Wojkowice Kościelne
Wojkowice Kościelne – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie będzińskim, w gminie Siewierz, w Zagłębiu Dąbrowskim.
| wieś | |
 Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
3489 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
42-510[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SBE |
| SIMC |
0221698 |
Położenie na mapie gminy Siewierz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu będzińskiego  | |
 50°24′42″N 19°12′13″E/50,411667 19,203611[1]
| |
W latach 1973–1975 miejscowość była siedzibą gminy Wojkowice Kościelne. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Nazwa
edytujNazwa miejscowości notowana była w formach Woycowicz (1325-27), Woykowycze Kosczelne (1470-80), Woykowice (1787), Woykowice Kościelne (1827). Jest to nazwa patronimiczna od nazwy osobowej Wojek, która jest skróceniem od imion złożonych typu Wojciech, Wojsław[3].
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0221706 | Chałupki | część wsi |
| 0221712 | Karsów | część wsi |
| 0221729 | Nowa Wieś | część wsi |
| 0221735 | Pastwiska | część wsi |
| 0221741 | Pierkowskie | część wsi |
| 0221758 | Podskale | część wsi |
| 0221764 | Zawodzie | część wsi |
Historia
edytujMiejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona po raz pierwszy w 1325 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Woycowicz[3]. Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis z lat 1470-1480 odnotowuje we wsi murowany kościół św. Marcina uposażony ziemią oraz miejscowych dziedziców Jana Działeckiego właściciela połowy majętności oraz Mateusza, Andrzeja i Mikołaja właścicieli drugiej połowy[6][7].
Od XV wieku miejscowość należała do biskupstwa krakowskiego, a później stała się własnością królewską i leżała w województwie krakowskim w Koronie Królestwa Polskiego, a od unii lubelskiej z 1569 w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[8][7].
Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze rosyjskim i leżała w Królestwie Polskim. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego wymieniona jest jako wieś i folwark leżące w powiecie będzińskim w gminie i parafii Wojkowice. W 1827 w miejscowości znajdowało się 99 domów zamieszkiwanych przez 588 mieszkańców. W 1893 liczba domów spadła do 90, a mieszkańców do 852. Wieś liczyła 1529 mórg ziemi włościańskiej. Folwark liczył 434 morgi ziemi, stało w nim 7 domów zamieszkanych przez 27 mieszkańców. Osiedle proboszcza liczyło 8 morg, na których znajdowało się 5 domów zamieszkanych przez 3 mieszkańców. We wsi znajdowały się również zabudowania młyna złożone z 2 budynków zamieszkanych przez 15 mieszkańców i położonych na 47 morgach ziemi. Miejscowość posiadała murowany kościół parafialny, szkołę początkową, przytułek dla 2. ubogich, młyn, a także urząd gminy[7].
W okresie międzywojennym Wojkowice Kościelne należały do gminy Wojkowice Kościelne. Po II wojnie światowej przechodziły kolejno pod administrację gminy Wojkowice Kościelne (1945-1949)[9][10][11], gminy Ząbkowice (1950-1954)[12], gromady Wojkowice Kościelne (1954–72)[13], gminy Wojkowice Kościelne (1973-1975)[14], miasta Ząbkowice (1975-1977)[15] i wreszcie gminy Siewierz od 1 lutego 1977[16][17].
Zabytki
edytujJedynym zabytkiem Wojkowic Kościelnych jest usytuowany przy DK 86 zabytkowy kościół św. Marcina i Doroty, najstarsze części świątyni: prezbiterium, skarbiec (dawna zakrystia) i część nawy zbudowane są w stylu romańskim[18]. Jest to równocześnie sanktuarium Matki Bożej Dobrej Drogi.
Parafia Wojkowice Kościelne
edytuj
Parafia pw. św. Marcina w Wojkowicach Kościelnych istniała przed 1325 r., ale kościół mógł istnieć wcześniej, o czym świadczy najstarsza jego część – romańskie prostokątne prezbiterium, zbudowane z ciosów kamiennych oraz dawna zakrystia po stronie północnej (obecnie skarbiec) i niewielka partia nawy.
Miejscowość należy do najstarszych miejscowości ziemi siewierskiej. Jak podają źródła wieś początkowo była własnością książęcą, a od 1380 r. stała się własnością szlachecką. Do 1795 r. stanowiła własność kapituły katedralnej krakowskiej.
Świątynia była wielokrotnie przebudowywana, m.in. w roku 1618, 1750 i po II wojnie światowej. Od momentu sprowadzenia w 1625 r. przez ks. Marcina Zelbrzykowskiego (lub Zelbrychowicza) obrazu Maryi z Dzieciątkiem Jezus, datowany jest kult maryjny. Potwierdzeniem ciągłości kultu było erygowanie 27 czerwca 1987 r., przez metropolitę częstochowskiego Stanisława Nowaka, sanktuarium Matki Bożej Dobrej Drogi. Po pożarze kościoła w grudniu 1985 r. został on gruntownie odrestaurowany.
We wnętrzu na uwagę zasługuje m.in. umieszczony w ołtarzu głównym wizerunek Maryi z Dzieciątkiem, namalowany w latach 1460-1470. Ponadto w kościele znajdują się klasycystyczne organy, zbudowane przypuszczalnie w XIX w.
Do parafii należą miejscowości: Hektary, Karsów, Kuźnica Piaskowa, Kuźnica Podleśna, Kuźnica Warężyńska, Marcinków, Nowa Wieś, Pastwiska, Pierkowskie, Podwarpie, Podskale, Tuliszów, Warężyn, Wojkowice Kościelne, Zawarpie, Zawodzie.
Handel
edytujNa terenie wsi działa jeden supermarket (Biedronka)[potrzebny przypis], Hurtownia budowlana, Sklep narzędziowy (Elektro-Mar[19]) oraz ponad 10 sklepów spożywczych (o powierzchni mniejszej niż 400 m²) w tym trzy sklepy powszechne: Swieżyzna[20], Odido[21](ul. Podwarpie), ABC[22].
Wspólnoty wyznaniowe
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 149617
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1474 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Kazimierz Rymut. Nazwy miejscowe dawnego księstwa siewierskiego. „Onomastica”. tom 15, numer 1-2, s. 24, 1970. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864
- ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIII, hasło "Wojkowice Kościelne". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1889. s. 749. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946) wydany przez Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w 1947.
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
- ↑ Uchwała Nr 14/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu będzińskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr 10, Poz. 54).
- ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr 12, Poz. 103).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88.
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 13.
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15.
- ↑ Wojkowice Kościelne, Parafia pw. św. Marcina.
- ↑ Elektronarzędzia i Akcesoria [online], Elektro-Mar [dostęp 2023-12-07] (pol.).
- ↑ Świeżyzna – Dla nas najważniejsza jest tradycja i dobry smak płynący z natury [online], swiezyzna.pl [dostęp 2023-12-07].
- ↑ Odido - sklep. Masz tu blisko. Masz tu wszystko. [online], www.sklepy-odido.pl [dostęp 2023-12-07] (pol.).
- ↑ Strona główna [online], Sklepy ABC [dostęp 2023-12-07] (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22].
Linki zewnętrzne
edytuj- Wojkowice Kościelne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 749.