Wczele (herb szlachecki)

Wczele
Typ herbu	szlachecki
Alternatywne nazwy	Łębno, Pczelicz, Szachownica, Szczela, Wczela, Wszczele, Wszczelic, Leben, Zemsta
Pierwsza wzmianka	1368 (pieczęć) 1401 (zapiska)

Wczele (Łębno, Pczelicz, Szachownica, Szczela, Wczela, Wszczele, Wszczelic, Leben, Zemsta ^[1]) – herb szlachecki.

Opis herbu

Tarczę stanowi szachownica złoto-srebrna. W klejnocie Murzynka z takąż szachownicą, w sukni srebrnej z takąż przepaską na włosach.

Labry: złote podbite srebrem.

Herb ten występuje w kilku odmianach barw szachownicy: srebrno-czerwona, czarno-złota i błękitno-srebrna. Niektóre rodziny pieczętowały się herbem z chłopem w klejnocie^[2].

Herb Wczele łamie zasadę alternacji heraldycznej, zabraniającej kładzenia metalu na metal (i barwy na barwę). Jednakże istnieją opinie, że zasada alternacji nie dotyczy sąsiadujących pól, a jedynie figur w polach.

Najwcześniejsze wzmianki

1368 pieczęć Czemy z Właściejowic starosty sieradzkiego,
1401 najstarsza wzmianka o herbie w zapiskach sądowych.

Legenda herbowa

Każdy herb szlachecki posiadał własną, wywodzącą się z dawnych bajek i mitów legendę. Na podstawie dawnych mitów i/lub godła oraz klejnotu, wyjaśniała ona pochodzenie herbu i rodu. Marek Derwich w książce Herby, legendy, dawne mity przytacza za Gniazdem cnoty Paprockiego legendę herbu Wczele.

Otóż protoplasta rodu brał udział w pierwszej wyprawie krzyżowej. Podczas oblężenia Jerozolimy saraceńska księżniczka wyzywała rycerzy na pojedynek szachowy. Zwycięzca miał prawo z całej siły zdzielić przeciwnika szachownicą W ŁEB – stąd nazwa herbu: ŁĘBNO. Analogicznie WCZELE pochodzi od uderzenia w czoło.

Według innej wersji protoplastą rodu był Ślązak Holub, który podczas swoich podróży trafił na dwór murzyńskiego króla. Córka monarchy wyzwała go na pojedynek na wyżej opisanych zasadach. Holub grzmotnął ją w głowę tak mocno, że połamał szachownicę, za co od ojca królewny otrzymał herb^[3].

Herbowni

Lista sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Najobszerniejszą listę herbownych (w infoboksie) stworzył Tadeusz Gajl w swoim Herbarzu Polskim^[4].

Bacewicz, Berkowski.

Ceyma, Chełkowski, Chomentowski, Chomętowski, Chudzicki, Chwałkowski, Chyłkowski

Daleszyński, Dobiejewski, Dobiejowski, Dobkiewicz, Droszewski, Drożewski, Drożowski, Druff, Druw, Dzberkowski, Dziakiewicz, Dziakowicz, Dziekczyński, Dzieleczyński, Dzieleszyński, Dzieszulski.

Figler, Foglar, Fogler

Gałęski, Gawroński, Głowczyński, Głuchowski, Gniazdowski, Golanka, Golian, Grabowiec, Grabowski, Grabski, Gurowski

Herman, Hołub

Iwan

Jabłkowski

Kaczanowski, Karchowski, Karmański, Karmieński, Karmiński, Karszanowski, Kemblan, Kęblan, Kościński, Kotowiecki, Kucharski

Lechon, Lechoń, Libek, Libeko, Lucieński, Luciński, Ludsławski, Ludzisławski, Luteński, Lutyński

Mieleński, Mieliński, Mieloński, Mileński, Miliński, Mrawiński, Mrowiński, Myślecki, Myślęcki

Naleski, Nalewski

Pasikon, Pelcz, Piasecki, Płuchowski, Pogorzelski, Pretficz, Pretwicz, Prytwicz,

Rumiejewski, Rumiejowski, Rumiewski, Runiewski, Rzegnowski, Rzegocki, Rzeszotarski

Setlewski, Siekowski, Skoraczewski, Solecki, Szetlewski, Szołowski, Szomański, Szucki

Tłuchowski, Trzecki, Tumigrała

Wielicki, Włościejewski, Włościejowski, Wolanowski, Wsołowski, Wszołowski

Zagłoba, Zagroba, Zberkowski, Zuillard

Znani herbowni

Ta sekcja od 2014-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Bernard Pretwicz (~1500 – 1563), rotmistrz królewski, starosta barski i trembowelski, brał udział w walkach przeciw Tatarom.
Achacy Cema, wojewoda malborski, kasztelan gdański od 1531.
Achacy Cema, wojewoda pomorski 1566-1576.
Fabian Cema, wojewoda malborski 1566–1580.
Fabian Cema, wojewoda malborski 1581–1605.
Jakub Pretwicz, wojewoda podolski 1607-1613, brał udział w walkach przeciw Kozakom i Tatarom.
Stanisław Grabski (1633–1693), kasztelan rogoziński 1678-1693,
Melchior Gurowski, kasztelan międzyrzecki 1689, gnieźnieński 1695, poznański 1697.
Władysław Roch Gurowski, marszałek nadworny litewski od 1768, marszałek wielki litewski od 1781.
Leon Grabski (1853 – 1918), przedsiębiorca, deputowanym frakcji polskiej do pruskiego Reichstag.
Edward Zenon Grabski (1883-1951), działacz społeczno-gospodarczy okresu II Rzeczypospolitej.
Adam Gurowski (1805–1866), publicysta, działacz polityczny okresu powstania listopadowego i Wielkiej Emigracji
Ignacy Gurowski (1812–1887), powstaniec listopadowy, grand Hiszpanii
August Chełkowski, Senator 1989 - 1999, marszałek senatu RP II kadencji.

Postacie literackie pieczętujące się herbem Wczele

Jan Onufry Zagłoba – bohater cyklu powieści Henryka Sienkiewicza Ogniem i mieczem, Potop oraz Pan Wołodyjowski.

Zobacz też

herb
herbarz
heraldyka
Karnicki (odmiana herbu Wczele)
lista herbów

Przypisy

↑ alias Szachownica, po słowiańsku Łębno odmiany Leben, i Zemsta [w:] Polska encyklopedja szlachecka. Instytut kultury historycznej. t. 3, 1938. s.13
↑ Andrzej Kulikowski: Wielki herbarz rodów polskich. Warszawa: Świat Książki, 2005, s. 311-313. ISBN 83-7391-523-0.
↑ Marek Cetwiński, Marek Derwich: Herby, legendy, dawne mity. Wrocław: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989, s. 151. ISBN 83-603-01809-4.
↑ Tadeusz Gajl: Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku: ponad 4700 herbów szlacheckich 49 tysięcy nazwisk 60 tysięcy rodów. L&L, 2011. ISBN 978-83-60597-68-2.

[1] s Szachownica, po słowiańsku Łębno odmiany Leben, i Zemsta [w:] Polska encyklopedja szlachecka. Instytut kultury historycznej. t. 3, 1938. s.13

[Kulikowski1-2] Andrzej Kulikowski: Wielki herbarz rodów polskich. Warszawa: Świat Książki, 2005, s. 311-313. ISBN 83-7391-523-0.

[Cetw-3] Marek Cetwiński, Marek Derwich: Herby, legendy, dawne mity. Wrocław: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989, s. 151. ISBN 83-603-01809-4.

[Gajl-4] Tadeusz Gajl: Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku: ponad 4700 herbów szlacheckich 49 tysięcy nazwisk 60 tysięcy rodów. L&L, 2011. ISBN 978-83-60597-68-2.

[1]

[2]

[3]

[4]