Wielkie Jezioro Słone
Wielkie Jezioro Słone (ang. Great Salt Lake) – bezodpływowe, słone jezioro w zachodniej części USA (stan Utah), w Wielkiej Kotlinie, nieopodal pasma górskiego Wasatch. Jezioro ma około 120 km długości, 45 km szerokości i średnią powierzchnię około 4400 km²[1]. Pomimo znacznych rozmiarów jest stosunkowo płytkie, jego maksymalna głębokość wynosi zaledwie około 10,5 metra[1]. Zasolenie jeziora jest od 3 do 5 razy większe niż zasolenie wody w oceanach[1] – jest ono najbardziej zasolonym po Morzu Martwym akwenem świata[2]. W jeziorze nie występują ryby, a największym wodnym zwierzęciem występującym w jeziorze jest artemia[1]. Wielkie Jezioro Słone jest popularnym miejscem postoju dla ptaków wędrownych[1].
 Wielkie Jezioro Słone, w tle pasmo górskie Wasatch | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Wysokość lustra |
1280 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
4400 km² |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Hydrologia | |
| Zasolenie |
50–270‰ |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające |
bezodpływowe |
Położenie na mapie Utah  | |
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |
 41°08′29,1″N 112°33′17,7″W/41,141417 -112,554917
| |
Wielkie Jezioro Słone stanowi pozostałość plejstoceńskiego jeziora Bonneville, które miało powierzchnię ok. 50 tys. km².
Geografia
edytujWielkie Jezioro Słone jest największym jeziorem w Stanach Zjednoczonych na zachód od rzeki Missisipi oraz czwartym co do wielkości jeziorem bezodpływowym na świecie[1]. Położone jest na płaskiej plai, przez co stosunkowo niewielkie zmiany poziomu wody skutkują znacznymi zmianami w powierzchni jeziora[1]. Średnio w latach 1847–1976 lustro wody znajdowało się na wysokości około 1280 m n.p.m. co odpowiada powierzchni jeziora wynoszącej około 4400 km²[1]. Najniższy poziom jeziora zanotowano w 1963 roku, gdy jego lustro leżało na wysokości 1277,5 m n.p.m. a jego powierzchnia wynosiła wówczas zaledwie 2460 km²[1]. A zatem spadek poziomu wody w jeziorze o około 2,5 metra spowodował zmniejszenie powierzchni jeziora o 44%[1]. Z kolei w 1986 i ponownie w 1987 roku wysokość lustra wody w jeziorze osiągnęła rekordowe 1283,7 m n.p.m., a jego powierzchnia wynosiła około 8550 km²[1].
Oficjalnie na jeziorze znajduje się 11 wysp, chociaż dokładna ich liczba zależy od poziomu wody w jeziorze. Największa z nich, Antelope Island, ma powierzchnię około 93 km² i obecnie cała objęta jest ochroną jako park stanowy Antelope Island. Inne, mniejsze wyspy to Stansbury, Fremont, Carrington, Dolphin, Cub, Badger, Strongs Knob, Gunnison, Goose, Browns, Hat (Bird), Egg Island, Black Rock and White Rock[3]. Do jeziora uchodzą między innymi rzeki: Bear, Weber, Jordan.
Zasolenie jeziora ulega znaczącym zmianom. Im niższy poziom wody w jeziorze, tym wyższa zawartość soli w wodach jeziora. Zaobserwowane stężenie soli w wodach jeziora wynosiło od 5% do 27%[4].
Biologia
edytujWoda w jeziorze jest przeźroczysta, na dnie widać czysty piasek. Ze względu na wysokie zasolenie wód jeziora nie występują w nim ryby. W jeziorze żyje kilka gatunków alg, które stanowią pożywienie dla niewielkiego skorupiaka – artemii[5]. Z kolei artemie stanowią źródło pożywienia dla licznych gatunków ptaków wędrownych, dla których Wielkie Jezioro Słone jest ostoją. Należy wśród nich wymienić płatkonoga trójbarwnego, którego populacja w okolicach jeziora sięga 500 tysięcy osobników i stanowi największą koncentrację tego gatunku na świecie[6]. Inne gatunki ptaków, których populacja w okolicach jeziora jest liczna, to płatkonóg szydłodzioby, szablodziób amerykański i szlamnik duży[6]. W okolicach jeziora żyje też kilka aktywnych par sokoła wędrownego[6].
Komunikacja
edytujW poprzek jeziora ze wschodu na zachód biegnie linia kolejowa, łącząca Ogden z Valley Pass w Nevadzie. Najpierw przecina ona północno-wschodnią zatokę jeziora, do której uchodzi rzeka Bear, następnie przechodzi przez miasteczko Promontory Point na wcinającym się w jezioro od północy półwyspie, po czym trawersuje główny basen jeziora do miasteczka Lakeside na jego zachodnim brzegu. Cały 160 km odcinek torów z Ogden do Lucin przed granicą z Nevadą położono na 40 wiaduktach i wielu kilometrach kamiennych nasypów[2]. Druga, równoległa linia kolejowa z Salt Lake City do Shafter w Kalifornii biegnie południowym skrajem jeziora. Na całej długości towarzyszy jej autostrada.
Przemysł
edytujNajbardziej powszechną solą występującą w jeziorze jest chlorek sodu będący podstawowym składnikiem soli kuchennej[1]. W mniejszych ilościach występują również sole magnezu, potasu, a także siarczany i węglany[1]. Złoża soli znajdujące się w jeziorze szacuje się na 4,5 do 4,9 miliarda ton i szacuje się, że naturalne procesy zwiększają zasoby jeziora w tempie około 2,2 miliona ton rocznie[1]. Z drugiej strony, złoża są eksploatowane i przemysł corocznie wydobywa z jeziora około 2,5 miliona ton soli i innych związków chemicznych[1].
Turystyka i rekreacja
edytujWielkie Jezioro Słone już w II połowie XIX w. zaczęło być znane i odwiedzane. Pod koniec tego stulecia pomiędzy miastem Salt Lake City a brzegiem jeziora urządzono uzdrowisko połączone z tym pierwszym specjalnie wybudowaną linią kolejową. Zbudowano łazienki, pawilony kuracyjne, kasyno oraz przystań na jeziorze, a całość wkrótce rozrosła się do rozmiarów małego miasteczka[2]. Stopniowo jednak jezioro zaczęło się cofać, a jego brzeg znalazł się kilkaset metrów od uzdrowiska, które już w połowie XX w. opustoszało.
Obecnie liczne, piaszczyste plaże nad jeziorem wykorzystują amatorzy kąpieli słonecznych. Wielką atrakcją są kąpiele w wodach jeziora, które mają tak dużą gęstość, że człowiek unosi się w nich swobodnie bez potrzeby wykonywania jakichkolwiek ruchów i może czytać książkę lub gazetę. Można to jednak robić jedynie na kąpieliskach, które posiadają natryski ze słodką wodą, niezbędną do spłukania ciała po kąpieli.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o U.S. Geological Survey: Great Salt Lake, Utah. [dostęp 2008-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c Kašpar Vaclav: Jezioro nie do utonięcia, w: „Poznaj Świat” R. XXII, nr 1 (254), styczeń 1974, s. 11–14.
- ↑ Utah Geological Survey: Great Salt Lake. [dostęp 2008-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 sierpnia 2010)]. (ang.).
- ↑ Utah Geological Survey: Great Salt Lake. [dostęp 2008-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 lipca 2008)]. (ang.).
- ↑ Utah.com: Great Salt Lake Facts. [dostęp 2008-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c U.S. Geological Survey: Birds and Great Salt Lake. [dostęp 2008-05-02]. (ang.).