Ząbkowice (gmina)
Ząbkowice – dawna gmina wiejska istniejąca w latach: de facto 1941–1954, de jure 1950–1954; oraz 1973–1975[4] w woj. kieleckim/śląskim/katowickim/stalinogrodzkim/katowickim (dzisiejsze woj. śląskie). Siedzibą gminy były Ząbkowice[5] (obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej).
| gmina wiejska | |||
| (de facto 1941–54) 1950–54[1] i 1973–75 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1945: kieleckie | ||
| Powiat | |||
| Siedziba | |||
| Powierzchnia (1974) |
13,54[2] km² | ||
| Populacja (1974) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny (1973) | |||
| |||
Pierwsza odsłona
edytujGminę Ząbkowice (Zombkowitz) utworzono 15 marca 1941 za okupacji hitlerowskiej głównie z obszaru przedwojennej zniesionej gminy Wojkowice Kościelne, odpowiadającej miejscowościom (w niemieckim brzmieniu) Antoniow, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Tuliszow, Trzebieslaw, Ujejsce, Warenzyn, Wojkowice-Koscielne i Wygielzow, oraz częściowo z przedwojennej zniesionej gminy Olkusko-Siewierskiej (same Zombkowitz)[6].
Po wojnie gmina przeszła pod administrację polską jako pozostałość po niemieckiej jednostce[7][8]. Według stanu z 1 stycznia 1946 gmina składała się z Ząbkowic i 10 gromad: Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejście, Warężyn, Wojkowice Kościelne i Wygiełzów[9].
Formalnie, tzn. przez administrację polską, gmina Ząbkowice została powołana dopiero 1 stycznia 1950 roku w woj. śląskim (od 6 lipca 1950 roku pod nazwą woj. katowickie[10] a od 9 marca 1953 jako woj. stalinogrodzkie[11]), w powiecie będzińskim, z części obszaru znoszonej gminy Olkusko-Siewierskiej (z gromady Ząbkowice); równocześnie do nowej gminy Ząbkowice dołączono większą część obszaru znoszonej gminy Wojkowice Kościelne[12]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina Ząbkowice była podzielona na 11 gromad: Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejsce, Warężyn, Wojkowice Kościelne, Wygiełzów i Ząbkowice[13].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[14]. Z dniem 1 stycznia 1956 roku Ząbkowice stały się osiedlem miejskim[15], które 17 lipca 1962 roku otrzymało prawa miejskie[16].
Druga odsłona
edytujGmina Ząbkowice (nie obejmująca Ząbkowic) została reaktywowana 1 stycznia 1973 roku[17] w powiecie będzińskim, w woj. katowickim. W jej skład weszły sołectwa Bugaj, Sikorka i Tucznawa[17][18].
27 maja 1975 roku gmina została zniesiona a jej obszar włączony do miasta Ząbkowice[19].
1 lutego 1977 miasto Ząbkowice przyłączono do Dąbrowy Górniczej, oprócz Podwarpia, Trzebiesławic, Tuliszowa, Warężyna i Wojkowic Kościelnych (należących w latach 1973–75 do gminy Wojkowice Kościelne), które włączono do gminy Siewierz[20][21]. W rzeczywistości, w skład Dąbrowy Górniczej z obszaru miasta Ząbkowice weszły: historyczne Ząbkowice, Bugaj, Sikorka, Tucznawa, Ujejsce, Błędów, Kuźniczka Nowa, Łazy, Łęka, Łosień, Okradzionów i Rudy, w sumie obszar o powierczhni 10 790 ha[22]. 1 stycznia 1993 Trzebiesławice wyłączono z gminy Siewierz i włączono do Dąbrowy Górniczej[23].
Przypisy
edytuj- ↑ W czasie II wojny światowej poza administracją polską.
- ↑ Wykaz powierzchni jednostek podziału terytorialnego dla potrzeb statystycznych, stan w dniu 1 I 1974. GUS, 1974
- ↑ Ludność miast i gmin w powiatach województwa katowickiego w 1974 roku. Stan w dniu 31 XIII, Oddział Statystyki Społecznej WUS, Katowice, 1975
- ↑ Od 1 stycznia 1950 do 28 września 1954 oraz od 1 stycznia 1973 do 26 maja 1975
- ↑ w latach 70. Ząbkowice nie wchodziły w skład gminy, stanowiąc odrębną gminę miejską
- ↑ Amtsbezirk Zombkowitz
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Według publikacji Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946) wydanej przez Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w 1947 roku
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 3, poz. 24
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299
- ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
- ↑ a b Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 13
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, 1977, nr 2
- ↑ Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500