X Brygada Piechoty (II RP)

X Brygada Piechoty (X BP) – brygada piechota Wojska Polskiego II RP.

X Brygada Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1921
Dowódcy
Pierwszy	gen. ppor. Leon Pachucki
Działania zbrojne
Wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	5 Dywizja Piechoty 18 Dywizja Piechoty
Skład	19 Pułk Piechoty Odsieczy Lwowa 40 Pułk Piechoty Dzieci Lwowskich

Bitwa o Ostróg 6 -8 lipca 1920

Brygada sformowana została w maju 1919, w składzie 5 Dywizji Piechoty. W 1921 brygada została rozformowana, a jej dowództwo przemianowane na dowództwo piechoty dywizyjnej.

Walki brygady

5 czerwca 1920 wojska polskie rozpoczęły odwrót z Ukrainy. X BP cofała się razem z 2 Armią gen. Raszewskiego. W czerwcu została wzmocniona 105 pp i broniła pozycji nad rzekami Słucz i Horyń. 5 lipca współdziałała z 18 DP gen. Franciszka Krajowskiego i stanowiła jej południowe skrzydło w akcji na Ostróg-Dubno. Od 30 czerwca do 5 lipca broniła Zasławia. 5 lipca współdziałała z 18 DP gen. Franciszka Krajowskiego i stanowiła jej południowe skrzydło w akcji na Ostróg-Dubno. Prowadząc działania opóźniające od 6 do 25 lipca broniła Krzemieńca i Białokrynicy. Będąc w składzie 6 Armii brała udział w zwycięskiej bitwie z armią konną pod Brodami. Podczas dalszego odwrotu osłaniała Lwów walcząc m.in. pod Toporowem, Łopatynem i Jampolem. W drugiej połowie sierpnia brygada została wycofana pod Lwów dla reorganizacji i uzupełnienia.

Walki pod Krzemieńcem

16 lipca na odcinku X BP toczyły się ciężkie walki. O 3.00 ruszyły do walki, wsparte dwoma bateriami, I/144 pp i I/4 pspodh. Walcząc grupa dotarła na jeden kilometr od miejscowości Folwarki i tam utknęło. O 10.00 nieprzyjaciel wyprowadził kontratak z Czugale na wschodnią pozycję Krzemieńca. Po uporczywej walce i wprowadzeniu w bój wszystkich rezerw z Krzemieńca, atak odparto. o 20.00 rozgorzały walki pod Białą Krynicą i Wielką Andruhą. 19 pułk piechoty nie wytrzymał uderzenia i nieprzyjaciel zdołał wedrzeć się do koszar Białej Krynicy. Po przesunięciu rezerw z odcinka 40 pp i wprowadzeniu do walki kompanii 105 pp udało się odrzucić bolszewików. Tymczasem na prawym skrzydle pozycji krzemienieckiej polska grupa wypadowa zdołała zająć Folwarki. Własne straty – 1 oficer zabity, 3 oficerów i 30 szeregowych rannych. Walczono z dwoma brygadami sowieckiej 45 Dywizji Piechoty. Miały one zadanie bezwarunkowego zajęcia Krzemieńca.

Walki brygady pod Waligórami i Komarówką

Rano 23 lipca 105 pułk piechoty z jedną baterią wyruszył z Ledóchowa do natarcia w kierunku Plaszową. W tym czasie siły główne brygady nacierały przez Dunajów na Hrada. We wsi Waligóry pułk napotkał bolszewicki oddział w sile około 450 piechoty i szwadronu Kozaków. Po kilkugodzinnej walce nieprzyjacielska piechota i kozacy rozproszyli się. Następnie pułk zajął Komnatkę i nawiązał kontakt taktyczny z 19 pp. Nacierając dalej zdobył Zieloną Komarówką. Około 18.00 nieprzyjaciel uderzył na lewe skrzydło pułku siłami kilku pułków jazdy z 2 samochodami pancernymi. 105 pułk piechoty wycofał się do stacji Poczajów, a następnie do Podkamienia. Podstawowe siły X Brygady osiągnęły w tym czasie Dunajów i Sawczyce.

Obsada personalna

Dowódcy brygady:

• płk Szymczuk (przed wyprawą kijowską)
• gen. ppor. Leon Pachucki (do 8 VIII 1920)
• gen. ppor. Paweł Szymański (od 8 VIII 1920)
• płk piech. Adolf Dąbrowski (od 16 VIII 1920)

Adiutant sztabowy

• kpt. p.d. SG Tadeusz Alf-Tarczyński

Organizacja

• dowództwo X Brygady Piechoty
• 40 pułk piechoty Dzieci Lwowskich
• 19 pułk piechoty Odsieczy Lwowa

Zobacz też

• Jednostki piechoty II RP
• Ordre de Bataille polskiej dywizji piechoty w 1920

Bibliografia

• Franciszek Adam Arciszewski: Ostróg – Dubno – Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armią Budionnego (1 lipca – 6 sierpnia 1920) (reprint). Oświęcim: Wydawnictwo „Napoleon”, 2016. ISBN 978-83-65652-00-3.
• Janusz Odziemkowski: 5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 1997. ISBN 83-87103-20-9. Brak numerów stron w książce
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. Brak numerów stron w książce
• "Księga chwały piechoty": komitet redakcyjny pod przewodnictwem płk. dypl. Bolesława Prugara Ketlinga, Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1992
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.