Wiktor Kuszcz
Wiktor Maksymowycz Kuszcz (ukr. Віктор Максимович Кущ[1], ur. 29 października?/10 listopada 1887 w Aleksandrowsku[2], zm. 21 listopada 1942 w Warszawie) – oficer ukraiński w stopniu generała-chorążego[3] Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, szef oddziału operacyjnego sztabu Armii URL, działacz ukraińskiej emigracji politycznej.
 W 1920 | |
 generał-chorąży
| |
| Data i miejsce urodzenia |
10 listopada 1887 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 listopada 1942 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1904–1917; 1918–1923 |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki |
15 Pułk Piechoty, |
| Główne wojny i bitwy |
wojna rosyjsko-japońska, |
| Późniejsza praca |
działacz emigracyjny, |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUkończył szkołę piechoty w Odessie. W składzie 15 pułku piechoty Armii Imperium Rosyjskiego uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904–1905. Odznaczony dwoma orderami za odwagę na polu bitwy. W 1912 ukończył Mikołajewską Akademię Sztabu Generalnego. W czasie I wojny światowej był oficerem sztabowym do zleceń 4 Syberyjskiego Korpusu Armijnego w stopniu pułkownika. W armii ukraińskiej od sierpnia 1918. W okresie Hetmanatu naczelnik Oddziału I kwatermistrzostwa Sztabu Generalnego, szef sztabu 13 dywizji piechoty. W Ukraińskiej Republice Ludowej od stycznia 1919 naczelnik wydziału organizacyjnego Sztabu Generalnego, szef wywiadu Armii Czynnej URL, szef sztabu Korpusu Zaporoskiego, Grupy Zaporoskiej i generalnego kwatermistrzostwa Zarządu Sztabu Generalnego. W 1920 awansowany do stopnia generała-chorążego.
Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej internowany wraz z żołnierzami Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej w obozie Kalisz-Szczypiorno, przekształconym później w stanicę ukraińską. Od 1923 wydawca i redaktor naczelny naukowo-wojskowego pisma Tabor (1923-1927 wydawany w Kaliszu, od 1927 do agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę w 1939 w Warszawie).
Po przewrocie majowym i dojściu do władzy Józefa Piłsudskiego prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej na uchodźstwie Andrij Liwycki i generał armii URL Wołodymyr Salski wystosowali 4 sierpnia 1926 na ręce Piłsudskiego memorandum, w którym proszono o możliwość pełnej aktywizacji ukraińskiego wychodźstwa na polu polityczno-wojskowym[4][5]. Nota spotkała się z przychylnym stosunkiem Piłsudskiego i w konsekwencji na przełomie 1926/27 odbyły się rozmowy polityczne z emigracyjnymi władzami URL. Ze strony polskiej uczestniczyli w nich Juliusz Łukasiewicz, naczelnik Wydziału Wschodniego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Tadeusz Hołówko. W rezultacie rozmów 28 lutego 1927 utworzono w Polsce tajną komórkę przy sztabie ministra spraw wojskowych (którym był Józef Piłsudski), złożoną z oficerów ukraińskich i działającą jako Sztab Wojskowo-Powstańczy Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej. Sztab działał do 1939 roku, a jego szefem był początkowo gen. Wiktor Kuszcz, a następnie gen. Pawło Szandruk[6]. Od roku 1928, w ramach tych działań rozpoczęto przyjmowanie do służby w Wojsku Polskim ukraińskich oficerów kontraktowych.
Generał Wiktor Kuszcz był krótko pierwszym szefem tajnego Sztabu Wojskowo-Powstańczego Armii URL przy sztabie ministra spraw wojskowych, następnie do 1939 członkiem tego sztabu i członkiem ukraińskiej komisji rekrutacyjnej typującej oficerów ukraińskich do służby jako oficerów kontraktowych w Wojsku Polskim, zgodnie z tajnym porozumieniem polsko-ukraińskim z 1927 r.
Część tajna współpracy obejmowała sporządzenie planów organizacji i mobilizacji armii ukraińskiej, jako sojusznika Polski, w przypadku wojny polsko-sowieckiej. Został sporządzony, w porozumieniu z polskim Sztabem Głównym plan mobilizacyjny wojska ukraińskiego, w oparciu o emigrantów i Ukraińców zamieszkałych w Polsce. Ze strony polskiej współpracę nadzorowali generałowie: Wacław Stachiewicz, Julian Stachiewicz, Tadeusz Kutrzeba.
Zmarł w Warszawie. Pochowany na cmentarzu prawosławnym na warszawskiej Woli.
Przypisy
edytuj- ↑ Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України: Енциклопедія історії України. T. 5. Київ: Наукова думка, 2012, s. 547. ISBN 966-00-0632-2.
- ↑ О. М. Колянчук. Кущ Віктор Максимович // Енциклопедія Сучасної України : енциклопедія [електронна версія] / ред.: І. М. Дзюба, А. І. Жуковський, М. Г. Железняк та ін.; НАН України, НТШ. Київ: Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, 2016. Т. 16.
- ↑ Odpowiednik generała brygady WP.
- ↑ Pełny tekst memorandum Liwickiego i Salskiego: Jan Jacek Bruski Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926, Kraków 2010, Wyd. Uniwersytet Jagielloński, ISBN 978-83-62261-13-0 s. 363-365
- ↑ Zobacz też Jan Jacek Bruski Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926, Kraków 2010, Wyd. Uniwersytet Jagielloński, ISBN 978-83-62261-13-0 s. 338-341
- ↑ Robert Potocki, Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920–1939) Wydawnictwo: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1999; ISBN 83-85854-46-0,s. 231-312.Rozdział "Projekt Ukraina" dot. planów strategicznych tworzenia armii URL w latach trzydziestych.
Zobacz też
edytujBibliografia
edytuj- Кущ Віктор. [W:] Dowidnyk z istoriji Ukrajiny / opr. Ihor Pidkowa, Roman Szust, Kost Bondarenko. Lwów: Wyd. Uniwersytet Lwowski i Wydawnyctwo Heneza, 1999. ISBN 978-966-504-237-2.
- Robert Potocki, Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920–1939) Wydawnictwo: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1999; ISBN 83-85854-46-0, rozdziały książki dotyczące wojny 1920 i planów strategicznych tworzenia armii URL w latach trzydziestych w wersji elektronicznej :[1].
- Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003, ISBN 83-917615-4-1