Wikipedia

Wacław Sadkowski

polski krytyk literacki, eseista, tłumacz

Wacław Sadkowski, pseud. Wacław Rola (ur. 19 maja 1933 w Toruniu, zm. 9 stycznia 2023[1]) – polski filolog, krytyk literacki, eseista i tłumacz; w latach 1972–1993 redaktor naczelny miesięcznika „Literatura na Świecie”, w latach 1988–1990 redaktor naczelny Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, wieloletni współpracownik Służby Bezpieczeństwa.

Wacław Sadkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 maja 1933
Toruń

Data śmierci

9 stycznia 2023

Zawód, zajęcie

filolog

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 30-lecia Polski Ludowej Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

W latach 1948–1956 był członkiem Związku Młodzieży Polskiej, od 1956 r. należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[2]. Debiutował w 1949 r. W 1955 r. ukończył studia na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Działalność krytycznoliteracką rozpoczął w początku lat 50. XX wieku, publikując szkice i recenzje książkowe w czasopismach (m.in. „Tygodnik Powszechny”, „Znak”, „Nowa Kultura”, „Twórczość”), występując w radio i w telewizji. W latach 1955–1968 był recenzentem literackim dziennika „Trybuna Ludu”, 1970–1972 członkiem zespołu redakcyjnego dwutygodnika „Współczesność”, w latach 1972–1993 redaktorem naczelnym miesięcznika „Literatura na Świecie”, a w latach 1988–1990 prezesem i redaktorem naczelnym Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Od 1990 był prezesem Fundacji „Literatura Światowa”. Był także wiceprezesem Fundacji Kultury Polskiej[3].

Wykładał literaturę światową wieku XX na Uniwersytecie Warszawskim, miał gościnne wykłady na kilku uniwersytetach zagranicznych (m.in. w Brukseli, Leuven i Gandawie, na Columbia University w Nowym Jorku, University of Iowa w stanie Iowa i w Goshen College w stanie Indiana w Stanach Zjednoczonych).

Był członkiem Związku Literatów Polskich (w latach 1953–1957 i od 1983), Stowarzyszenia Autorów ZAiKS (od 1961), Polskiego PEN Clubu (od 1974) i Societe Européene de Culture (od 1975, a od 2003 członkiem Conseil Exécutiv tego stowarzyszenia).

Współpraca ze Służbą Bezpieczeństwa PRL

edytuj

Według Marka Nowakowskiego, który w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej znalazł 15 teczek na swój temat, wśród osób, które na niego donosiły, znajdował się jego szkolny kolega, partyjny literat Wacław Sadkowski, Tajny Współpracownik „Olcha”, który pracował dla Służby Bezpieczeństwa (SB)[4][5][6].

Przeprowadzone przez Joannę Siedlecką poszukiwania w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej wskazują na to, że Wacław Sadkowski regularnie współpracował ze Służbą Bezpieczeństwa przez 16 lat – od 1972 do listopada 1988 roku, formalnie jako „konsultant”, gdyż członków partii komunistycznej nie rekrutowano jako tajnych współpracowników[7]. Analiza zachowanego w Instytucie Pamięci Narodowej pięciotomowego zbioru dokumentów wskazuje na to, że Wacław Sadkowski regularnie pisał obszerne donosy na osoby pochodzące z polskiego środowiska literackiego oraz na literatów zagranicznych, z którymi miał kontakt, przygotowywał też opracowania i analizy dotyczące utworów literackich oraz zjawisk z życia literackiego[8]. W opracowywanych na potrzeby tajnych służb dokumentach autor udzielał funkcjonariuszom SB rad dotyczących metod dyskredytowania niechętnych władzy literatów cieszących się społecznym autorytetem oraz zwalczania niezależnego ruchu wydawniczego w Polsce oraz czasopism kulturalnych publikowanych za granicą[9].

Życie prywatne

edytuj

Mieszkał w Warszawie, na Mokotowie. Jego żona, Danuta Sadkowska (z domu Stramer-Kwiecińska; 1932–2016[10]), była redaktorem literatury młodzieżowej (opracowała m.in. książki Zofii Chądzyńskiej i Małgorzaty Musierowicz).

Później mąż Teodory Grodzkiej, mieszkali razem na Sadybie.

Nagrody

edytuj

Otrzymane nagrody i wyróżnienia: Nagroda im. Juliana Bruna (1960), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1974), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997)[11], Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta (2019). Ponadto w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej został odznaczony m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 30-lecia Polski Ludowej, Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”[2] oraz Medalem im. Ludwika Waryńskiego (1988)[12].

Twórczość

edytuj
  • Ruch recenzyjny a czytelnictwo dawniej i dziś (z Juliuszem W. Gomulickim i Adamem Klimowiczem; 1960)
  • Literatura katolicka w Polsce (szkice historycznoliterackie; Książka i Wiedza 1963)
  • Penetracje i komentarze. Notatnik recenzenta 1960-1965 (szkice krytycznoliterackie; Czytelnik 1967)
  • Drogi i rozdroża literatury Zachodu (szkice krytycznoliterackie; Książka i Wiedza 1968, wyd. 2 rozszerzone 1978)
  • Parnicki (seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska 1970, wersja angielska w koedycji z wyd. Czytelnik: 1978)
  • Rusinek (seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska 1971; wersja francuska: 1985)
  • Kręgi wspólnoty (szkice krytycznoliterackie; PIW 1972)
  • Wśród książek z literatury angielskiej i amerykańskiej. Poradnik bibliograficzny (Biblioteka Narodowa 1971)
  • Andrzejewski (seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska i Zjednoczenie Księgarzy 1973; wersja angielska: 1975)
  • Kuśniewicz (w języku angielskim; seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska 1974; wersja francuska: 1980)
  • James Baldwin (seria: „Klasycy Literatury XX Wieku”; Czytelnik 1985, ISBN 83-07-01342-9)
  • Od Conrada do Becketta (szkice krytycznoliterackie; Książka i Wiedza 1989, ISBN 83-05-11998-X)
  • Mój sposób na życie. Próba autobiografii (Iskry 1998, ISBN 83-207-1596-2)
  • Proza świata. Szkice do obrazu powieściopisarstwa wieku XX (szkice krytycznoliterackie; Książka i Wiedza 1999, ISBN 83-05-13074-6)
  • Odpowiednie dać słowu słowo. Zarys dziejów przekładu literackiego w Polsce (szkice krytycznoliterackie; Prószyński i S-ka 2002, ISBN 83-7337-073-0)
  • Precz! Jesteś tyranem! Pamiętnik miłości nieodwzajemnionej (szkice krytycznoliterackie; Twój Styl 2004, ISBN 83-7163-367-X)
  • W drzwiach do Europy. Szkice o polskiej kulturze umysłowej i literackiej (Wyd. Ston2 2007, ISBN 83-7273-197-7)

Przekłady

edytuj

Inne prace redakcyjne

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Nekrolog: Wacław Sadkowski. wyborcza.pl. [dostęp 2023-01-12].
  2. ↑ a b Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 844. ISBN 83-223-2073-6.
  3. ↑ Fundacja Kultury Polskiej KRS, dostęp: 2013-06-07.
  4. ↑ Fakty i akta, Newsweek.pl, 22 lipca 2007.
  5. ↑ Zdrada jako problem literacki. Wywiad z Joanną Siedlecką, Dziennik.pl 27 grudnia 2008.
  6. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 312.
  7. ↑ Siedlecka 2008 ↓, s. 242.
  8. ↑ Siedlecka 2008 ↓, s. 242-243.
  9. ↑ Siedlecka 2008 ↓, s. 249, 271.
  10. ↑ Nie żyje Danuta Sadkowska. wydawca.com.pl, 2016-06-21. [dostęp 2023-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-18)]. (pol.)..
  11. ↑ M.P. z 1997 r. nr 69, poz. 680
  12. ↑ „Życie Partii”, nr 5 (543), 8 marca 1989, s. 20.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Wacław_Sadkowski&oldid=73424460”