Wacław Stachiewicz
Wacław Teofil Stachiewicz (ur. 19 listopada[1] 1894 we Lwowie, zm. 12 listopada 1973 w Montrealu) – generał brygady Wojska Polskiego, szef Sztabu Głównego (1935–1939), pisarz wojskowy. W 1964 awansowany do stopnia generała dywizji przez władze emigracyjne.
| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
19 listopada 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1946 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
szef Sztabu Głównego |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
                 
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujDzieciństwo i młodość
edytujSyn Teofila, lekarza, i Anieli z Kirchmayerów (stryjecznej siostry Kazimierza Kirchmayera, ojca Jerzego). Brat Marii i Juliana, także oficera Wojska Polskiego. Był uczniem C. K. V Gimnazjum we Lwowie. Jerzy Kirchmayer tak scharakteryzował przyszłego generała: „Wacek był tylko o rok starszy ode mnie. Delikatnego zdrowia, mniej przystojny od swego starszego rodzeństwa, wyróżniał się nieprawdopodobnymi postępami w naukach. Z roku na rok miewał na świadectwach tylko stopnie bardzo dobre i celujące z odznaczeniem. Stopień dobry uważałby za klęskę. Mówiono o nim, że jest najlepszym uczniem nie tylko w V gimnazjum, do którego uczęszczał, ale w ogóle w całym Lwowie. Wacek cierpiał na bóle głowy i wujostwo Teofilowie obawiali się, że powodem tego jest zbyt forsowna nauka. Dlatego byli radzi, ilekroć mogli go przywieźć na Pasieki. Bawiliśmy się wówczas w Indian, dzielnych Osagów i złych Pawnisiów, w Wołodyjowskich, Longinusów i Kmiciców. Były to kochane czasy”.
Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął studia w zakresie geologii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego. W 1912 wstąpił do Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego, w którym ukończył szkoły podoficerską i niższą oficerską. Z racji posiadanego wykształcenia specjalizował się w wykorzystywaniu kartografii i topografii dla potrzeb wojskowych.
Służba w Legionach i Armii Austro-Węgier
edytujPo wybuchu I wojny światowej, w sierpniu 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Dowodził plutonem w V batalionie 1 pułku I Brygady Legionów. 9 października 1914 awansowany do stopnia podporucznika. Następnie na dwa miesiące oddelegowany do tworzenia struktur niepodległościowej organizacji na terenie Królestwa Polskiego. W lutym 1915 przeniesiony do 5 pułku, w którym walczył na froncie dowodząc 4 kompanią. Został ranny w bitwie pod Konarami w maju 1915. W Legionach pełnił m.in. funkcje dowódcy batalionu i adiutanta (szefa sztabu) pułku. W marcu 1917 ukończył Kurs Oficerów Sztabu Generalnego przy Inspektoracie Polskich Sił Zbrojnych w Warszawie.
Po kryzysie przysięgowym w sierpniu 1917 został wcielony do armii austriackiej w stopniu sierżanta i odkomenderowany na front włoski. W marcu 1918 na rozkaz Komendanta Głównego POW, Edwarda Śmigłego-Rydza, zdezerterował z frontu i dotarł do Warszawy, gdzie objął stanowisko szefa sztabu Komendy Naczelnej nr I POW.
Służba w Wojsku Polskim
edytujW odrodzonym Wojsku Polskim pełnił funkcje szefa Oddziału I i zastępcy szefa sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego Warszawa, oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa WP przy Dowództwie III Korpusu Armii Polskiej we Francji, szefa wydziału w Departamencie I Ministerstwa Spraw Wojskowych, szefa Sekcji Organizacyjnej w Oddziale I Sztabu MSWojsk. Podczas ofensywy sowieckiej, w maju 1920 został szefem Oddziału I, a następnie II Sztabu Armii Rezerwowej gen. Sosnkowskiego. Pełnił tam także funkcje oficera operacyjnego.
Po rozwiązaniu Armii Rezerwowej wrócił do ministerstwa jako szef Sekcji Organizacyjnej, a następnie Wydziału Organizacyjnego Oddziału I Sztabu Generalnego WP. W październiku 1921 rozpoczął studia w Wyższej Szkole Wojennej (Ecole Superieure de Guerre) w Paryżu i odbył staż liniowy we Francji. 1 lutego 1924 został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie na stanowisko asystenta z jednoczesnym odkomenderowaniem na cztery miesiące do Biura Ścisłej Rady Wojennej[2]. 3 listopada 1925 przesunięty został ze stanowiska asystenta na stanowisko wykładowcy[3]. W kwietniu 1926 objął stanowisko szefa Oddziału I Sztabu Generalnego. 25 czerwca 1927 został mianowany I oficerem sztabu Inspektoratu Armii[4]. Następnie, został skierowany do służby liniowej. Od stycznia 1928 był dowódcą 27 pułku piechoty w Częstochowie. 28 stycznia 1929 mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 1 Dywizji Piechoty Legionów w Wilnie[5]. 12 grudnia 1933 mianowany dowódcą 7 Dywizji Piechoty w Częstochowie[6].
26 stycznia 1935, na wniosek Ministra Spraw Wojskowych Józefa Piłsudskiego, został awansowany przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego na stopień generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 1. lokatą w korpusie generałów[7]. Była to ostatnia nominacja generalska podpisana przez Marszałka Piłsudskiego. 5 czerwca 1935 zwolniony ze stanowiska dowódcy 7 Dywizji Piechoty w Częstochowie i mianowany szefem Sztabu Głównego WP (zamieniony miejscami z gen. bryg. Januszem Gąsiorowskim)[8]. Z dniem 24 czerwca 1935 objął urzędowanie[9]. Został jednym z najbliższych współpracowników nowego generalnego inspektora sił zbrojnych, gen. dyw. Edwarda Śmigłego-Rydza. Na tym stanowisku podjął intensywne prace nad opracowaniem planu przebudowy i modernizacji wojska, nadzorował prace nad nowym planem mobilizacyjnym „W” oraz koordynował prace nad planem wojny z ZSRR (plan „Wschód”), a od 4 marca 1939 także z Niemcami (plan „Zachód”).
W okresie II Rzeczypospolitej został osadnikiem wojskowym w powiecie kosowskim[10].
W momencie wybuchu wojny automatycznie objął stanowisko szefa Sztabu Naczelnego Wodza, marsz. Śmigłego-Rydza. Po ewakuacji Naczelnego Wodza do Brześcia gen. Stachiewicz pozostał w Warszawie do 9 września w celu koordynacji obrony linii środkowej Wisły, po czym dołączył do sztabu w Brześciu. Na rozkaz Naczelnego Wodza 18 września 1939 przekroczył ze sztabem granicę rumuńską, gdzie został internowany w Stanic-Prahova koło Ploeszti. W styczniu 1940 uciekł z internowania i przez Bukareszt trafił do Jugosławii, skąd na rozkaz gen. Kukiela udał się do Algieru.
Na skutek nacisków gen. Sikorskiego został internowany przez władze francuskie w Algierze. 6 listopada 1943 został wezwany przez nowego Naczelnego Wodza, gen. Kazimierza Sosnkowskiego do Londynu, gdzie jednak przebywał do końca wojny bez jakiegokolwiek przydziału. Po wojnie, w grudniu 1946 został zdemobilizowany.
W grudniu 1948 przeniósł się do Kanady, do Montrealu, gdzie zamieszkał ponownie z przebywającymi tam żoną i dziećmi[11]. Poświęcił się pracy pisarskiej i badawczej nad polskimi przygotowaniami do wojny. Naczelny Wódz, gen. broni Władysław Anders, mianował go generałem dywizji ze starszeństwem z 1 stycznia 1964. Zmarł 12 listopada 1973 w Montrealu na atak serca. Został pochowany na tamtejszym Mount Royal Cemetery[12].
Według redaktora „Kuriera Wileńskiego” Kazimierza Okulicza, w okresie wileńskim wolnomularz, członek loży Tomasz Zan w Wilnie[13], źródła rodzinne nie potwierdzają tej informacji.
Jego żoną była Wanda z domu Abraham (1895–1995), córka prof. Władysława Abrahama, siostra gen. bryg. Romana Abrahama, działaczka kulturalna w Kanadzie), miał dwóch synów (Bogdana i Juliusza[14][15]) i córkę (Ewę).
W 2004 został patronem Dyżurnej Służby Operacyjnej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Awanse
edytuj- chorąży – 29 września 1914
- podporucznik – 5 marca 1915
- porucznik – 2 lipca 1915
- kapitan
- major
- podpułkownik – 11 czerwca 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w piechocie, „w grupie byłych Legionów Polskich”, 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
- pułkownik Sztabu Generalnego – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 31. lokatą w korpusie oficerów piechoty[16]
- generał brygady – 26 stycznia 1935 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 i 1. lokatą w korpusie generałów[17]
- generał dywizji – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 w korpusie generałów
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 4934 (1921)[18][19]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)[18][20]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1928[18][21], 11 listopada 1935[22])
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (20 stycznia 1931)[23][18]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[24]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie: po raz pierwszy 1921[18][25])
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[26][27]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[18]
- Medal Dziesięciolecia odzyskanej niepodległości[18]
- Odznaka za Rany i Kontuzje
- Odznaka „Za wierną służbę”
- Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12 maja 1936)
- Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 1937)[28]
- Krzyż Wielki Orderu Korony Jugosłowiańskiej (Jugosławia)[18]
- Order Krzyża Orła I klasy (Estonia, 1937)[29]
- Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)[18][30][31]
- Komandor Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 1928)[18][32]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1922)[18][33]
Publikacje
edytuj- Pisma, Tom I: Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939, Instytut Literacki, Paryż 1977.
- Pisma, Tom II: Rok 1939, Instytut Literacki, Paryż 1979.
- Z relacji szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Zasadnicze decyzje Naczelnego Wodza w ciągu kampanii wrześniowej [w:] Wrzesień 1939 w relacjach i wspomnieniach, wybór i oprac. Mieczysław Cieplewicz, Eugeniusz Kozłowski, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989, ISBN 83-11-07709-6, s. 54–77.
- Wierności dochować żołnierskiej, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 1998, ISBN 83-86678-71-2, s. 832.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kryska Karski i Żurakowski, Strzałkowski oraz Cieplewicz i Kozłowski, a także Rocznik Oficerski 1932 ↓, jako datę urodzenia podają 19 listopada, natomiast Stawecki i inne źródła, w tym Lista oficerów dyplomowanych z 1931 r. i Rocznik Oficerski 1928 ↓ podają datę 18 listopada
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 14 lutego 1924 roku, s. 66.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 121 z 17 listopada 1925 roku, s. 654.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 25 czerwca 1927 roku, s. 184.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929 roku, s. 79.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 3.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1935 roku, s. 1.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
- ↑ Rozkaz Nr 7/35 Szefa Sztabu Głównego z 25 czerwca 1935. [w:] Oddział II, sygn. I.303.4.4940, s. 86 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-16].
- ↑ Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 188. [dostęp 2017-06-29].
- ↑ Bruce Barton: Wanda Stachiewicz championed Polish cause through hardships of World War II. losaltosonline.com, 1995-07-25. [dostęp 2017-06-29]. (ang.).
- ↑ Juliusz Wacław Stachiewicz. findagrave.com. [dostęp 2017-06-29]. (ang.).
- ↑ Cezary Leżeński, Legiony to braterska nuta... czyli od Legionów do masonów, „Wolnomularz Polski”, nr 40, listopad-grudzień 2003, s. 15.
- ↑ Ryszard Terlecki: Juliusz Wacław Stachiewicz. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2018-11-07].
- ↑ Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 31, s. 98, Grudzień 1976. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych Nr 131 z 17.12.1924 r.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 1 z 26.01.1935 r.
- ↑ a b c d e f g h i j k Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 689.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3423 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 43, s. 1722)
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za wybitne zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 15 z 11.11.1928
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 12, s. 121, 11 listopada 1935.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ „Za męstwo i osobistą odwagę okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1836 z 12 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1209)
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 15 z 11.11.1928
- ↑ Vilius Kavaliauskas: Symbole wolności bałtyckiej 1918–1940. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2020, s. 49. ISBN 978-83-64178-88-7.
- ↑ Fred Puss (red.), Eesti tänab 1919-2000, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, s. 155, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
- ↑ Wysokie odznaczenia dla polskich gości. „Nowy Kurjer”, s. 2, Nr 205 z 4 września 1936.
- ↑ Dekoracja polskich oficerów orderami Legii Honorowej. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 84 z 15 kwietnia 1937.
- ↑ Order "Białego Lwa" na piersiach polskich oficerów. „Polska zbrojna. Pismo codzienne”. s. 4.
- ↑ Decyzja Naczelnika Państwa L. 3625.22 G. M. I. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 8, s. 250)
Bibliografia
edytuj- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych [online] [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Jerzy Kirchmayer, Pamiętniki, Książka i Wiedza, Warszawa 1975, wyd. III, s. 33.
- Wrzesień 1939 w relacjach i wspomnieniach, wybór i oprac. Mieczysław Cieplewicz, Eugeniusz Kozłowski, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989, ISBN 83-11-07709-6, s. 52–53.
- Waldemar Strzałkowski, Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r., Stachiewicz Wacław Teofil (1898–1973) [w:] Jurga Tadeusz, Obrona Polski 1939, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1990, wyd. I, ISBN 83-211-1096-7, s. 823–824
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 62.
- Stawecki Piotr, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6, s. 317–318.
- Henryk Korczyk, Wacław Teofil Stachiewicz [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XLI, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 2002, s. 308–313, wersja elektroniczna IPSB.
- Archiwum Juliana Stachiewicza (brata Wacława) w zbiorach Instytutu Piłsudskiego. pilsudski.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-26)]..
- Wacław Stachiewicz. geni.com. [dostęp 2017-06-29].