Vela 3A
Vela 3A – amerykański satelita rozpoznawczy do wykrywania wybuchów i prób jądrowych na ziemi i w przestrzeni kosmicznej; pierwszy z trzeciej pary satelitów serii Vela; wyniesiony razem z satelitami Vela 3B i ERS 17.
| |
| Inne nazwy |
Vela 5, Vela Hotel 5, OPS 6577, S01458 |
|---|---|
| Indeks COSPAR |
1965-058A |
| Państwo | |
| Zaangażowani | |
| Rakieta nośna | |
| Miejsce startu | |
| Orbita (docelowa, początkowa) | |
| Perygeum |
88 534 km[a] |
| Apogeum |
96 238 km[a] |
| Okres obiegu |
5148,16 min[a] |
| Nachylenie |
35,27°[a] |
| Czas trwania | |
| Początek misji |
20 lipca 1965 08:27[b] UTC |
| Wymiary | |
| Masa całkowita |
150 kg[c] |
,_Vela_3B_(Vela_6)_and_ERS-17_satellites,_July_20_1965.jpg)
Drugorzędnym zadaniem statku były badania przestrzeni kosmicznej (promieniowania X, gamma, neutronów, pola magnetycznego i cząstek naładowanych). Siostrzany Vela 3B znajdował się na podobnej orbicie, ale 180° od niego, tj. po przeciwnej stronie globu.
Satelita był stabilizowany obrotowo (2 obr./s). Statek pracować mógł w trybie czasu rzeczywistego (jedna ramka danych na sekundę) lub w trybie zapisu danych (jedna ramka co 256 sekund). Przez pierwsze 40% czasu trwania misji używany był pierwszy tryb. Odbierano około 1 transmisji co 4 godziny. Drugiego trybu używano aż do czasu wystrzelenia następnej pary satelitów Vela.
Statek pozostaje na orbicie okołoziemskiej. Po 34 latach bez śledzenia (ostatnie wyznaczenie orbity pochodziło z 1970 roku) i znajomości jego położenia został ponownie zaobserwowany[d] przez Roberta McNaughta, a po wstępnej identyfikacji jako Vela, również przez Tony'ego Beresforda i innych[1][2].
Przyrządy
edytuj- detektor promieni rentgena i cząstek naładowanych
- detektor promieni gamma i cząstek naładowanych
- detektor neutronów
- Służył do wykrywania oznak eksplozji jądrowych w przestrzeni kosmicznej, wyznaczania tła i detekcji kaskad powodowanych przez promieniowanie kosmiczne zderzające się ze statkiem. Detektor do spowalniania neutronów używał moderatora z polietylenu. Neutrony rejestrowane były przez liczniki proporcjonalne wypełnione helem-3. Każdy licznik miał swoje zasilanie i wzmacniacz, dla zapewnienia większej niezawodności. Detektor pracował w paśmie 1-100 MeV, z rozdzielczością czasową 1 sekundy. Czujnik rejestrował także protony o energiach powyżej 25 MeV, bez rozróżniania ich – był to prosty wskaźnik aktywności słonecznej.
- spektrometr elektronów i protonów
- Przyrząd składał się z licznika Geigera i półkolistego analizatora elektrostatycznego. Zaprojektowane zostały do badania spektrum energetycznego i dystrybucji kątowej wiatru słonecznego i cząstek magnetosfery. Licznik mierzył elektrony o energiach powyżej 45 keV. Aperturę przyrządu stanowił stożek o kącie rozwarcia 70°. Licznik był zamontowany tak, aby oś wlotu stożka była prostopadłą do osi obrotu satelity. Licznik pracował tylko w czasie rzeczywistym - pomiary zdejmowano co 1 sekundę. Analizator był zamontowany na obwodzie statku. Pole widzenia przyrządu wynosiło 5°×90°. W trybie rzeczywistym miernik rejestrował strumień jonów lub elektronów (polaryzacja była wybierana komendą z Ziemi) w 64 logarytmicznych kanałach. Zakres energii wynosił od 0,3 do 20 keV. Całe 64 punktowe spektrum było zbierane przy różnych odległościach kątowych od Słońca: -11°[e], -5°, 1°, 7°, 14°, 89°, 190°, 291°. Odległości te można było komendą z Ziemi zmienić o +30°. W trybie czasu rzeczywistego, kompletne spektrum (64-kanałowe widma z każdego z 8 kierunków) było zbierane co 256 sekund. W trybie magazynowania danych, co 512 sekund były zbierane 16 punktowe widma z kierunków 1° i 190°.
- licznik scyntylacyjny promieniowania rentgenowskiego
- detektor na ciele stałym
- Przyrząd miał za zadanie badać intensywność, rozkład przestrzenny, zmienność czasową i spektra elektronów w regionie przejściowym i w ogonie ziemskiej magnetosfery. Czujnik składał się z detektora półprzewodnikowego z osłoną ze złota. Przed światłem słonecznym chroniły go dwie warstwy folii niklowej. Strata energii jakiej doznawały w niej elektrony o energiach powyżej 40 keV była praktycznie zaniedbywalna. Przyrząd rejestrował elektrony o energiach 30-475 keV i protony o energiach 180-570 keV. Spektrum było zbierane sekwencyjnie przez analizator impulsowo-amplitudowy w siedmiu punktach. Odróżnienie elektronów od protonów było możliwe poprzez porównanie danych z licznikiem Geigera-Mullera, opisanym poniżej.
- Liczniki Geigera-Mullera
- Przyrząd służył do odróżniania elektronów od protonów rejestrowanych przez detektor na ciele stałym. Składał się z licznika Geigera o progu odcięcia na poziomie 45 keV.
- Magnetometr cewkowy służący do wykrywania eksplozji jądrowych. Składał się z jednoosiowego magnetometru indukcyjnego ułożonego poprzecznie do osi obrotu statku. Wyjście czujnika było liniowe, o zakresie od 0 do 100 nT. Przyrząd był próbkowany co pół sekundy, a jego pasmo wynosiło od 1,87 do 2,12 Hz. Przyrząd został też użyty do badania pola magnetycznego fali uderzeniowej ziemskiego pola magnetycznego, i jej styku z magnetopauzą.
- detektor ekstremalnego UV
Uwagi
edytuj- ↑ a b c d Za Space 40.
- ↑ Za Encyclopedia Astronautica, Space 40 i Jonathan's Space Page. NSSDC Master Catalog podaje 08:24.
- ↑ Za NSSDC Master Catalog. Encyclopedia Astronautica podaje 235 kg, a Space 40, 135 kg.
- ↑ Na orbicie o parametrach 52730 × 172338 km × 38,9°. Jednocześnie obliczono, że nachylenie orbity zmieniało się w zakresie od 13° do 73° pod wpływem aktywności słonecznej.
- ↑ Minus oznacza kierunek na lewo od Słońca
Przypisy
edytuj- ↑ Claude Lafleur: Spacecrafts launched in 1965 - Spacecrafts Encyclopedia. [dostęp 2013-09-06]. (ang.).
- ↑ Jonathan McDowell: Jonathan's Space Report No. 525 2004 May 9. 10 maja 2004. [dostęp 2013-09-06]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Mark Wade: Vela - Encycylopedia Astronautica. [dostęp 2013-09-06]. (ang.).
- Vela 3A - NSSDC Master Catalog. NASA. [dostęp 2013-09-06]. (ang.).
- Antonín Vítek: Vela 3B - Space 40. [dostęp 2013-09-06]. (cz.).
- Jonathan McDowell: Jonathan's master list of launches and payloads. [dostęp 2013-09-06]. (ang.).