Werechanie (wieś)
Werechanie – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Rachanie[6][5].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-640[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LTM |
| SIMC |
0896887[5] |
Położenie na mapie gminy Rachanie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego  | |
 50°31′52″N 23°30′15″E/50,531111 23,504167[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Wieś jest sołectwem w gminie Rachanie[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 444 mieszkańców[8].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0896887 | Popówka | część wsi |
Historia
edytujWieś położona w środkowej części gminy Rachanie, nad rzeką Werechanką, w obrębie Grzędy Sokalskiej. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1446[9] choć jak udowadnia A. Janeczek dotyczyła raczej miejsca topograficznego niż wsi, która wówczas jeszcze chyba nie istniała[10]. W 1472 roku Werechanie jako wieś królewska w starostwie bełskim liczyły 9 łanów użytków[11]. W sierpniu 1535 roku rozgraniczono wsie królewskie Werechanie i Tarnawatkę od wsi ziemiańskich Niemirówka i Krynic[12]. Rejestr poborowy z 1531 roku notował tu 2 i 3/4 łana użytków, natomiast w 1578 roku 9 łanów użytków, 8 zagrodników z ziemią, 2 komorników z bydłem, 4 komorników, 2 rzemieślników i cerkiew[13]. W 1565 roku wieś drogą zmiany za Damienice przeszła w ręce Oleśnickich, którzy założyli tu folwark. Zmniejszyli daniny w naturze we wsi 35 kmieci na półłankach, 10 zagrodników, 9 bartników, 7 komorników, karczmarz, pop z 1/2 łana użytków, kniaź z 1/2 łana, młynarz oraz staw[14]. Po kilku latach rządów Oleśnickich transakcja została skasowana i wieś powróciła do starostwa bełskiego, a po utworzeniu starostwa tarnawackiego weszła w jego skład. Od końca XVI wieku aż do połowy lat 80. XVIII wieku starostwo tarnawackie było w dzierżawie u Zamoyskich. Później zostało skonfiskowane przez rząd austriacki.
Zaraz po I rozbiorze Polski rząd austriacki rozpoczął starania o zmianę starostwa tomaszowskiego na dobra solne Korsowo, będące we władaniu hrabiego Tadeusza Dzieduszyckiego (1724-1777) cześnika wielkiego koronnego, żonatego z Salometą Trąbianską. W 1812 roku w wyniku działów rodzinnych dawne starostwo tarnawackie: Tarnawatkę, Łuszczacz, Majdan Mały, Majdan Wielki, Majdan Zielone, Pańków, Szur Nowy, Werechanie i Wieprzów objął syn Tadeusza – Józef Dzieduszycki (1772-1847), ożeniony z Pauliną z Działyńskich, a następnie ich jedyny syn Włodzimierz (1825–1899), żonaty z Alfonsyną Miołczynską[15]. W 1897 roku dobra tarnawackie przeszły na Miąłczyńskich, którzy sprzedali je ok. 1900 roku Janowi i Elżbiecie z Kraińskich Tyszkiewiczom, na stałe mieszkającym w Wace. Dobrami Tarnawatka zarządzał do 1903 roku Stanisław Pietraszkiewicz, a później Wacław Giżycki[16]. Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi z roku 1564. Notują ją źródła z końca XVI i pocz. XVII wieku[17]. W 1680 roku wybudowano tu następną cerkiew. W 1761 roku notowano w Werechaniach parafialną cerkiew drewnianą pw.św. Parkadesy, która należała do dekanatu tomaszowskiego[18]. W 1767 roku wzniesiono we wsi kolejną cerkiew Drewnianą[19]. W 1947 roku cerkiew spłonęła, a na jej miejsce w latach 1991–1992 wybudowano kaplicę rzymskokatolicką, filię parafii w Rachaniach. Jest to kaplica pw. św. Floriana i Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Według informacji znajdujących się w tablicy informacyjnej modlący się przed obrazem, który jeszcze przed pożarem znajdował się w ołtarzu głównym doznawali łask i uzdrowień. Obecnie przed kaplicą znajduje się studzienka, z której woda pochodzi ze źródła, które niegdyś "biło" za ołtarzem. Dnia 14.05.2016 w kaplicy powieszone zostało drewniane popiersie Jana Pawła II. Pierwotnie wokół cerkwi istniał cmentarz grzebalny czynny do pół XIX wieku. Później mieszkańcy Werechań chowali swoich zmarłych na cmentarzu w Grodysławicach. Obecnie przy kaplicy funkcjonuje cmentarz rzymskokatolicki. Posiada on kształt wieloboku o powierzchni 0,26 ha[20].
Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie tomaszowskim i parafii Łabunie. Liczyła wówczas 58 domów i 371 mieszkańców[21]. W 1880 roku było tu 31 domów, w tym 27 włościańskich i 432 mieszkańców: 20 żydów i 180 prawosławnych. Włościanie posiadali 298 mórg ziemi. Folwark wchodził w skład dóbr Tarnawatka i liczył 132 morgi ziemi ornej, 21 mórg, łąk, 1 morgę pastwisk, 3 morgi wody i 11 mórg nieużytków. W folwarku był 1 budynek murowany i 14 drewnianych oraz tartak wodny i smolarnia[22]. Według spisu z 1921 roku we wsi było 80 domów i 473 mieszkańców, w tym 55 Ukraińców i 21 Żydów, natomiast w folwarku notowano 2 domy i 39 mieszkańców, włącznie Polaków[23].
W lipcu 1943 roku wieś została wysiedlona przez hitlerowców.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 144971
- ↑ Wieś Werechanie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-11-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-11-02].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1443 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy,sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ W. Bondyra 1993. s. 129
- ↑ A. Janeczek 1993. s. 149
- ↑ A. Janeczek, A. Świerzawski 1991, s. 44
- ↑ H. Stamirski 1968. s. 30 i 64
- ↑ A Jabłoński 1902, s. 205, 241
- ↑ K.Chłepowski, H. Żytkowicz 1992, s.137-139
- ↑ M. Kseniak 1984 b, s. 3-7
- ↑ M. Kseniak 1984 b, s. 7-9
- ↑ A.Gil 1999, s. 237
- ↑ W. Kołbuk 1998, s. 310
- ↑ W. Bondyra 1993, s. 129
- ↑ D.Kawałko 1994, s. 177-178
- ↑ Tabela..., t. II, s.258
- ↑ SGKP, wypisy, s.386 i 418
- ↑ Skorowidz..., t, IV s.109