Ulvöspinel

Ulvöspinel (ulvospinel lub ulvit) – minerał z grupy spineli będący tlenkiem żelaza i tytanu o wzorze: Fe₂TiO₄ (ortotytanian żelaza).

Nazwa pochodzi od szwedzkiej wyspy Ulvö, gdzie został odkryty w 1943 roku.

Właściwości

• Układ krystalograficzny – regularny
• Połysk – metaliczny
• Twardość w skali Mohsa – 5.5 do 6
• Barwa – brązowy do czarnego
• Gęstość – 4,78 g/cm³
• Przełam: muszlowy, nierówny

• Łupliwość: brak

• Dwójłomność – brak (substancja izotropowa)

Zazwyczaj tworzy kryształy izometryczne, przyjmujące postać ośmiościanów. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Ulvospinel tworzy stałe roztwory z magnetytem i tytanomagnetytem.

Występowanie

Powstaje w skałach magmowych (głębinowych i wylewnych) także w utworach przeobrażonych i w skałach okruchowych. Jest pospolity w tytanonośnych złożach magnetytu. Występuje także w kimberlitach i niektórych bazaltach, zwłaszcza na Księżycu (udział do 10%) i Marsie.

Miejsca występowania: Szwecja, Niemcy.

W Polsce został znaleziony w złożach rud tytanowo-magnetytowych na Suwalszczyźnie oraz w bazaltach na Dolnym Śląsku.

Zastosowanie

• źródło otrzymywania tytanu
• ma znaczenie naukowe

Ulvospinel tworzy stałe roztwory z magnetytem w wysokich temperaturach i warunkach redukujących, podczas krystalizacji magmy bogatej w tlenek tytanu. Ma tendencję do utlenienia się do magnetytu i ilmenitu podczas stygnięcia skały. W ten sposób mogą się tworzyć widoczne w kryształach magnetytu warstewki stałego roztworu tych dwóch minerałów. Nie interpretowano jednak tego zjawiska jako oznaki obecności ulvospinelu, dopóki wspomniana reakcja utleniania nie została odtworzona w laboratorium. Eksperyment po raz pierwszy opisali Buddington i Lindsley (1964, Journal of Petrology 5, p. 310–357). Wyniki tych badań są szczególnie ważne dla tektoniki płyt, ponieważ magnetyt zawiera informację o polu magnetycznym Ziemi podczas formowania skały.

• kamień kolekcjonerski

Bibliografia

• Bolewski A., Manecki A.: Mineralogia szczegółowa, Wydawnictwo PAE. Warszawa 1993, ISBN 83-85636-03-X
• A Manecki – Encyklopedia minerałów z polskim i angielskim słownikiem nazw. Minerały Ziemi i materii kosmicznej, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo- Dydaktyczne, Kraków 2004, ISBN 83-89388-67-7

Linki zewnętrzne

• Informacje o minerale