Winiary (Kalisz)
Winiary[4] – osiedle Kalisza położone we wschodniej części miasta, ograniczone Swędrnią, rowem melioracyjnym uchodzącym do ww. rzeki, skrajem Lasu Winiarskiego i granicą miasta; włączone do Kalisza w 1976; pełni funkcje mieszkaniowe, przemysłowe i rekreacyjne.
| Osiedle Kalisza | |
 Winiary, kościół bł. Michała Kozala | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia |
1294 |
| W granicach Kalisza |
2 lipca 1976[1] |
| SIMC |
0936730 |
| Powierzchnia |
5,40[2] km² |
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
457,6 os./km² |
Położenie na mapie Kalisza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 51°45′00″N 18°08′23″E/51,749902 18,139642
| |
Około 40% powierzchni osiedla zajmuje Las Winiarski; w jego południowej części znajduje się przystanek kolejowy Kalisz Winiary w ciągu linii kolejowej nr 14.
Historia
edytujW źródłach pisanych osada pojawia się po raz pierwszy jako Wynarz (1294), a później jako Vinar (1298) i Winary (1579)[5].
We wczesnym średniowieczu Winiary były wsią służebną zamieszkiwaną przez winiarzy (łac. vinearii), którzy trudnili się uprawą winorośli i produkcją wina na potrzeby dworu książęcego w Kaliszu (dostarczali je w zamian za zwolnienie z daniny książęcej)[6]. Winiarze uprawiali winorośl na łagodnych i nasłonecznionych zboczach doliny Prosny, a wino wyrabiali w samej osadzie, która była własnością książęcą. Nazwa osady jest typowa dla podobnych osad służebnych położonych w sąsiedztwie grodów książęcych (łac. sedes regni principales) m.in. w Sandomierzu, Krakowie, Płocku.
W 1795 Winiary z prywatnych rąk zostały przejęte na skarb państwa przez władze pruskie. Z kolei w 1807 ziemie te wraz z przyległymi dobrami opatóweckimi nadano w nagrodę za służbę w wojskach cesarza Napoleona Bonaparte gen. Józefowi Zajączkowi. Ostatnim właścicielem Winiar był Konrad Wünsche zamordowany przez Gestapo 19 stycznia 1945 w lesie skarszewskim.
Około 1835 na Winiarach wzniesiono browar w stylu klasycystycznym[7]. W latach 70. XIX wieku staraniem Karola Schlössera rozbudowany i zamieniony po części w gorzelnię[7]. Przestał pełnić funkcje produkcyjne prawdopodobnie w dwudziestoleciu międzywojennym[7]. Budynek wykorzystywany był na cele mieszkalne i magazynowe do połowy lat 90. XX wieku; obecnie opuszczony i popadający w ruinę[7].
W czasie okupacji niemieckiej, w Lesie Winiarskim, od jesieni 1939 co najmniej do początków 1940, hitlerowcy rozstrzelali Polaków przetrzymywanych wcześniej w więzieniach w Kaliszu i Ostrowie Wielkopolskim. Po wyzwoleniu w 1945, w miejscu zbrodni ekshumowano 527 ciał. Według danych z 1962 łączna liczba pomordowanych wyniosła ok. 700 osób[8]. W 1960 w północno-zachodniej części lasu odsłonięto obelisk upamiętniający ofiary zbrodni[9].
W 1941 przy ulicy Łódzkiej Alfred Nowacki założył fabrykę przetwórstwa spożywczego Nährmittelwerk Weinbergen[10]. Po II wojnie światowej kilkukrotnie zmieniano jej nazwę; od 1976 funkcjonowała jako Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „Winiary”[10]. W lipcu 1995 przedsiębiorstwo zostało przejęte przez koncern Nestlé[11].
W 1989 na Winiarach erygowano parafię bł. Michała Kozala. Budowę kościoła ukończono w 2000[2].
.jpg)
.jpg)
Komunikacja miejska
edytuj| Kaliskie Linie Autobusowe | |
|---|---|
| Nr linii | Trasa |
| 1 | Wyszyńskiego – Leśna |
| 1A | Wyszyńskiego – Opatówek |
| 1B | Wyszyńskiego – Tłokinia Wielka/Opatówek |
| 9 | Wyszyńskiego – Leśna |
| 10 | Wyszyńskiego – Lubelska |
| 11 | Wyszyńskiego – Lubelska |
Przypisy
edytuj- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144
- ↑ a b MSIP Kalisz
- ↑ Zapytanie w sprawie ilości mieszkańców Kalisza z podziałem na jednostki pomocnicze. bip.kalisz.pl, 2020-07-17. [dostęp 2020-08-20].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Stanisław Małyszko: Majątki wielkopolskie. T. 6: Powiat kaliski. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 2000, s. 249. ISBN 83-86624-25-6.
- ↑ Fotoplastikon. Kiedy Kalisz stał browarami – trunkowe tradycje miasta – fotorelacja. Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu. [dostęp 2018-06-16].
- ↑ a b c d Browar gen. Józefa Zajączka. Fundacja Ratowania Zabytków i Pomników Przyrody. [dostęp 2018-06-16].
- ↑ Kazimierz Leszczyński "Eksterminacja ludności na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy" (wykaz miejscowości z terenów polskich przyłączonych do Rzeszy, w których okupant niemiecki dokonywał eksterminacji ludności, sporządzony na podstawie materiałów Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce). W: Eksterminacja ludności w Polsce w czasie okupacji niemieckiej 1939-1945. Poznań, Warszawa: Wydawnictwo Zachodnie, 1962, s. 110.
- ↑ Władysław Kościelniak: Wędrówki po moim Kaliszu. Kalisz: Edytor, 2010, s. 200. ISBN 978-83-60579-56-5.
- ↑ a b Alfred Kaczmarek: Dzieje kaliskich ulic. Kalisz: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 2002, s. 125-126. ISBN 83-918428-0-0.
- ↑ Małżeństwo z rozsądku. rc.fm, 2015-07-17. [dostęp 2018-06-16].
Linki zewnętrzne
edytuj- Winiary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 548.