Ulica Prosta we Wrocławiu

Ulica we Wrocławiu na Przedmieściu Świdnickim

Ulica Prostaulica położona we Wrocławiu, biegnąca od ulicy Tęczowej do ulicy Kolejowej, na osiedlu Przedmieście Świdnickie w dawnej dzielnicy Stare Miasto[1][2][3]. Ulica ma 516 m długości[1].

Ulica Prosta
Przedmieście Świdnickie
Ilustracja
Koniec ulicy
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

516 m

Poprzednie nazwy

Holteistrasse

Przebieg
ul. Tęczowa
ul. Świętej Trójcy
ul. Grabiszyńska
ul. Grabiszyńska
ul. Kolejowa
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Prosta”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Prosta”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Ulica Prosta”
51°06′15,134″N 17°01′07,352″E/51,104204 17,018709
Szkoła
Od ul. Tęczowej w kierunku ul. Grabiszyńskiej
Zieleniec przy ul. Świętej Trójcy

Historia

edytuj

Na północnym krańcu ulicy Prostej, wzdłuż współczesnej ulicy Tęczowej, na odcinku od placu Orląt Lwowskich (placu Kirowa w czasach PRL) do ulicy Kolejowej, położona była wieś Siedem Łanów (Septem mansi), a wspomina o niej najstarszy z zapisów pochodzący z 1353 r. Droga ta została uznana za miejską ulicę w 1823 r. W 1842 r. oddano do eksploatacji Dworzec Świebodzki i tory biegnące do niego położone na północ od początkowego biegu ulicy Prostej[4].

Natomiast wzdłuż współczesnej ulicy Grabiszyńskiej, przecinającej ulicę Prostą, biegła droga do polskiej wsi Grabiszyn, wzmiankowanej już w 1149 r.; wzmianki o tej drodze pochodzą już z 1465 r. Natomiast na początku XIX wieku wzdłuż tej ulicy, od dzisiejszego placu Legionów (wówczas Sonnenplatz[5][6]) do torów kolejowych, ciągnęły się ogrody warzywne. Zabudowa o charakterze miejskim rozpoczęła się na tym terenie po 1860 r.[7][8], ale droga została uznana ulicą (Gräbschner Gasse) już w 1823 r. Stała się ona jedną z głównych arterii miasta[8].

Zamykająca ulicę Prostą ulica Kolejowa powstała na śladzie drogi gruntowej biegnącej wzdłuż południowej granicy miasta. Pierwotnie obejmowała dzisiejszą ulicę Kolejową, Wojciecha Bogusławskiego i Nasypową[9][10][11][12]. W 1845 r. wpłynął do władz miejskich wniosek o utworzenie ulicy i przesunięcie rogatki Świdnickiej. Właściciele posesji mieli w planach utworzenie reprezentacyjnej ulicy dorównującej dzisiejszej ulicy Józefa Piłsudskiego. Ulicę wytyczono i nadano jej nazwę Friedrichstrasse.

W latach 1856-1922 pomiędzy dzisiejszymi ulicami: Prostą i Kolejową, działała fabryka produkująca wagony: Hofman Bracia & CO. Fabryka Wagonów S.A. (Hofmann Gebr. & CO Wagenfabrik AG). Ówcześnie adres fabryki przypisany był do ulicy Prostej (numery 3-19), a obecnie do ulicy Kolejowej 63-65. Współcześnie zakład należy do Poczty Polskiej, w którym urządzono Centrum Logistyki[13][14].

W latach 1881-1882 został założony plac (Luisenplatz), ówcześnie jeszcze w ramach Gajowic, na nieregularnym planie (dwa obszary o planie zbliżonym do trójkątów), między ulicą Kolejową, Pszenną, Jęczmienną, a torami kolejowymi, który współcześnie nosi nazwę placu Rozjezdnego, zamykającego oś widokową ulicy w kierunku południowym. Tu w latach 80. XIX wieku budowano kamienice czynszowe, w 1877 r. powstał cyrk E. Renza, w 1898 r. zbudowano podstację tramwajową, która w latach 1927-1928 została przebudowana na elektrociepłownię miejską[15].

Około 1915-1920 r. przy ulicy Prostej 36 zbudowano fabrykę odzieżową AWEBE (Aktiengesellschaft für Webwaren und Bekleidung). Po wojnie mieściły się tu zakłady odzieżowe Intermoda. Współcześnie budynek pełni funkcję administracyjno-biurową[13][16][17].

W latach 50. XX wieku rozpoczęto realizację zabudowy przy ówczesnym placu PKWN (obecnie plac Legionów), w ramach osiedla mieszkaniowego Plac PKWN, sięgającej ulicy Prostej. Był to zespół budynków realizowanych od połowy lat 50. XX wieku do 1961 r., zbudowany według projektu opracowanym w biurze Miastoprojektu w zespole kierowanym przez Kazimierza Bieńkowskiego. Zastosowano tu po raz pierwszy we Wrocławiu technologię wielkoblokową. W planach osiedla uwzględniono przesunięcia linii zabudowy w głąb parceli w celu poszerzenia ulic[5][18][19].

W 1962 r. oddano do użytkowania szkołę położoną przy ulicy Prostej 16, zbudowanej jako Pomnik Tysiąclecia. Uroczyste otwarcie szkoły nastąpiło 3.09.1962 r., które dokonał profesor Bolesław Iwaszkiewicz. Wówczas naukę podjęło 1043 uczniów w 26 oddziałach. 14.12.1966 r. przyjęto dla niej jako patrona Jana Brzechwę. Wbudowano wówczas na ścianie budynku szkolnego pamiątkową tablicę. Współcześnie w budynku mieści się szkoła podstawowa nr 97[20][21].

W drugiej połowie lat 60. XX wieku obszar przy Kolejowej od ulicy Prostej i placu Rozjezdnego do ulicy Grabiszyńskiej został zabudowany blokami mieszkalnymi zrealizowanymi przez spółdzielnię mieszkaniową Cichy Kącik w ramach Osiedla Staromiejskiego[15][22][23][19][24][25]. Sama ulica Grabiszyńska na odcinku od placu Legionów do ulicy Zaporoskiej została wówczas znacznie poszerzona[7].

Od ulicy Wincentego Stysia do jezdni przypisanej do placu Rozjezdnego po południowej stronie ulicy Kolejowej przez lata powojenne pozostawał wolny plac, później z urządzonym skwerem, na którym w 2000 r. rozpoczęto budowę kompleksu usługowo-parkingowego, według projektu M. Kupczyka i P. Spychały[15]. Inwestycja była jedną z przyczyn upadku Wrocławskiej Jedynki. Projekt nie został zrealizowany, a przez kilka lat budynek stał w stanie surowym i określany był jako "wrocławski szkieletor". Rozbiórka niezakończonego obiektu miała miejsce około 2017 r.[26][27][28][29]. Nowy projekt na zabudowę tego miejsca, pod adresem przy ulicy Kolejowej 8-10, powstał w Autorskiej Pracowni Architektury Kuryłowicz & Associates z Warszawy, natomiast inwestorem ma być firma Develia. Przewidziano tu budowę budynku o powierzchni użytkowej około 33 000 m² i roboczej nazwie Biurowiec Kolejowa[30].

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

  • Holteistrasse, do 1946 r.[31]
  • Prosta, od 1946 r.[1][31]

Niemiecka nazwa ulicy upamiętniała Karla Eduarda von Holtei, urodzonego 24.01.1798 r. we Wrocławiu, zmarłego 12.02.1880 r. również we Wrocławiu, niemieckiego poetę romantycznego, pisarza (m.in. dramat Der alte Feldnerr o Tadeuszu Kościuszce), aktora i reżysera teatralnego[31]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 12 z 7.03.1946 r. oraz potwierdzona przez Miejską Radę Narodową uchwałą nr 115 z 22.12.1952 r.[1].

Układ drogowy

edytuj

Do ulicy Prostej przypisana jest droga gminna nr 105047D (numer ewidencyjny drogi G1050470264011) o długości 516 m[1][32], łącząca ulicę Tęczową z ulicą Grabiszyńską i ulicę Grabiszyńską z ulicą Kolejową. Brak jest połączenia drogowego i pieszego między tymi dwoma odcinkami ulicy[2][1].

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi, oraz innymi drogami:

Drogi powiązane.
rodzaj droga inne foto
skrzyżowanie ulica Tęczowa[1][33] początek ulicy  
skrzyżowanie ulica Świętej Trójcy[34]  
skrzyżowanie
bez przejścia i przejazdu na wprost
przerwany bieg ulicy
ulica Grabiszyńska[35] torowisko tramwajowe[36][37]  
skrzyżowanie ulica Kolejowa[1][38] koniec ulicy  

Ulica położona jest na działkach ewidencyjnych stanowiących drogi gminne[1].

Działki ewidencyjne.
numer pole powierzchni rodzaj foto
odcinek od ulicy Tęczowej do Grabiszyńskiej, obręb Stare Miasto, AM 23
działka nr 30/2 4.876 m2 droga gminna[1][39]  
działka nr 15/5 276 m² droga gminna[1][39]
działka nr 16/7 403 m² droga gminna[1][39]
działka nr 26/4 132 m² droga gminna[1][39]
odcinek od ulicy Grabiszyńskiej do Kolejowej, obręb Stare Miasto, AM 32
działka nr 2 2.575 m² droga gminna[1][39]  
Łącznie: 8. 262 m²

Droga gminna przypisana do ulicy posiada nawierzchnię wykonaną z granitowej kostki brukowej[40][41]. Jest ona w całości objęta strefą ograniczenia prędkości 30 km/h, z wyłączeniem skrzyżowań z ulicami: Tęczową i Grabiszyńską[42]. W ramach wymienionej strefy ruchu uspokojonego przeznaczona jest także dla ruchu rowerowego i łączy się ze ścieżką rowerową zbudowaną wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej[42][43].

Zabudowa i zagospodarowanie

edytuj
 
Osiedle mieszkaniowe

Po wschodniej stronie początkowego biegu ulicy, od ulicy Tęczowej do ulicy św. Trójcy położone jest osiedle mieszkaniowe z pawilonem handlowym przy ulicy Tęczowej[2][3]. Dalej znajduje się szkoła na terenie o powierzchni 15 879 m2[a][20][44]. Wzdłuż ulicy Garabiszyńskiej posadowione są budynki mieszkalne[2][3].

Po zachodniej stronie położony jest teren dawnej fabryki wagonów, obecnie Centrum Logistyki Poczty Polskiej[13][14], o powierzchni 30 655 m2[a][45]. Obszar ten przeznaczono pod zabudowę mieszkaniową, z usługami, skwerami i placami zabaw[46][47], z obowiązkiem zachowania podlegających ochronie zabytków budynków i budowli[48][46]. Przewiduje się powstanie tu 469 mieszkań i 500 miejsc parkingowych. Budynki nie przekroczą 8 kondygnacji nadziemnych[47].

Odcinek ulicy Prostej, od ulicy Grabiszyńskiej do Kolejowej, zabudowany jest osiedlem mieszkaniowym z lat 50. i 60. XX wieku, obejmującym mieszkalne bloki cztero- i ośmiopiętrowe (w tym według projektu budynków przy ulicy Mikołaja Reja 4, 6, 8), oraz pawilon handlowo-usługowy przy ulicy Grabiszyńskiej, a także garaże przy ulicy Prostej[5][15][18][19][22][23]. Jedynie w końcowym odcinku ulicy po stronie wschodniej zachował się położony w głębi kwartału budynek dawnej fabryki odzieżowej, na terenie o powierzchni 4.497 m²[a][13][49] oraz kamienica pod numerem 46 i dalej kamienice położone przy ulicy Joachima Lelewela[13].

Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 117,7 do 118,2 m n.p.m.[40][50].

Zieleń

edytuj
 
Południowy fragment zieleńca przy ul. Kolejowej i Prostej

Przy ulicy znajdują się następujące tereny zieleni:

  • Zieleniec przy ul. Świętej Trójcy[51], o powierzchni 2.771 m2[a][52]
  • Zieleniec przy ul. Prostej – Kolejowej[51], o powierzchni 2.526 m2[a][53].

Zieleniec przy ul. Świętej Trójcy położony jest we wnętrzu międzyblokowym, za budynkiem ul. Prosta 8-14[51][52].

Zieleniec przy ul. Prostej – Kolejowej powstał w ramach zabudowy osiedla w latach 60. XX wieku i po przekształceniach własnościowych jakie nastąpiły po zmianie ustrojowej w Polsce, jako fragment terenu pozostały we władaniu Gminy Wrocław. Składają się na niego dwa obszary zieleni rozdzielone zabudową przy ulicy Kolejowej 31. Na terenie tym dopuszcza się rekreację, ciągi piesze i ciągi pieszo-rowerowe, przy czym wymaga się 80% powierzchni jako terenu biologicznie czynnego[2][19][51][53][54].  

Demografia

edytuj

Ulica przebiega przez kilka rejonów statystycznych, przy czym dane pochodzą z 31.12.2019 r.[55].

Demografia[55]
Rejon statystyczny nr Ilość osób zameldowanych Gęstość zaludnienia [lud./km²] położenie
933450 551 13.353 strona wschodnia
od ul. Kolejowej do ul. Grabiszyńskiej
933440 333 18.581 strona zachodnia
od ul. Kolejowej do ul. Grabiszyńskiej
933260 674 11.750 strona wschodnia
od ul. Grabiszyńskiej do ul. Tęczowej
933250 631 5.145 strona zachodnia
od ul. Grabiszyńskiej do ul. Tęczowej

Ochrona i zabytki

edytuj

Obszar na którym położona jest ulica Prostej po stronie wschodniej odcinka ulicy pomiędzy ulicą Grabiszyńską i Kolejową ujęty jest w ewidencji zabytków, w ramach tzw. Przedmieścia Południowego[56][57]. Dla tego obszaru ochronie podlega przede wszystkim historyczny układ urbanistyczny kształtowany od XIII wieku, następnie od około 1840 r. do początku lat 60. XX wieku[58].

Analogicznej ochronie podlega cały obszar, przez który przebiega ulica, od ulicy Tęczowej do Grabiszyńskiej, łącznie z terenami kolejowymi stacji Wrocław Świebodzki, w ramach tzw. Przedmieścia Mikołajskiego, którego obszar urbanistyczny kształtowany był od początku XIX wieku do lat 70. XX wieku[59][60][61][62].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki i inne obiekty historyczne (wszystkie położone w pierzei północnej ulicy[13]):

Obiekty zabytkowe.
obiekt, położenie powstanie ochrona[b] fotografia
odcinek od ul. Tęczowej do ul. Grabiszyńskiej
strona zachodnia
dawny zespół warsztatów głównych Niemieckiej Poczty Rzeszy i fabryki wagonów braci Hoffmann, obecnie budynki Poczty Polskiej Centrum Logistyki
ulica Kolejowa 63-65[63][64]
rodzaj ochrony – gez, mpzp[46][48][63][64]  
Hala przemysłowa z częścią montażową i warsztatami Deutsche Reichspost Hauptwerkst. f. Postkraftwag. (obszar fabryki wagonów Braci Hofman & Co.), obecnie budynek przemysłowy Poczty Polskiej Centrum Logistyki
ulica Kolejowa 63-65[13][65][66][67][68]
1931 r., (proj. L.Neumann), (fabryka ok. 1910 r.)[13] rejestr zabytków: A/5977/1-2 z dnia 14.09.2015 r.[13][65][66][67]  
kotłownia dawnego zespołu warsztatów głównych Niemieckiej Poczty Rzeszy i fabryki wagonów braci Hoffmann, obecnie budynek Poczty Polskiej Centrum Logistyki
ulica Kolejowa 63-65[69][70]
rodzaj ochrony – gez, mpzp[46][48][69][70]  
odcinek od ul. Grabiszyńskiej do ul. Kolejowej
strona wschodnia
Budynek Aktiengesellschaft für Webwaren und Bekleidung – fabryka odzieżowa AWEBE, obecnie budynek administracyjno-biurowy (po wojnie Intermoda[16][17])
ulica Prosta 36[13][16][71]
około 1915-1920 r.[13] rodzaj ochrony – inny[13]  
Kamienica
ulica Prosta 46[13][72][73]
około 1870-1880 r.[13] rodzaj ochrony – inny[13]  
Kamienica
ulica Joachima Lelewela 23[13][74][75]
około 1870-1880 r.[13] rodzaj ochrony – inny[13]  

Baza TERYT

edytuj

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[76][77]:

  • województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
  • powiat: Wrocław (0264)
  • gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska
  • Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto, Wrocław-Stare Miasto (0986946) delegatura
  • Gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław-Stare Miasto (0264059) delegatura
  • kategoria/rodzaj: ulica
  • Nazwa ulicy: ul. Prosta (17547).

Zobacz też

edytuj
  1. a b c d e Powierzchnie zieleńców, szkoły i terenu poczty polskiej określone zostały na podstawie powierzchni działek ewidencyjnych.
  2. Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez – gminna ewidencja zabytków.

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 4404-4405 (Prosta).
  2. a b c d e SIP 2020 ↓, Mapa podstawowa.
  3. a b c SIP 2020 ↓, Osiedla Wrocławia.
  4. Antkowiak 1970 ↓, s. 270-271 (Tęczowa).
  5. a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 474 (Legionów).
  6. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 135 (Sonnenplatz).
  7. a b Antkowiak 1970 ↓, s. 58-59 (Grabiszyńska).
  8. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 246 (Grabiszyńska).
  9. Antkowiak 1970 ↓, s. 104-105 (Kolejowa).
  10. Antkowiak 1970 ↓, s. 22-23 (Bogusławskiego).
  11. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 136 (Springerstr.).
  12. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 49 (Friedrichstr.).
  13. a b c d e f g h i j k l m n o p q r SIP 2020 ↓, GEZ.
  14. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 292 (Hofman Bracia & CO. ….
  15. a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 757 (Rozjezdny).
  16. a b c WUOZ 2020 ↓, poz. 6549.
  17. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 309 (Intermoda).
  18. a b Antkowiak 1970 ↓, s. 186-187 (Pl. PKWN).
  19. a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 633 (Osiedla Mieszkaniowe).
  20. a b SP 97 2020 ↓, Kontakt.
  21. SP 97 2020 ↓, Szkoła, O szkole, Historia.
  22. a b Antkowiak 1970 ↓, s. 203-204 (Prosta).
  23. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 115 (Cichy Kącik).
  24. Cichy Kącik 2020 ↓, Kontakty, Osiedle Staromiejskie.
  25. Cichy Kącik 2020 ↓, O Spółdzielni, Historia.
  26. Harasimowicz 2006 ↓, s. 757 (Plac Rozjezdny).
  27. Harasimowicz 2006 ↓, s. 323 (Jedynka Wrocławska).
  28. Torz 2011 ↓.
  29. Jakubczak 2017 ↓.
  30. urbanity.pl 2020 ↓, Biurowiec Kolejowa.
  31. a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 72 (Holteistr.).
  32. UMWD 2020 ↓, BDOT10k.
  33. ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 5818-5819 (Tęczowa).
  34. ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 5706 (Św. Trójcy).
  35. ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 1313-1332 (Grabiszyńska).
  36. Uchwała RMWr 2011 ↓, § 25 ust. 2 pkt 4.
  37. wroclaw.pl 2020 ↓, schematy komunikacji.
  38. ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 2179-2182 (Kolejowa).
  39. a b c d e SIP 2020 ↓, Mapa własności: Stare Miasto, AR_32, 23/2.
  40. a b GUGiK 2020 ↓, Geoportal krajowy, obiekty topograficzne.
  41. ZGKiKM 2020 ↓, BDOT500.
  42. a b SIP 2020 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
  43. SIP 2020 ↓, Mapa rowerowa.
  44. SIP 2020 ↓, Mapa własności: Stare Miasto, AR_23, 19/1.
  45. SIP 2020 ↓, Mapa własności: Stare Miasto, AR_23, 18/1, 18/3.
  46. a b c d Uchwała RMWr 2016 ↓, § 16.
  47. a b urbanity.pl 2020 ↓, Osiedle Kolejowa Mieszkanie Plus.
  48. a b c Uchwała RMWr 2016 ↓, § 7.
  49. SIP 2020 ↓, Mapa własności: Stare Miasto, AR_31, 7.
  50. SIP 2020 ↓, Mapa wysokościowa.
  51. a b c d SIP 2020 ↓, Mapa przyrodnicza.
  52. a b SIP 2020 ↓, Mapa własności, Stare Miasto, AR_23, 16/19.
  53. a b SIP 2020 ↓, Mapa własności, Stare Miasto, AR_31, 17/8, 17/9, 17/10.
  54. Uchwała RMWr 2010 ↓, § 22.
  55. a b SIP 2020 ↓, Demografia.
  56. ZW 2020 ↓, GEZ poz. 53.
  57. WUOZ 2018 ↓, Przedmieście Południowe.
  58. WUOZ 2018 ↓, Przedmieście Południowe – mapa (karta).
  59. ZW 2020 ↓, GEZ poz. 49.
  60. WUOZ 2020 ↓, 10420.
  61. WUOZ 2018 ↓, Przedmieście Mikołajskie.
  62. WUOZ 2018 ↓, Przedmieście Mikołajskie – mapa (karta).
  63. a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 3299.
  64. a b WUOZ 2020 ↓, 3140.
  65. a b NID 2020 ↓, s. 224.
  66. a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 3301.
  67. a b WUOZ 2020 ↓, 3142.
  68. NID geoportal 2020 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.361810.
  69. a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 3302.
  70. a b WUOZ 2020 ↓, 3143.
  71. ZW 2020 ↓, GEZ poz. 6939.
  72. ZW 2020 ↓, GEZ poz. 6940.
  73. WUOZ 2020 ↓, poz. 6550.
  74. ZW 2020 ↓, GEZ poz. 4143.
  75. WUOZ 2020 ↓, poz. 3982.
  76. GUS 2020 ↓, ULIC.
  77. SIP 2020 ↓, EMUiA, ul. Prosta.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Ulica Prosta, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], fotopolska.eu [dostęp 2020-12-30] (pol.).
  • ul. Prosta, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587031 [dostęp 2020-12-30] (pol.).
  • ul. Prosta [online], wikimapia.org [dostęp 2020-12-30] (pol.).