Witold Tyloch

polski religioznawca

Witold Tyloch (ur. 16 marca 1927 w Chojnicach, zm. 23 sierpnia 1990 w Warszawie[1]) – polski religioznawca i qumranista. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalista w zakresie rękopisów hebrajskich znad Morza Martwego, semitystyki (głównie hebraistyki) i judaistyki.

Witold Tyloch
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

16 marca 1927
Chojnice

Data i miejsce śmierci

23 sierpnia 1990
Warszawa

profesor zwyczajny
Specjalność: religioznawstwo, qumranistyka
Alma Mater

Katolicki Uniwersytet Lubelski

Doktorat

1958
KUL

Habilitacja

1969
Uniwersytet Warszawski

Profesura

1983

Uczelnia

Uniwersytet Warszawski

Okres zatrudn.

od 1959

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia PolskiMedal Komisji Edukacji Narodowej

Życiorys

edytuj

Był duchownym rzymskokatolickim. W 1956 ukończył studia magisterskie na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL), broniąc pracę magisterską Sługa Jahwe a Mistrz sprawiedliwości. Tam w 1958 obronił także pracę doktorską Sługa Jahwe w świetle dokumentów z Qumran napisaną pod kierunkiem Eugeniusza Dąbrowskiego[2][3].

Po odejściu z kapłaństwa, od 1959 pracował na Uniwersytecie Warszawskim[4], od 1960 jako adiunkt w Katedrze Semitystyki w Instytucie Orientalistycznym UW[1]. W 1969 uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy Aspekty społeczne gminy z Qumran w świetle rękopisów znad Morza Martwego i tekstów autorów starożytnych[5]. Od 1969 do 1973 kierował Zakładem Afrykanistyki i Semitystyki (zastąpił Stefana Strelcyna)[1][6], od 1979 do 1990 Zakładem Starożytnego Wschodu i Hebraistyki[7]. W latach 1970–1975 był prodziekanem Wydziału Filologii Obcych UW[4]. W 1975 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1983 tytuł profesora zwyczajnego[4].

Jego najważniejsze prace naukowe dotyczyły qumranistyki. Był uważany za wybitnego znawcę tej tematyki w Polsce oraz za jednego z najlepszych znawców problematyki społecznej w rękopisach z Qumran na świecie[8]. W 1963 opublikował pracę Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym[5], która stała się w Polsce podstawowym podręcznikiem tej tematyki, zawierała też przekład Reguły Zrzeszenia, Reguły Całego Zgromadzenia, Dokumentu Damasceńskiego, Reguły Wojny, Księgi Hymnów i Komentarza do Proroctw Habakuk[8]. Dalsze tłumaczenia opublikowanych rękopisów zamieszczał w kolejnych latach w piśmie Euhemer (były to m.in. Zwój Świątynny, Aramejski Apokryf Księgi Rodzaju oraz odnalezione w grocie 4 Florilegium, Zbiór tekstów mesjańskich, Peszery Nahum, Komentarz do Psalmu 37 i Midrasz eschatologiczny Malkizedek)[8]. W 1968 opublikował książkę Aspekty społeczne gminy z Qumran w świetle rękopisów znad Morza Martwego i tekstów autorów starożytnych[5]. W swoich pracach opowiadał się za poglądem, że rękopisy były dziełem wspólnoty esseńskiej, uznawał także poglądy esseńczyków za podstawowe źródło chrześcijaństwa[9]. Jego stanowisko w okresie PRL było wykorzystywane dla pokazania naturalnego (a nie nadprzyrodzonego) pochodzenia doktryny chrześcijaństwa i było przedmiotem polemik z udziałem teologów i biblistów katolickich[8][9]. W środowiskach kościelnych w Polsce dorobek W. Tylocha już po jego śmierci dowartościował ks. Stanisław Mędala, który doprowadził do wznowienia Rękopisów z Qumran nad Morzem Martwym. W edycjach z 1997 i 2001 znalazły się także tłumaczenia rozproszone, opublikowane wcześniej w prasie naukowej[8].

Na UW wykładał historię literatury hebrajskiej, historię Żydów i starożytnego Izraela oraz dzieje judaizmu, prowadził też zajęcia z języka hebrajskiego[5]. Zajmował się gramatyką porównawczą języków semickich, problematyką literacką Starego Testamentu oraz tekstami z Ugarit[10] Był autorem książek Gramatyka języka hebrajskiego (1980), Odkrycia w Ugarit a Stary Testament (1980), Dzieje ksiąg Starego Testamentu. Szkice krytyki biblijnej (1981) oraz Judaizm (1987)[5], Bogowie czterech stron świata (1988), Opowieści mędrców Talmudu (wyd. pośmiertnie 1993). W refleksji religioznawczej odwoływał się do metodologii marksistowskiej[8] i stanowisko to podtrzymywał do końca lat 80.[11].

W latach 80. był współautorem (razem z Zenonem Kaweckim) programu nauczania w szkołach średnich religioznawstwa, w którym odwoływano się do założeń naukowego ateizmu oraz podręcznika Wybrane problemy religioznawstwa zatwierdzonego jako materiał pomocniczy dla uczniów IV klas szkół średnich liceów ogólnokształcących i średnich szkół zawodowych[12][13].

Od 1961 wchodził w skład rady wydawniczej, od 1963 był członkiem zespołu redakcyjnego, od 1982 do śmierci w 1990 redaktorem naczelnym pisma Euhemer[14]. Był zastępcą redaktora naczelnego pisma Przegląd Orientalistyczny[10]. Pełnił również funkcję sekretarza Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Religioznawczego[15]. W latach 1987–1989 był członkiem Rady Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego[10].

Należał do PZPR, był członkiem POP na Wydziale Neofilologii UW[16]

Został odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[10].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Karol Wozikowski: Orientalista z Chojnic. Prof. Witold Tyloch (1927–1990). [w:] Kwartalnik Chojnicki (nr 13) [on-line]. bibliotekachojnice.pl, 2015. s. 71–72. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
  2. Feliks Gryglewicz: 50 lat Sekcji Biblijnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. [w:] Roczniki Teologiczno-Kanoniczne (tom XV, z. 1) [on-line]. czasopisma.kul.pl, 1968. [dostęp 2021-10-24]. (pol.).
  3. Antoni Tronina: Pół wieku lubelskiej szkoły biblijnej (1956–2006). [w:] The Biblical Annals (3/1) [on-line]. bazhum.muzhp.pl, 2013. [dostęp 2021-10-24]. (pol.).
  4. a b c Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura religia, ludzie. Tom 2, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2003, s. 751
  5. a b c d e Maciej Tomal Hebraistyka, w: 75 lat Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 65
  6. Stanisław Piłaszewicz Afrykanistyka, w: 75 lat Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 25
  7. Maciej Tomal Hebraistyka, w: 75 lat Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 64
  8. a b c d e f Andrzej Mrozek, Krzysztof Pilarczyk: 60 lat badań qumranoznawczych w Polsce. [w:] Qumran. Pomiędzy Starym a Nowym Testamentem [on-line]. dlibra.kul.pl, 2009. s. 297–308. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
  9. a b Zdzisław Jan Kapera: Qumranologia polska. Dokonania i perspektywy. [w:] Collectanea Theologica [on-line]. bazhum.muzhp.pl, 2005. s. 21–54. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
  10. a b c d Roman Marcinkowski: Witold Tyloch (1927-1990). [w:] Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego [on-line]. cbj.jhi.pl, 1991. s. 121–122. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
  11. Rafał Łętocha Wizja zadań i celów religioznawstwa marksistowskiego na łamach czasopisma "Euhemer. Przegląd Religioznawczy" (1957-1989), w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 146
  12. Andrzej Szyjewski Powstanie i zmiany programu magisterskich studiów religioznawczych w Instytucie Religioznawstwa UJ, w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 88
  13. Henryk Hoffman Wkład Jacka M. Majchrowskiego w proces formowania się religioznawstwa jako dyscypliny akademickiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1980–1986, w: Myśl i polityka. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, wyd. Kraków 2011, s. XXIII
  14. Łucja Marek „Euhemer. Przegląd Religioznawczy” (1957–1991). Od periodyku ateistów i wolnomyślicieli po naukowe pismo religioznawcze, w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 107–109
  15. Zbigniew Bereszyński Religioznawstwo marksistowsko-leninowskie jako oręż konfliktu ideologicznego na przykładzie działalności ideowo-wychowawczej i szkoleniowej oraz publikacji wykorzystywanych w resorcie spraw wenętrznych PRL, w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 239
  16. Joanna Mantel-Niećko Próba sił. Źródła do dziejów Uniwersytetu Warszawskiego po 13 grudnia 1981, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego 1991, s. 198

Bibliografia

edytuj
  • Karol Wozikowski, Orientalista z Chojnic. Prof. Witold Tyloch (1927–1990), „Kwartalnik Chojnicki” nr 13/2015.