Władysław Machejek
Władysław Machejek, ps. „Leśniak” (ur. 25 lutego 1920 w Chodowie, zm. 21 grudnia 1991 w Krakowie) – polski pisarz, publicysta i działacz komunistyczny, poseł na Sejm PRL II, III, IV i V kadencji.
 Władysław Machejek (fot. przed 1965) | |
| Data i miejsce urodzenia |
25 lutego 1920 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 grudnia 1991 |
| Narodowość |
polska |
| Język |
polski |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Odznaczenia | |
            
| |
Życiorys
edytujSyn Jakuba i Franciszki. W latach 1936–1938 działał w Komunistycznym Związku Młodzieży Polski. W czasie II wojny światowej współorganizował Gwardię Ludową, a następnie Armię Ludową. Od 1942 był działaczem Polskiej Partii Robotniczej.
Jako żołnierz Armii Ludowej 8 września 1944 po bitwie pod Rząbcem dostał się do niewoli Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych. Jako jeniec wstąpił w jej szeregi i przez kilka dni był ordynansem podpułkownika Antoniego Szackiego dowódcy Brygady. Następnie zbiegł z szeregów Brygady[1]. W 1945 był sekretarzem powiatowym PPR w Nowym Targu oraz przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej w Miechowie.
Uzyskał wykształcenie wyższe niepełne. Był redaktorem naczelnym: od 1945 do 1946 „Głosu Pracy”, w latach 1946–1948 „Echa Krakowa”, w 1950 „Dziennika Literackiego”, a w okresie 1952–1989 „Życia Literackiego”. W 1953 podpisał rezolucję Związku Literatów Polskich w sprawie procesu krakowskiego.
W 1948 wraz z PPR przystąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z ramienia której był posłem na Sejm czterech kadencji (w latach 1957–1972). Był też delegatem na III, IV, V, VI, VII i VIII Zjazd partii. Od listopada 1968 do grudnia 1971 był zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR, później dwukrotnie zasiadał w Centralnej Komisji Rewizyjnej partii. Pomimo zaangażowania komunistycznego drukował pisarzy objętych cenzurą, takich jak Czesław Miłosz. Przewodniczył krakowskiemu okręgowi Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, od 1969 był także członkiem Zarządu Głównego tej organizacji[2]. W 1983 został wybrany w skład Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. 28 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40-lecia Kongresu Zjednoczeniowego PPR-PPS – powstania PZPR[3].
W 1969 otrzymał, pierwszy raz przyznaną, dziennikarską Nagrodę im. Bolesława Prusa[4].
Został pochowany na Cmentarzu Prądnik Czerwony (kwatera CLXXXVIII-6-7)[5].
Tzw. machejkizm
edytujStanisław Barańczak jeden z esejów ze zbioru Książki najgorsze poświęcił analizie stylu i języka używanego przez Machejka. Ze względu na, jego zdaniem, swoistość stylu pisarskiego redaktora Machejka, Barańczak proponował określenie machejkizm (czasem także znany jako machejcyzm) na całokształt jego pisarskiej twórczości.
- To właśnie stanowi o istocie machejkizmu: nic nie powiedzieć sugerując jednocześnie, że coś się wie albo że sprawa jest powszechnie znana i oczywista. [...] Bardziej typowe dla machejkizmu są większe całości zdaniowe, w których chłopsko-partyzancka pieprzność i dosadność zderza się z partyjno-urzędniczym brakiem logiki i pustym frazesem. Produktem końcowym jest bełkot, przy którego pomocy tworzy się pozór jakiejś aktywnej i samodzielnej interwencji publicystycznej w „określonych” sprawach, jednocześnie zaś nie mówi się nic określonego, co pozwala skutecznie uniknąć kłopotów. Zdania takie tworzą prozę, która przeznaczona jest przede wszystkim do zapełniania wyznaczonego miejsca w gazecie czy czasopiśmie; nie należy jej natomiast czytać, a już zwłaszcza – wgłębiać się w nią i próbować zrozumieć, o co chodzi i jakie jest stanowisko autora. Nie jest to nawet język ezopowy, wypowiedź dla wtajemniczonych, pisanie między wierszami: jest to raczej język, którego ideał stanowi pustka znaczeniowa, zupełna asemantyczność – analizował i dowodził Barańczak[6].
W powieści Rano przeszedł huragan autor zawarł fragmenty rzekomego dziennika Józefa Kurasia, kilkakrotnie cytowane w różnych wydawnictwach jako autentyczne, np. Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści[7][8].
Twórczość
edytuj- Chłopcy z lasu (1950)
- Dzisiejsi chłopi (tom 1–2, 1953–1954)
- Rano przeszedł huragan (1955)
- Raport nie będzie wysłany (1959)
- Spiskowcy (1961)
- Niespokojny człowiek (1964)
- Partyzant sługa boży (1970)
- Czekam na słowo ostatnie (tom 1–4, 1975)
- Zawytka (1972)[9]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[10]
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Order Sztandaru Pracy II klasy
- Order Krzyża Grunwaldu
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)[11]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Krzyż Partyzancki
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)[12]
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1966)[13]
- Odznaka Grunwaldzka
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)[14]
- Odznaka „Budowniczy Nowej Huty” (1972)[15]
Przypisy
edytuj- ↑ W. Muszyński, Brygada Świętokrzyska NSZ, „Żołnierze wyklęci 1943–1963. Historia antykomunistycznego podziemia niepodległościowego w Polsce”, nr 5 Obóz narodowy w walce dodatek do „Rzeczpospolitej” z 27 kwietnia 2011.
- ↑ Nowe władze ZBoWiD, „Głos Słupski”, nr 251, 22 września 1969, s. 1–2.
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 277, 29 listopada 1988, s. 5.
- ↑ B. Janiszewska: Od felietonów Bolesława Prusa do… Nagrody im. Bolesława Prusa. dziennikarzerp.org.pl, 2018-08-14. [dostęp 2022-06-02].
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Krakowie
- ↑ S. Barańczak, U źródeł machejkizmu [w] Książki Najgorsze i parę innych esejów krytycznoliterackich, Wydawnictwo a5, Poznań 1990, s. 91–94.
- ↑ M. Korkuć, Partyzant nie nadstawia policzka, „Tygodnik Powszechny”, 28 sierpnia 2006.
- ↑ M. Korkuć, Horror podmalowany, „Tygodnik Powszechny”, 27 lutego 2008.
- ↑ Zawytka: (panna z dzieckiem) [online], Katalog bibliotek dominikańskich w Polsce [dostęp 2018-12-01].
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 767.
- ↑ 16 lipca 1954 („za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”, M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565).
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 45, poz. 442.
- ↑ „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 1 (41), styczeń–marzec 1967, s. 430.
- ↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Krakowa, nr 10, 15 czerwca 1972, s. 3.
Bibliografia
edytuj- Nowa encyklopedia powszechna PWN – tom 4, s. 10, Warszawa 1996.
- Informacje w BIP IPN.
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej.