Władysław Łęga

Władysław Jan Łęga (ur. 4 czerwca 1889 w Miranach k. Sztumu, zm. 2 sierpnia 1960 w Sopocie) – polski duchowny rzymskokatolicki, archeolog, etnograf, historyk, krajoznawca, podpułkownik proboszcz Wojska Polskiego.

Władysław Jan Łęga

Władysław Łęga w mundurze starszego kapelana
Data i miejsce urodzenia	4 czerwca 1889 Mirany k. Sztumu
Data i miejsce śmierci	2 sierpnia 1960 Sopot
Zawód, zajęcie	duchowny rzymskokatolicki, archeolog, etnograf, historyk, krajoznawca
Odznaczenia

Tablica pamiątkowa w grudziądzkim muzeum

Życiorys

Syn Izydora, nauczyciela, i Franciszki z Frankiewiczów. Do gimnazjum uczęszczał w Rogoźnie Wielkopolskim, świadectwo dojrzałości uzyskał w 1910. Tam też należał do tajnego Kółka Filomatów. Ukończył Wyższe Seminarium Duchowne diecezji chełmińskiej w Pelplinie, 29 marca 1914 otrzymał święcenia kapłańskie i został wikarym w Szczuce (1914–1915).

W czasie I wojny światowej został zmobilizowany w 1915 do armii niemieckiej i pełnił służbę sanitariusza i kapelana na Litwie. Zdemobilizowany, od 1916 był wikariuszem w Grucznie. W styczniu 1918 ponownie powołany do wojska – został sanitariuszem na froncie zachodnim, gdzie dostał się do niewoli amerykańskiej. Po zwolnieniu został kapelanem armii gen. Hallera we Francji, z którą powrócił do Polski w 1919.

Był kapelanem w Częstochowie, a następnie przebył szlak bojowy na Wołyniu wraz z 49 pułkiem Strzelców Kresowych. W marcu 1920 był działaczem plebiscytowym na Powiślu, następnie działał kolejno jako kapelan szpitalny w Grudziądzu, Krakowie, kapelan szpitala polowego w Mirze i kapelan wojskowy w Katowicach. Ukończył studia z archeologii i etnografii z etnologią na Uniwersytecie Poznańskim, zakończone obroną w 1928 pracy doktorskiej Kultura Pomorza we wczesnym średniowieczu na podstawie wykopalisk. Od 1 lipca 1921 do września 1939 był administratorem parafii w Grudziądzu. Na stopień proboszcza został mianowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 roku i 2. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania rzymskokatolickiego.

Tutejszy poewangelicki kościół garnizonowy św. Stanisława przystosował do kultu katolickiego i od 1926 udostępnił również ludności cywilnej. Założył Towarzystwo Opieki nad Żołnierzami, którego był prezesem. Był honorowym kustoszem Muzeum Miejskiego, działaczem m.in. Towarzystwa Czytelni Ludowych i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Związku Filomatów Pomorskich, współzałożycielem grudziądzkiego Koła Historycznego poświęconego dziejom regionu. Działał w Towarzystwie Naukowym w Toruniu i od 1923 był redaktorem jego wydawnictw, był członkiem PAU i Komisji Archeologicznej PTPN. W 1925 był współzałożycielem Towarzystwa Historycznego w Grudziądzu. Opublikował około 150 własnych prac naukowych.

W czasie II wojny światowej ukrywał się przed Niemcami we Lwowie i w okolicach Tarnowa. W 1945 krótko przebywał w Radzyniu Chełmińskim, a następnie został proboszczem parafii NMP Gwiazdy Morza w Sopocie, osiągając godność prałata. Kontynuował działalność naukową (był m.in. przewodniczącym Komisji Archeologicznej Gdańskiego Towarzystwa Naukowego), publikując prace poświęcone historii i kulturze ludowej Pomorza, w tym Grudziądza. Pochowanyna cmentarzu katolickim w Sopocie (kwatera B4-Z3-3). W 2005 jego imię otrzymało Muzeum w Grudziądzu.

Posiadał tytuł Tajnego Szambelana papieskiego.

Grób ks. Władysława Łęgi na cmentarzu katolickim w Sopocie

Ważniejsze publikacje

Historia

• Obraz gospodarczy Pomorza Gdańskiego w XII i XIII w., wyd. Inst. Zachodni, Poznań 1949.
• Społeczeństwo i państwo gdańsko-pomorskie w XII i XIII wieku, wyd. Inst. Zachodni, Poznań 1956.

Etnografia

• O składnikach etnograficznych Pomorza w wiekach ubiegłych, Toruń, 1923.
• Ziemia Malborska, Toruń 1933.
• Okolice Świecia. Materiały etnograficzne. wyd. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1960.
• Ziemia Chełmińska, „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. XVII, Wrocław 1961.

Archeologia

• Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 1930.
• Toruń i okolica w czasach przedhistorycznych, Toruń 1933.
• Cmentarzysko lateńsko-rzymskie z Chełmna, Toruń 1938.
• Żuławy Gdańsko-Malborskie w świetle wykopalisk, Przegląd Archeologiczny 9, Poznań 1953, s. 287–296.
• Handel między państwem rzymskim a Pomorzem Nadwiślańskim od I w. przed n.e. do VI w. n.e., Przegląd Archeologiczny, T.10: 1954–56 (wyd. 1958). s. 5–87.
• Ziemia chełmińska na przełomie epoki brązu i żelaza, Rocznik Grudziądzki 1, 1960, s. 205–250.

Inne

• Madera, Marokko – Hiszpania. Wrażenia z wycieczki, Grudziądz 1931.
• Legendy Pomorza, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1958.
• Cienie i blaski lat szkolnych, Wejherowo 1997.

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1936)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921

Upamiętnienie

Ks. ppłk. dr Władysław Łęga jest patronem Oddziału PTTK w Grudziądzu.

Bibliografia

• Wiesław Bieńkowski, Łęga Władysław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 18, Wrocław, Ossolineum, 1973.
• EugeniaE. Sławińska EugeniaE., Życie kulturalno-literackie Grudziądza w latach 1918–1939, Gdańsk: Ossolineum, 1980, ISBN 83-04-00662-6, OCLC 830257830 . Brak numerów stron w książce
• Jerzy Krzyś, Przyczynki do życiorysu ks. Władysława Łęgi, „Grudziądz. Biuletyn Koła Miłośników Dziejów Grudziądza”, R. 3, 1993, nr 1–2.
• Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość, t. 8, Dekanat grudziądzki, praca zbior. pod red. Stanisława Kardasza, Toruń, Toruńskie Wydaw. Diecezjalne, 1997, ISBN 83-86471-35-2.
• Marian Kochanowski, Łęga Władysław Jan, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1998, ISBN 83-87359-20-3.
• Wioletta Pacuszka, Ks. dr Władysław Łęga, [w:] 120 lat Muzeum w Grudziądzu, red. Anna Wajler, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2004, ISBN 83-88076-14-0.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Linki zewnętrzne

• Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu. muzeum.grudziadz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-17)].