Wykosowo
Wykosowo (kaszb. Wëkòsewò lub też Wëkòsowò[4], niem. Vixow[5]) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Główczyce.
| wieś | |
.jpg) Pałac w Wykosowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
272[2] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
76-220[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GSL |
| SIMC |
0744812 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
Położenie na mapie gminy Główczyce  | |
 54°36′48″N 17°26′16″E/54,613333 17,437778[1]
| |
Miejscowość do początku XXI w. miała własną drużynę piłkarską Jantar Wykosowo.
Nazwa
edytujNazwa, wzmiankowana po raz pierwszy w formie Wicesouo w 1282, ma pochodzenie słowiańskie. Co do jej charakteru wysunięto następujące hipotezy etymologiczne:
- nazwa dzierżawcza wyprowadzona od nazwy osobowej *Wykos przy pomocy formantu -owo,[6],
- nazwa kulturowa wyprowadzona od pomorskiej nazwy pospolitej *vykos „żniwa, sianokosy” przy pomocy formantu -owo[6].
Niemiecka nazwa Vixow jest adaptacją fonetyczną pierwotnej nazwy słowiańskiej[6].
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Wëkòsowò[7].
Historia
edytuj- 1315 – wzmianka w dokumencie lennym, kiedy hrabia Waldemar von Brandenburg oddał posiadłość jako lenno w ręce Kasimira Svenzo i jego dziedziców.
- od 1400 do 1835 w posiadaniu Stojentinów, co potwierdzają listy lenne z 1575, 1608, 1618, 1621 i 1665.
- 1523 – jako właściciela wymienia się „Hans Soientyn to Vixsowe”.
- 1717 – majątek składał się z czterech części, a właścicielami są: Lorentz Georg von Stoyenthin, Jochim von Zitzwitz, Johann Lorentz von Puttkamers Wittbe i Peter Georg von Stoyenthins Wittwe.
- po 1777 Wykosowo w całości należy do Michaela Sigmunda von Stojentin.
- 1784 – we wsi były dwa folwarki (duży i mały), 7 chłopów, 5 kosetów, 5 półkosetów, kowal, nauczyciel, na miedzy wsi stał młyn wodny i ogółem 24 dymy.
- 1804 – panem Wykosowa jest Friedrich Ewald Heinrich von Stojentin.
- 1841 – dobra zostały sprzedane za 36.000 talarów niejakiemu panu Wetzel.
- 1.12.1871 – we wsi było 15 budynków mieszkalnych, 25 gospodarstw i żyło tu 156 mieszkańców (4 lata wcześniej było ich 173), w tym jeden katolik i 5 Żydów.
- 1884 – właścicielem jest Wilhelm Ott.
- 1910 – majątek został kupiony przez Williama Heyn (stara rodzina pomorska, do której należeli wpływowi kupcy ze Słupska, Szczecina i Gdańska). Przedstawiciele tego znaczącego rodu piastującego ważne urzędy lokalne i ponadlokalne byli ostatnimi właścicielami Wykosowa.
- 1938 – majątek należy do Joachima Friedricha Heyn.
- 1939 – wieś o powierzchni 1.071 ha liczyła 299 mieszkańców. Większość powierzchni było ziemią uprawną. Poza posiadłością pańską liczącą 822 ha istniało jeszcze 13 małych i średnich gospodarstw, z tego 5 o pow. od 20 do 100 ha. Podatek gruntowy wynosił 9,02 RM/ha. Funkcjonowała tu gorzelnia - Heyn, mleczarnia, gospoda i handel towarem - Bernhard Desens. Wszyscy mieszkańcy wsi byli ewangelikami. W jednoklasowej szkole 61 dzieci (1932 rok) uczył nauczyciel Warkus.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa słupskiego.
Zabytki
edytujWe wsi znajduje się eklektyczny pałac z XIX w. wzniesiony na planie prostokąta, z fasadą zdobioną pseudoportykiem i oflankowanej pseudowieżami zwieńczonych wysokimi, czterospadowymi hełmami[8]. W pobliżu zabudowania folwarku pochodzące z trzeciej ćwierci XIX wieku oraz kilka pomników przyrody[9]
- Wykosowo. powiatslupsk.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-23)].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 152870
- ↑ Gmina w liczbach [online], www.glowczyce.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-30] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1571 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Friedrich Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, 1923, s. 154 (pol.).
- ↑ Dr F. Lorentz "Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem" (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3
- ↑ a b c Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 118.
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 224, ISBN 978-83-62137-50-3.
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 238, ISBN 978-83-7495-133-3.
- ↑ Tomasz Urbaniak: Powiat słupski. 2004. [dostęp 2010-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-06)]. (pol.).