Wojewódzkie Centrum Pediatrii Kubalonka w Istebnej

zespół zabudowy Wojewódzkiego Centrum Pediatrii

Wojewódzki Zespół Leczniczo-Wychowawczy im. Józefa Piłsudskiego

nr rej. A/362/11 z 28.12.2011 (ŚWKZ)
zespół zabudowy WCP Kubalonka
Państwo	Polska
Miejscowość	Istebna
Adres	Istebna 500
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Jadwiga Dobrzyńska, Zygmunt Łoboda
Rozpoczęcie budowy	1930
Ukończenie budowy	1938
Właściciel	samorząd województwa śląskiego
Położenie na mapie Polski zespół zabudowy Wojewódzkiego Centrum Pediatrii
49°36′05,62″N 18°54′03,17″E
Strona internetowa

Wojewódzkie Centrum Pediatrii Kubalonka w Istebnej

Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej, jednostka organizacyjna samorządu województwa śląskiego.

Wojewódzki Zespół Leczniczo-Wychowawczy im. J. Piłsudskiego

Historia budowy

Decyzja o budowie sanatorium, podjęta na uroczystym posiedzeniu Sejmu Śląskiego w Katowicach w listopadzie 1928 roku z okazji dziesięciolecia odzyskania niepodległości, była inicjatywą Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. W 1929 r. ogłoszono konkurs na projekt Zespołu. Zwycięzcami zostało małżeństwo Jadwiga Dobrzyńska oraz Zygmunt Łoboda. W 1930 roku rozpoczęto projektowanie, a następnie budowę zespołu sanatoryjnego na stokach Kubalonki w Istebnej. Inwestorem był Śląski Urząd Wojewódzki. Finanse pozyskano z dwóch źródeł – zasobów Urzędu i tzw. pożyczki amerykańskiej udzielonej przez konsorcjum banków USA. Naczelny nadzór budowlany sprawował Stefan Kaufman, natomiast kierownikiem technicznym był Tadeusz Noworyta.

Za wyborem miejsca przemawiało optymalne położenie na wysokości około 750 m n.p.m., równomierne nasłonecznienie tarasowo opadającego stoku, osłoniętego od północy i północnego zachodu dzięki naturalnym warunkom terenowym, mała wilgotność powietrza i otaczające teren rozległe lasy, w większości iglaste. Prace budowlane rozpoczęto w 1931, a zakończono w 1938 roku, lecz już w czerwcu 1937 r. obiekt przyjął pierwszych pacjentów. Końcowy koszt budowy wyniósł 2 450 000 zł. Powstał największy przed II wojną światową obiekt sanatoryjny w II Rzeczypospolitej, który miał w pewnej mierze odciążyć znaną wówczas z klimatycznych walorów Rabkę.

Budowa sanatorium, 1936 r.

Architektura i wyposażenie

Na powierzchni ok. 80 tys. m² powstał zespół kilkunastu budynków o łącznej kubaturze 75 tys. m³, stanowiący interesujący przykład architektury funkcjonalistycznej. Stanowi go szereg niskich, 2-3-kondygnacyjnych, poziomych pawilonów leczniczych, kontrastujących z wysoką, 8-kondygnacyjną "wieżą", mieszczącą mieszkania dla personelu, odważnie wpisanych w pochyły stok Beskidu Śląskiego. Zwracała w nich uwagę biel tynków, wyraźne linie rzędów dużych okien, podcięcia brył w parterach czy wgłębne tarasy z zadaszeniami, służące do leżakowania na świeżym powietrzu bez względu na pogodę. Osobnym, interesującym architektonicznie budynkiem była willa dyrektora sanatorium. Dział leczniczy obiektu posiadał m.in. sale operacyjne, laboratorium i pracownie rentgenowskie. Ponieważ sanatorium pełniło także funkcję szkoły, wyposażono je więc w sale lekcyjne, bibliotekę i czytelnię. Dział kuchenny dysponował własnym ogrodem warzywnym i szklarniami.

Funkcjonalność obiektu podnosiły zarówno istotne jak pozornie drobne, przemyślane udogodnienia skumulowane tu z myślą o specyfice chorób płucnych, ale i o chorym, słabym dziecku: np. schody posiadały podwójne poręcze tak, by dziecko mogło sięgnąć do swojej, niższej. Dyspozycja wnętrz i zewnętrza miały maksymalnie sprzyjać procesowi leczenia. Z uwagi na łatwość zarażenia, już przy wejściu starano się zminimalizować kontakt chorych z osobami zdrowymi. Służyły temu osobne bramki i korytarze oraz pawilon izolacyjny dla ciężkich przypadków. By przeciwdziałać infekcjom kropelkowym i drażniącemu kurzowi, kontrolowano cyrkulację powietrza. Zapewniała ją możność wietrzenia na przestrzał i ażurowe balustrady tarasów. Łóżka w pokojach ustawione były w kierunku słońca, niskie parapety, sytuowane na wysokości 60 cm, dawały zwiększony dostęp światła, a ukośnie podwieszone sufity skuteczniej odbijały promienie słoneczne. „Płytkie” sale wymuszały bliskość łóżek i okien. Istotną rolę odgrywała konstrukcja samych okien, zasuwanych pionowo. Dla utrzymania higieny większość ścian do wysokości 2,20 m wyłożono płytkami ceramicznymi, a podłogi i schody - linoleum, które dodatkowo tłumiło hałas. W salach oddziału leczniczego stosowano ogrzewanie podłogowe. Celowo zrezygnowano ze szpitalnej bieli na rzecz matowych, szarych płytek ceramicznych z odcieniem niebieskawym oraz żywych, pastelowych kolorów farb. Salę jadalną można było przekształcić w kinową i widowiskową, a nawet w kaplicę, bo w zasuwanej wnęce umieszczono ołtarz.

W momencie rozpoczęcia działalności instytucja dysponowała 320 łóżkami z możliwością przyjęcia dzieci (chłopców oraz dziewczynek) w wieku od 7 do 16 roku życia. W roku 1938 łóżek było już 400. Zakład posiadał dwa oddziały obserwacyjne z 25 łóżkami i osobny pawilon zakaźny, w którym było 30 łóżek. Od roku 1937 Zakładem kierował chirurg i pulmonolog Zygmunt Dadlez. Personel sanitarny składał się z 6 lekarzy, 16 pielęgniarek oraz wychowawczyń. 1 września 1937 roku otworzono szkołę ogólnokształcącą przy sanatorium, w której zatrudniono 8 nauczycieli..

Bibliografia

• N. Kotrys, Rola i znaczenie Zakładu Leczniczo-Wychowawczego im. Józefa Piłsudskiego w Istebnej w kontekście walki z gruźlicą (wybrana problematyka), „Echa Przeszłości” XIX, 2018, ISSN 1509-9873 DOI 10.31648/ep.2708.
• J. Dobrzyńska, Sanatorium w Istebnej na Śląsku Cieszyńskim, „Architektura i budownictwo”, R. 13, 1937 Warszawa, nr 11–12, s. 391–415.

Linki zewnętrzne

• „Sanatorium w Istebnej” w: Murator Dom