy czterowiersz ze swym imieniem i nazwiskiem[7]. Kaplica w 1659 straciła dach, który został przywrócony w 1662. Po 1815 znalazła się w granicach państwa pruskiego[3]. W XVIII była remontowana, a w XIX i XX w. przeprowadzano w niej prace restauracyjne[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Mittelalterliche Herrschaftsburg. [w:] Stadt Landsberg [on-line]. [dostęp 2018-08-02].
- ↑ a b c d e f g h i j k Jürgen M. Pietsch, Uwe Grüning: Doppelkapelle St. Crucis Landsberg. Schwarz Weiss, 2002, s. 4, 6–10, Zeittafel. ISBN 3-00-009297-8.
- ↑ a b c d e Inge Fricke: Die romanische Doppelkapelle „Sanctae Crucis”. [w:] Landsberg-Lese [on-line]. Bertuch Verlag Weimar. [dostęp 2018-07-31].
- ↑ a b c d e f g h i Michael Lindner: Aachen – Dobrilugk – Płock: Markgraf Dietrich von der Ostmark, Bischof Werner von Płock und die Anfänge des Zisterzienserkloster Dobrilugk. W: Die Nider- und Oberlausitz – Konturen einer Integrationslandschaft. Heinz-Dieter Heimann, Klaus Neitmann, Uwe Tresp (hrsg.). T. I: Mittelalter. Berlin: Lukas Verlag, 2013, s. 152–154, 164. ISBN 978-3-86732-160-0.
- ↑ Winfried Schich: Landsberg – Burg oder Stadt: Siedlungsgeschichtliche Bemerkungen zu einem in Mitteleuropa verbreiteten Ortsnamen. W: Winfried Schich: Wirtschaft und Kulturlandschaft: Gesammelte Beiträge 1977 bis 1999 zur Geschichte der Zisterzienser und der „Germania Slavica”. Ralf Gebuhr, Peter Neumeister (bearb., hrsg.). Berlin: Berliner Wissenschafts-Verlag, 2007, s. 442, seria: Bibliothek der Brandenburgischen und Preußischen Geschichte. 12. ISBN 978-3-8305-0378-1.
- ↑ a b André Loh-Kliesh: Die Markgrafschaft Landsberg. [w:] Leipzig-Lexikon [on-line]. [dostęp 2018-07-31].
- ↑ a b Claudia Crodel: Archäologie an Doppelkapelle: War Martin Luther in Landsberg?. [w:] Mitteldeutsche Zeitung [on-line]. 2016-01-29. [dostęp 2018-07-31].