Uri-Cewi Grinberg (hebr.: אורי צבי גרינברג, ang.: Uri Zvi Greenberg, ur. jako Tur Malka 10 stycznia 1894 lub 1895 lub 1896 w Białym Kamieniu w Galicji, zm. 8 maja 1981 w Izraelu) – izraelski poeta i polityk. Jeden z pionierów ekspresjonizmu w literaturze jidysz, uznawany za jednego z największych poetów literatury hebrajskiej. W latach 1949–1951 poseł do Knesetu z listy prawicowej partii Herut.

Uri-Cewi Grinberg
‏אורי צבי גרינברג‎
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 stycznia 1894 lub 1895 lub 1896
Biały Kamień, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

8 maja 1981
Izrael

Poseł do Knesetu
Okres

od 14 lutego 1949
do 20 sierpnia 1951

Przynależność polityczna

Herut

Odznaczenia
Nagroda Izraela
Członkowie grupy literacko-artystycznej „Di Chaliastre” w Warszawie. Od lewej: Mendel Elkin, Perec Hirszbejn, Uri-Cewi Grinberg, Perec Markisz, Melech Rawicz i Izrael Jehoszua Singer (1922)

Życiorys

edytuj

Urodził się jako Tur Malka w Białym Kamieniu w Galicji, w ówczesnych Austro-Węgrzech (obecnie Ukraina) 10 stycznia 1894[1] lub 1895[2] lub 1896[3]. Był synem chasydzkiego rabina, we Lwowie odebrał tradycyjne wykształcenie[1]. Od 1912 publikował wiersze w języku jidysz, w 1915 wydał swój pierwszy tomik poetycki. W tym samym roku został wcielony do armii austro-węgierskiej, w której służył podczas I wojny światowej do 1918, kiedy to zdezerterował i powrócił do Galicji[2]. Po zakończeniu wojny mieszkał w Warszawie, gdzie od 1920 był współwydawcą ekspresjonistycznego czasopisma wydawanego w jidysz[1]. Przez jakiś czas mieszkał w Berlinie[3]

Związał się z najbardziej prawicowym skrzydłem rewizjonistycznego syjonizmu. W 1924 wyemigrował do stanowiącej brytyjski mandat Palestyny. Pracował w Dolinie Jezreel i Petach Tikwie. Następnie powrócił do Polski, gdzie w latach 1931–1935 był redaktorem warszawskiej rewizjonistycznej gazety wydawanej w języku jidysz[2]. W przededniu II wojny światowej ponownie wyjechał, tym razem na stałe, do Palestyny[3].

 
Uri-Cewi Grinberg (1936)

W 1947 po raz pierwszy otrzymał literacką Nagrodę Bialika[2].

W pierwszych izraelskich wyborach parlamentarnych w 1949 dostał się do izraelskiego parlamentu z listy prawicowego Herutu. W Knesecie I kadencji zasiadał w komisji edukacji i kultury. W kolejnych wyborach stracił miejsce w parlamencie[2].

W 1954 po raz drugi otrzymał Nagrodę Bialika, w 1957 został laureatem Nagrody Izraela[2]. W 1976 został uhonorowany przez Kneset na specjalnej sesji parlamentarnej[3]. W 1977 po raz trzeci został laureatem Nagrody Bialika[2].

Zmarł 8 maja 1981 w Izraelu w wieku osiemdziesięciu siedmiu lat[1].

Był szwagrem Szemu’ela Tamira[4].

Twórczość

edytuj

Tworzył w jidysz oraz po hebrajsku[1]. Był jednym z pionierów ekspresjonizmu w literaturze jidysz[2]. W latach 1918–1919 współpracował z Samuelem Jakubem Imberem, Melechem Rawiczem, Dawidem Kenigsbergiem i Jakubem Mestelem w redakcji miesięcznika literackiego „Najland”[5]. Już w 1922 ostrzegał przed Holocaustem, w takich utworach jak In malkhus fun tselem. Jego wczesna poezja pozostawała pod widocznym wpływem twórczości Walta Whitmana. Po emigracji do Palestyny tworzył już tylko w języku hebrajskim. Od lat trzydziestych jego twórczość stała się niezwykle upolityczniona. Wykorzystywał poezję, by łączyć religijno-mistyczne podejście do syjonizmu z podejściem skrajnie nacjonalistycznym, charakterystycznym dla rewizjonistycznego syjonizmu[1].

Jest uważany za jednego z najwybitniejszych poetów tworzących w języku hebrajskim[1][2].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Uri Zvi Greenberg, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-06-30] (ang.).
  2. a b c d e f g h i Uri-Cewi Grinberg (ang.) – profil na stronie Knesetu.
  3. a b c d Biography: Uri Zvi Greenberg. saveisrael.com. [dostęp 2017-06-30]. (ang.).
  4. Family Ties Between Knesset Members. knesset.gov.il. [dostęp 2019-08-03]. (ang.).
  5. Magdalena Ruta, Asy czystej rasy, czyli Samuela Jakuba Imbera spojrzenie na relacje polsko-żydowskie, „Studia Judaica”, 2 (2018), 2016, s. 255, DOI10.4467/24500100STJ.18.012.10263, ISSN 2450-0100.