Wąpielsk (gmina)
Wąpielsk (1940-54 gmina Radziki Duże) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa toruńskiego.
| gmina wiejska | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
0412062 | ||||
| Wójt |
Beata Gabryszewska | ||||
| Powierzchnia |
93,78 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
43,4 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
56 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CRY | ||||
Adres urzędu: Urząd Gminy w WąpielskuWąpielsk 20 87-337 Wąpielsk | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie powiatu
| |||||
| 53°08′00″N 19°17′00″E/53,133333 19,283333 | |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
_location_map.png)
Siedziba gminy to Wąpielsk.
Według danych z 31 grudnia 2011[2] gminę zamieszkiwały 4122 osoby.
Struktura powierzchni
edytujWedług danych z roku 2002[3] gmina Wąpielsk ma obszar 93,78 km², w tym:
- użytki rolne: 71%
- użytki leśne: 20%
Gmina stanowi 15,97% powierzchni powiatu.
Demografia
edytujDane z 31 grudnia 2011[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 4122 | 100 | 2065 | 50,1 | 2057 | 49,9 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
43,9 | 22 | 21,9 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Wąpielsk w 2014 roku[1].
Historia
edytujGmina zbiorowa Wąpielsk powstała w 1867 roku w powiecie rypińskim w guberni płockiej. W okresie międzywojennym gmina Wąpielsk należała do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego[4].
24 października 1940 gminę Wąpielsk zniesiono[5][6], przekształcając ją w gminę Radziki Duże (Ratsfelde)[7]; równocześniе gromady Cetki, Długie i Warpalice wyłączono z gminy Wąpielsk i włączono do nowo utworzonej gminy Rypin (Rippin-Land)[8], natomiast do gminy Ratsfelde włączono gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek z gminy Osiek[7].
Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej pierwszej i drugiej instancji, uchylono wszelkie zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (Art. 11)[9]. Jednak, zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie[5]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, podkreślając szczególnie, że „gromada Łapinóż należy do gminy wiejskiej Osiek, a nie do gminy wiejskiej Wąpielsk”[10]. Tak więc przedwojenna gmina Wąpielsk winna funkcjonować de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo, jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta.
Na przykład GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej wylicza gminę Radziki Duże w miejsce gminy Wąpielsk, umieszczając gromady Cetki, Długie i Warpalice (należące przed wojną do gminy Wąpielsk) w gminie Strzygi (następniczki utworzonej przez hitlerowców gminy Rypin), a gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek (należące przed wojną do gminy Osiek) w gminie Radziki Duże[11]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa[12]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad[13].
Dopiero gmina utworzona w 1973 roku nazywa się formalnie Wąpielsk[14].
Ochrona przyrody
edytujNa terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Tomkowo – leśny, chroni las mieszany z domieszką modrzewia polskiego.
Zabytki
edytuj.jpg)
- Długie – Pałac z 1 poł. XIX w. wraz z otaczającym go parkiem, budynek dawnego młyna, spichrz
- Łapinóżek – Dwór z 2 poł. XIX w. z oficyną i pozostałością parku
- Radziki Duże – Kościół św. Katarzyny z 2 poł. XIV w., ruiny zamku z XIV/XV w.
- Radziki Małe – Ruiny pałacu z XVII w.
- Tomkowo – Dwór oraz naturalny park sąsiadujący z rezerwatem przyrody
- Wąpielsk – Eklektyczny dwór z 2 poł. XIX w., otaczający go park, brama wjazdowa
Miejscowości w gminie Wąpielsk
edytuj- Wsie
Bielawki, Długie, Kiełpiny, Kierz Półwieski, Kupno, Lamkowizna, Łapinóż-Rumunki, Łapinóżek, Półwiesk Duży, Półwiesk Mały, Radziki Duże, Radziki Małe, Ruszkowo, Tomkowo, Wąpielsk.
- Osady
Sąsiednie gminy
edytujBobrowo, Brodnica, Brzuze, Golub-Dobrzyń, Osiek, Radomin, Rypin
Przypisy
edytuj- ↑ a b Gmina Wąpielsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b Ludność w gminach według stanu w dniu 31.12.2011 r.. GUS. [dostęp 2013-09-07]. (pol.).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.
- ↑ a b Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ a b Amtsbezirk Ratsfelde [online], de/dawp/rippin/ratsfeld.htm [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Amtsbezirk Rippin (Westpr.)-Land.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63).
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia lotnicze gminy Wąpielsk. zdjeciawapielsk.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].