Ulica Saska w Warszawie
ulica w Warszawie
Ulica Saska – ulica na Saskiej Kępie w dzielnicy Praga-Południe w Warszawie, rozpoczynająca się przy ul. Ateńskiej, a kończąca przy alei Waszyngtona.
| Saska Kępa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Saska na wysokości ul. Irlandzkiej | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1,7km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°13′55,3″N 21°03′39,5″E/52,232028 21,060972
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nazwa ulicy nawiązuje do dynastii Sasów, której przedstawiciele dzierżawili tereny Saskiej Kępy (tę samą nazwę do 1847 nosiła ulica sąsiadująca z Ogrodem Saskim)[1]. Zabudowę ulicy tworzą głównie domy mieszkalne, m.in. z okresu dwudziestolecia międzywojennego, a także punkty usługowe i szkoły.
Przebieg i ruch uliczny
edytujUlica Saska jest częścią ciągu komunikacyjnego obejmującego ulice: gen. Bora-Komorowskiego – Egipska – Saska. Zaczyna się na Kępie Gocławskiej, przy skrzyżowaniu z ulicą Ateńską, a kończy na wysokości alei Jerzego Waszyngtona. Po drodze krzyżuje się z ul. Lotaryńską, Argentyńską, Lizbońską, Stanów Zjednoczonych[a], Kubańską, Brazylijską, Meksykańską, Zwycięzców, ul. Walecznych, Irlandzką, Dąbrówki, Angorską i Adampolską.
Ulica Saska na całej swej długości jest dwukierunkowa i jednojezdniowa[b]. Nie przebiegają przez nią drogi rowerowe, jest natomiast istotna z punktu widzenia komunikacji miejskiej – swoje przystanki mają tu autobusy linii 111, 123, 147, 151, 507, 509; nocne: N02, N22 i N72.
Historia
edytujUlica Saska wzmiankowana jest m.in. w projekcie Wydziału Technicznego magistratu miasta z 1925, gdzie planowano utworzenie terenu handlowego u zbiegu ulic Zwycięzców i Saskiej[2]. Ulica od początku przewidziana była jako arteria o zwiększonym natężeniu ruchu w związku z czym powstały wzdłuż niej podwójne szpalery drzew i szerokie chodniki[3], które – podobnie jak nawierzchnię – ułożono w roku 1938[4]. Istniejący do dziś szeroki pas zieleni między jezdnią a chodnikiem jest śladem koncepcji poprowadzenia linii tramwajowej, która miałaby łączyć aleję Waszyngtona z Gocławiem[5]. W latach 30. XX wieku powstało kilka istniejących do dziś domów, w tym m.in. dom przy ul. Saskiej 101, który wskazywany jest jako prawdopodobna lokalizacja powstańczego szpitala polowego funkcjonującego na Saskiej Kępie między sierpniem a październikiem 1944 roku[6].
Zabudowa powojenna powstała częściowo w okresie PRL-u, jak np. budynki w ramach osiedli Saska Kępa I[c] i Saska Kępa II[d][7], a częściowo już po roku 1989, jak np. budynek przy ul. Saskiej 105 (1995–1998[e])[8].
Obiekty
edytuj
- Gmach przy al. Stanów Zjednoczonych 27 (wejście od ul. Saskiej) – Szkoła Podstawowa nr 143 im. Stefana Starzyńskiego[9]. Przed budynkiem znajduje się pomnik prezydenta Starzyńskiego (autorstwa Ludwiki Nitschowej[10]), który przeniesiono w 2008 z Ogrodu Saskiego[11]. Wewnątrz szkoły znajdują się m.in. prace Janusza Wildena, który w 1990 przekazał szkole swój dorobek artystyczny[12].
- Gmach przy ul. Saskiej 59 – IV Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza kontynuujące tradycje szkoły założonej w XIX wieku przez Emiliana Konopczyńskiego, jedna z najstarszych szkół średnich w Warszawie[13]. Budynek zaprojektowany został przez Mieczysława Krwawicza[14].
- Gmach przy ul. Saskiej 61 – budynek przychodni lekarskiej zaprojektowany przez Hannę Downarowicz-Żurkowską[15].
- Budynek przy ul. Saskiej 63/75 – gmach zaprojektowany przez Andrzeja Gałkowskiego[16], od 1964[f] siedziba stacji krwiodawstwa – Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa[17].
- Budynek przy ul. Saskiej 72 – dom wielorodzinny z 1938, zaprojektowany przez Stanisława Bukowińskiego[18].
- Świątynia rzymskokatolicka przy ul. Nobla 16 (z wejściem także od ul. Saskiej) – kościół pw. św. Andrzeja Boboli (Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy), pierwotnie (1938–1939) wznoszono go według projektu Piotra Marii Lubińskiego i Henryka Wąsowicza, ostatecznie powstał według projektu Józefa Łowińskiego i Jana Bogusławskiego z 1948–1949. Zarówno fasada, jak i wnętrze kościoła wykazują nawiązania do architektury gotyckiej. Wnętrze kościoła zdobią m.in. malowidła ścienne autorstwa Marii i Jerzego Ostrowskich oraz rzeźby wykonane przez Tadeusza Świerczka[19]. Obiekt wpisany do rejestru zabytków[20]. Pod tym samym adresem działa także przedszkole – Ecole Française privée Antoine de Saint-Exupéry[21].
- Ognisko Pracy Pozaszkolnej nr 2 przy ul. Nobla 18/26 (z wejściem także od ul. Saskiej)[22] – dawniej: XIV Ogród Jordanowski). Od 2010 na terenie ogrodu znajduje się nowy budynek[23], m.in. z salą informatyczną i siłownią. Konstrukcja budynku zapewnia też możliwość użytkowania jego dachu dla dzieci zjeżdżających zimą na sankach[24]. Od roku 2012 na terenie ogrodu rośnie następca Królewskiego Dębu (Dębu Saskiego), przed wojną znajdującego się na obszarze posesji przy ul. Francuskiej 4[25].
- Budynek przy ul. Saskiej 101 – dom z 1935, wpisany do rejestru zabytków[20]. Widoczne zastosowanie elementów stylu dworkowego, jak np. białe balustrady, wsparte na kolumnach balkony i trójkątne zwieńczenia[26]. Prawdopodobna lokalizacja powstańczego szpitala polowego funkcjonującego na Saskiej Kępie między sierpniem a październikiem 1944 roku[6].
- Budynek przy ul. Saskiej 103 – dom, w którym przed II wojną światową mieszkał gen. Stanisław Bułak-Bałachowicz[27]. W 1994 budynek został zreprywatyzowany na podstawie tzw. dekretu Bieruta[28].
- Budynek przy ul. Saskiej 68 – dom, w którym mieszkał ppor. Konrad Guderski.
- Gmach przy ul. Saskiej 78 – Zespół Szkół nr 21, w skład którego wchodzi LXXXVII Liceum Ogólnokształcące im. gen. Leopolda Okulickiego, Technikum Nr 27 im. prof. Józefa Zawadzkiego oraz Policealna Szkoła Nr 1[29]. W budynku mieści się także siedziba Stowarzyszenia Pomocy Młodzieży Młodzież Polska przy ul. Saskiej[30].
- Gmach przy ul. Angorskiej 2, wejście od ul. Saskiej – Ośrodek Sportu i Rekreacji Praga Południe – Środowiskowa Hala Sportowa SASKA[31].
- Gmach przy ul. Angorskiej 2, róg ul. Saskiej – Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 18 im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie, dawniej Szkoła Podstawowa nr 15 im. Ignacego Jana Paderewskiego, a w okresie 1959–1990 im. Mariana Buczka[32].
- Budynek przy ul. Saskiej 98 – dom wielorodzinny z ok. 1937[18]. W 2008 budynek zreprywatyzowano[33] na podstawie dekretu Bieruta.
- Budynek przy ul. Saskiej 100 – siedziba Kancelarii Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi-Południe przy ul. Saskiej[34].
- Budynek przy ul. Saskiej 109 – dom, w którym w latach 1955–1965 mieszkał Władysław Gomułka. Od 30 kwietnia 1985 fakt ten upamiętniała tablica. Z czasem została ona jednak usunięta[35].
- Budynek przy ul. Saskiej 111 – willa z 1991, zaprojektowana przez Waldemara Szczerbę i Ryszarda Tomasika. Wyróżniają ją wykusze, ceglana okładzina i oculus[36].
Galeria
edytuj-
-
Saska 78: Tablica pamiątkowa -
Saska 68: Tablica pamiątkowa -
Saska 78: Tablica pamiątkowa -
Saska 91: Tablica pamiątkowa
Uwagi
edytuj- ↑ Nad Trasą Łazienkowską przebiega wiaduktem.
- ↑ Z wydzielonym pasem do skrętu w ul. Zwycięzców.
- ↑ Osiedle z 1960 powstałe na terenie między ulicami Angorską, Międzynarodową, Saską i Zwycięzców, zaprojektowane przez Arnolda Majorka
- ↑ Osiedle powstałe na terenie między ulicami Międzynarodową, Zwycięzców, Paryską i Trasą Łazienkowską
- ↑ Zaprojektowany przez Wojciecha Szymborskiego, Jacka Zielonkę, Izabelę Galicką i Jacka Morawskiego
- ↑ Data przeniesienia Stacji Krwiodawstwa z ul. Katowickiej.
Przypisy
edytuj- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 185. ISBN 83-86619-97-X.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 27. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 33. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 32. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Faber Maunsell. Aecom: Studium funkcjonalno-ruchowe obsługi komunikacją tramwajową osiedla Gocław. 2008, s. 48.
- ↑ a b Zbigniew Turski: Szpital wojenny. W: Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach.... Warszawa: Kowalska/Stiasny, 2004, s. 118-119.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 108-109. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 120-121. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 143 im. Stefana Starzyńskiego. sp143.waw.pl. [dostęp 2012-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 lutego 2016)].
- ↑ Izabela Kraj: Starzyński wyprowadza się z Ogrodu Saskiego. zw.com.pl, 2008-07-15. [dostęp 2012-11-13].
- ↑ Agnieszka Grotek: Prezydent Starzyński już na Saskiej Kępie. zw.com.pl, 2008-09-15. [dostęp 2012-11-13].
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 143 im. Stefana Starzyńskiego. O szkole. sp143.waw.pl. [dostęp 2012-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 lutego 2016)].
- ↑ Oficjalna strona IV Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Warszawie. mickiewicz4.pol.pl. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 kwietnia 2008)].
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 101. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 110-111. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 110. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ RCKIK – Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie. rckik-warszawa.com.pl. [dostęp 2012-11-10].
- ↑ a b Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 167. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Magdalena Piwowar, Grzegorz Piątek, Jarosław Trybuś: SAS. Ilustrowany atlas architektury Saskiej Kępy. Centrum Architektury, 2012, s. 38-39. ISBN 978-83-934574-0-3.
- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2012 r. – woj. mazowieckie (Warszawa). nid.pl, 2012-06-30. [dostęp 2012-11-10].
- ↑ Ecole Française privée Antoine de Saint-Exupéry. saint-exupery.pl. [dostęp 2012-11-10].
- ↑ Ognisko Pracy Pozaszkolnej nr 2. oj14.republika.pl. [dostęp 2010-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 lutego 2011)].
- ↑ Magdalena Piwowar, Grzegorz Piątek, Jarosław Trybuś: SAS. Ilustrowany atlas architektury Saskiej Kępy. Centrum Architektury, 2012, s. 36. ISBN 978-83-934574-0-3.
- ↑ Małgorzata Zubik: Nowa atrakcja Saskiej Kępy: jazda na sankach z dachu. gazeta.pl, 2010-12-10. [dostęp 2010-12-14].
- ↑ Królewski Dąb na Saskiej Kępie. pragapld.waw.pl, 2012-09-28. [dostęp 2012-09-30].
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 81. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 18. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Biała Księga reprywatyzacji warszawskich nieruchomości. Wykaz postępowań dekretowych zakończonych w latach 1990–2016 wydaniem decyzji zwrotowej z uwzględnieniem spraw, w których została wydana decyzja indemnizacyjna przez ministra finansów. rp.pl, 13 lipca 2016. [dostęp 2018-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-05)].
- ↑ Zespół Szkół nr 21 w Warszawie. zs21.edu.pl. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 kwietnia 2009)].
- ↑ Stowarzyszenie Pomocy Młodzieży „Młodzież Polska”. mlodziezpolska.pl. [dostęp 2012-11-20].
- ↑ Ośrodek Sportu i Rekreacji. saska-sport.waw.pl. [dostęp 2012-11-10].
- ↑ GIMNAZJUM nr 18. gim18.srv.pl. [dostęp 2012-11-10].
- ↑ Decyzja nr 219/GK/DW/2008, ul. Saska 98 [online], bip.warszawa.pl, 21 kwietnia 2008 [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Kancelaria. komornik-pietrzyk.pl. [dostęp 2012-11-20].
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 128=129. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 119. ISBN 83-915407-0-7.
Bibliografia
edytuj- Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001. ISBN 83-915407-0-7.
- Magdalena Piwowar, Grzegorz Piątek, Jarosław Trybuś: SAS. Ilustrowany atlas architektury Saskiej Kępy. Centrum Architektury, 2012. ISBN 978-83-934574-0-3.
- Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach... Warszawa: Kowalska/Stiasny, 2004.
Linki zewnętrzne
edytuj- Saska. www.ulicetwojegomiasta.pl. [dostęp 2012-09-30].
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2012 r. – woj. mazowieckie (Warszawa). nid.pl, 2012-06-30. [dostęp 2012-09-30].
- Tomasz Urzykowski: Na wschód od Francuskiej. gazeta.pl, 2008-04-07. [dostęp 2012-09-30].