Wojna duńsko-szwedzka (1658–1660)

Wojna duńsko-szwedzka 1658-1660 toczyła się między Danią i wspierającą ją koalicją a Szwecją i była częścią ogólnoeuropejskich zmagań w ramach II wojny północnej.

Wojna duńsko-szwedzka 1658-1660

II wojna północna
Obrońcy Kopenhagi strzelają do Szwedów 11 lutego 1659
Czas	1658–1660
Miejsce	Dania
Terytorium	Jutlandia i wyspy duńskie
Przyczyna	najazd Szwedów
Wynik	pokój w Kopenhadze 27 maja 1660, potwierdzony w traktacie oliwskim
Strony konfliktu
Szwecja Dania Polska Niemcy Holandia Prusy
Dowódcy
Karol X Gustaw Carl Gustaf Wrangel Philip von Sulzbach Raimondo Montecuccoli Fryderyk III Oldenburg Fryderyk Wilhelm Jacob van Wassenaer Obdam Michiel de Ruyter Stefan Czarniecki Ernest Albrecht von Eberstein
brak współrzędnych

Zaskakujący atak Szwedów

Ponieważ Karol X Gustaw obawiał się, że Duńczycy nie zechcą realizować haniebnego dla nich traktatu z Roskilde, nie wypowiedziawszy wojny wylądował 17 lipca w Korsør na Zelandii i w sierpniu 1658 roku w celu całkowitego rozgromienia Danii ponownie uderzył na Kopenhagę. Choć po niedawno zawartym traktacie pokojowym nikt z Duńczyków nie spodziewał się tak nagłego uderzenia, tym razem miasto, choć z niedokończonymi fortyfikacjami i niepełnym garnizonem (2000 żołnierzy), było bardziej zdeterminowane do obrony i stawiło twardy opór. Reprezentanci mieszkańców duńskiej stolicy wraz z burmistrzem Hansem Nansenem 8 sierpnia zadeklarowali swoją chęć do obrony, toteż na początku września naprawione zostały umocnienia, a garnizon powiększony do 7000 ludzi. Wkrótce Kopenhaga została całkowicie osaczona przez Szwedów – od strony lądu przez armię Karola X Gustawa, a od strony morza przez flotę dowodzona przez Carla Gustafa Wrangla. W sierpniu i wrześniu okupujący wciąż Jutlandię Szwedzi zdobyli na Zelandii twierdzę Kronborg. Karol X Gustaw zaczął poważnie myśleć o rozbiorze królestwa Oldenburgów i podziale jego terytorium między Szwecję, Anglię i księstwo Holsztyn-Gottorp. Wraz z przydzieloną Szwecji częścią monarchii Oldenburgów zamierzał przeprowadzić restytucję unii kalmarskiej, ale tym razem pod szwedzką dominacją.

Koalicja antyszwedzka

Wkrótce na pomoc Danii ruszyły wojska cesarskie, brandenburskie i polskie oraz flota holenderska. Nawet Habsburgowie hiszpańscy przysłali swój korpus ekspedycyjny. W końcu września 1658 roku dywizja Stefana Czarnieckiego (4000 jazdy) wraz z całą armią sprzymierzonych (w skład której obok Polaków wchodzili żołnierze cesarscy i brandenburscy) dowodzoną przez Raimondo Montecuccolego przekroczyła Odrę i przez Pomorze Szwedzkie i Meklemburgię ruszyła na pomoc zagrożonej Danii.

Dzięki zwycięstwu floty holenderskiej Jacoba van Wassenaera Obdama odniesionemu 8 listopada 1658 roku nad flotą szwedzką Karola Gustawa Wrangla w bitwie w Sundzie usunięta została morska blokada Kopenhagi. W dniach 14 – 21 grudnia zdobyto wyspę Als, a w walkach odznaczyli się żołnierze polscy, którzy następnie 25 grudnia z pomocą wojsk cesarskich odebrali Szwedom leżącą na południu Jutlandii Koldyngę. W trakcie dalszych kombinowanych działań lądowo–morskich antyszwedzka koalicja wyparła Szwedów nie tylko z Jutlandii, ale z niemal wszystkich wysp duńskich, toteż na początku 1659 roku niemal cała Jutlandia była uwolniona od szwedzkiej okupacji, a Szwedzi zajmowali jedynie dwie wyspy – Fionię i Zelandię, wciąż próbując przy tym zdobyć Kopenhagę. Główne siły szwedzkie, które oblegały Kopenhagę, same były teraz zablokowane na Zelandii. Wkrótce 7 stycznia 1659 Szwedzi zostali pobici pod Koldyngą.

Oblegająca Kopenhagę armia szwedzka ruszyła do szturmu 11 lutego 1659 roku, jednak została odparta z pomocą holenderskich marynarzy. Wkrótce armia Karola X Gustawa sama została zablokowana na Zelandii. Sprzymierzeni próbowali odbić wyspę Fionię, jednak bez powodzenia. Twierdzę Frederiksodde Szwedzi utracili 17 maja. W sierpniu Brandenburczycy i Austriacy bezskutecznie próbowali opanować szwedzkie Pomorze Zachodnie.

W końcu sierpnia 1659 roku większa część sił polskich z Czarnieckim na czele opuściła Danię, zostawiając jedynie 1000 jazdy pod wodzą pułkownika Kazimierza Piaseczyńskiego. Wojska te wzięły udział w wyprawie von Ebersteina na Fionię, który 24 listopada pobił pod Nyborgiem szwedzką armię von Sulzbacha. Na skutek tej bitwy 26 listopada skapitulowała twierdza Nyborg.

Koniec wojny

Wojnę zakończył traktat pokojowy w Kopenhadze, zawarty 27 maja 1660 roku. Na jego mocy Dania ostatecznie utraciła na rzecz Szwedów Skanię, nie musiała już jednak oddawać pozostałych prowincji, wymienionych w traktacie z Roskilde. Kończący II wojnę północną pokój oliwski, zawarty 3 maja 1660 roku potwierdził warunki pokoju kopenhaskiego.

Bibliografia

• LeszekL. Podhorodecki LeszekL., Rapier i koncerz, Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1985, ISBN 83-05-11452-X, OCLC 176976102 . Brak numerów stron w książce
• Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I.