Wieżki (obwód brzeski)
Wieżki (biał. Ве́жкі; ros. Вежки) – wieś na Białorusi, w rejonie żabineckim obwodu brzeskiego, około 12 km na północny wschód od Żabinki.
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
140 m n.p.m. |
| Populacja (2019) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1641 |
| Kod pocztowy |
225126 |
| Tablice rejestracyjne |
1 |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
 52°17′01″N 24°07′06″E/52,283611 24,118333
| |
Historia
edytujWieżki to jedna z najstarszych osad na Białorusi. Prawdopodobnie powstała w drugiej połowie XIV wieku jako wzmocnienie obronne na granicy między Wielkim Księstwem Litewskim a Zjednoczonym Królestwem Polskim. Etymologia nazwy wsi jest związana z wieżami obronnymi[2].
W 1513 roku wieś była już siedzibą majątku, w 1522 roku należącego do rodziny Kostewiczów[2]. W XVI wieku dobra te wchodziły w skład Księstwa Kobryńskiego, które z czasem stało się starostwem i zostało stołowymi dobrami królewskimi, będącymi własnością królowej Bony. Po III rozbiorze Polski zostały skonfiskowane przez carycę Katarzynę II i nadane Aleksandrowi Suworowowi. Jego syn Arkadiusz rozsprzedał w 1808 roku nadane majątki wielu nabywcom. Wieżki kupił wkrótce potem Karol Szpakowski (1800–1863) herbu Sas, pionier cukrownictwa na Litwie, żonaty z Adelą Wysłouch. Założył tu pierwszą w okolicy cukrownię (działała tylko do 1837 roku[3]) i zorganizował kursy dla pracowników. Ich córka Maria wyszła za Zygmunta Rossudowskiego herbu Roch III i wniosła majątek mężowi w posagu. Liczył wtedy 591 dziesięcin. Ich córka Maria Helena wyszła za Adama Bobińskiego (1869–1940), właściciela pobliskiej Jurkowszczyzny, wnosząc dobra rodzinie Bobińskich (Maria i Adam Bobińscy byli dziadkami Krzysztofa Bobińskiego)[2][4][5]. Adam Bobiński został zakatowany w mińskim więzieniu[2].
Przed rozbiorami Wieżki leżały w województwie brzeskolitewskim Rzeczypospolitej. Po III rozbiorze Polski znalazły się na terenie powiatu prużańskiego, należącego do guberni słonimskiej (1796), litewskiej (1797–1801), a później grodzieńskiej (1801–1915) Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Wieżki wróciły do Polski, znalazły się w gminie Matiasy należącej do powiatu prużańskiego w województwie poleskim[6]. 1 stycznia 1926 roku gmina została przyłączona do powiatu kobryńskiego w tymże województwie[7]. Gmina Matiasy została zlikwidowana 18 kwietnia 1928 roku, a Wieżki stały się częścią gminy Tewle w tymże powiecie i województwie[3]. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[8][9][10].
W 1921 roku na Wieżki składała się kolonia i dwa folwarki:
- kolonia Wieżki liczyła 23 mieszkańców, z czego 6 katolików i 17 prawosławnych, 7 osób zadeklarowało narodowość polską, a 16 białoruską
- folwark Wieżki I liczył 74 mieszkańców, z czego 14 katolików, 58 prawosławnych i 2 żydów, 25 osób zadeklarowało narodowość polską, 47 białoruską, 2 – żydowską
- folwark Wieżki II liczył 8 mieszkańców, z czego 1 katolik i 7 prawosławnych, 1 Polak i 7 Białorusinów[6].
W 1999 roku wieś liczyła 151 osób, a w 2009 – 160[11].
Nieistniejący dwór
edytujPrawdopodobnie Karol Szpakowski wybudował tu po 1818 roku niewielki, parterowy, z bali modrzewiowych dwór. Stał on na ceglanej podmurówce na planie prostokąta, zwrócony frontem na zachód. Od strony podjazdu miał na skrajnych osiach dwa identyczne ganki, każdy o dwóch filarach podtrzymujących trójkątny szczyt. Od strony ogrodu odpowiednikami ganków były dwa ryzality na skrajnych osiach, połączone ze sobą długim podcieniem, z dachem wspartym na sześciu cienkich filarach. W 1894 roku ówczesny właściciel dobudował jeszcze dodatkowe skrzydło mieszczące kuchnię i spiżarnię. Dom był przykryty wysokim, gładkim, czterospadowym dachem gontowym[4].
Wnętrze mieściło początkowo 13, a po rozbudowie 15 izb w układzie dwutraktowym. Jako paradne wejście służył prawy ganek. W narożniku południowo-wschodnim zlokalizowano wielki ogród zimowy z całkowicie przeszkloną ścianą południową. Trakt ogrodowy przeznaczono na cele reprezentacyjne. Były tu: wielki salon, mały salon, pokój jadalny i biblioteka. Całe cenne wyposażenie dworu zostało utracone w czasie I wojny światowej. Przed 1939 rokiem dwór odrestaurowano i wyposażono w nowe urządzenia. M.in. w małym salonie stanął fortepian Bechstein[4].
Do dworu prowadziła kilometrowej długości aleja obsadzona topolami, lipami, klonami i morwami. Po jej lewej stronie ciągnęły się zabudowania gospodarcze, po prawej stał spichlerz, a za nim ogród. Po minięciu mostku nad rowem otaczającym dwór aleja rozdwajała się, otaczając kolisty gazon przed domem. Gazon był porośnięty trawą i rabatami kwiatowymi. Rosła też na nim grupa modrzewi. Za domem był ogród kwiatowy. Dwór był otoczony starym parkiem o zróżnicowanym drzewostanie[4].
Po II wojnie światowej dwór i pozostałe budynki folwarku zburzono. Do dziś pozostały z majątku jedynie resztki parku[2].
Majątek Wieżki jest opisany w 11. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Жабинковский районный исполнительный комитет - Кривлянский сельсовет [online], zhabinka.brest-region.gov.by [dostęp 2019-02-13].
- ↑ a b c d e Ве́жкі, Wieżki, Вежки. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X-XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 121–123. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2017-12-25]. (biał.).
- ↑ a b Wieżki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 434., 2. pozycja, 2. znaczenie
- ↑ a b c d e Wieżki, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 11: Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1-10, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 431–435, ISBN 83-04-04369-6, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Marek Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego [online] [dostęp 2017-12-25].
- ↑ a b Skorowidz miejscowości RP opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 roku, t. 8: Województwo poleskie, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 54.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 90, poz. 635
- ↑ Folwark Wieżki I na stronie Radzima.net. [dostęp 2017-12-25].
- ↑ Wieżki na stronie Radzima.org. [dostęp 2017-12-25].
- ↑ Вежки na stronie Atlas Białorusi. [dostęp 2017-12-25]. (ros.).
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu brzeskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-12-25]. (ros.).