Ulica Gdańska w Braniewie
Ulica Gdańska (wcześniej Langgasse) – jedna z najstarszych ulic Braniewa; główna oś drugiej lokalizacji miasta z ok. 1280 roku, tworząca jednocześnie jego rynek.
 Skrzyżowanie ulic: Kościuszki, Królewiecka, Gdańska, pl. Piłsudskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
ok. 430 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Braniewa  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 54°22′54,4″N 19°49′26,6″E/54,381772 19,824069
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia
edytujPierwsza lokacja Braniewa miała miejsce już w 1254 roku. Jednak wskutek ciągłych wojen z plemionami pruskimi, podczas których gród został przynajmniej trzykrotnie zniszczony (w 1242, 1261 i 1277), przeniesiono lokalizację „dwa rzuty kamieniem” w górę rzeki w bardziej obronne miejsce. Było to naturalne zakole Pasłęki, które osłaniało wzgórze z trzech stron, natomiast z czwartej strony, wschodniej, przekopano fosę. Miasto rozplanowano na kształcie regularnego prostokąta o wymiarach 400 x 250 m, chronionego fosą i wałem drewniano-ziemnym; w XIV wieku był to już mur[1]. Centralną oś Starego Miasta stanowiła ul. Długa (Langgasse), przy której stał miejski ratusz[2]. Była najokazalszą ulicą miasta, przy której zamieszkiwał patrycjat miejski, spełniała również funkcję handlową (w innych miastach był to przeważnie rynek)[3].
Od zachodu ulicę zamykała Brama Wysoka (nr 1 Hoge Thor na planie z 1635 roku) i od wschodu Brama Młyńska (nr 6 Mühlen Thor). W szerszej perspektywie ulica Długa to element głównego szlaku komunikacyjnego łączącego Malbork i Elbląg z Królewcem.
Podczas II wojny światowej, w okresie luty–marzec 1945 roku, front Armii Czerwonej przechodzi przez Braniewo. Wskutek bombardowań lotnictwa oraz ostrzału artyleryjskiego znaczna część historycznej zabudowy ulicy uległa zniszczeniu[4]. Po wojnie ruiny wielu budynków rozebrano (m.in. budynek ratusza), w ich miejscu powstały nowe bloki mieszkalne socjalistyczne zabudowy, obiekty handlowe, a w części nadal pozostają puste miejsca.
W 1992 przy ul. Gdańskiej 10 został wybudowany nowy budynek, inwestorem którego był PKO BP. Realizację prac projektowych powierzono miejscowej pracowni projektowej pod kierunkiem architekta Wojciecha Subkowskiego. Zespół przy współpracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków dopasował bryłę budynku do zabytkowej architektury Starego Miasta. 31 sierpnia 1992 roku została w obiekcie otwarta siedziba Banku PKO, który przeniósł swoją lokalizację z ulicy Basztowej (od 2002 ul. Protmann), zwracając zajmowany przez 30 lat budynek siostrom katarzynkom na placówkę opiekuńczo-wychowawczą. Budynek przy ul. Gdańskiej 10 został zgłoszony w 1993 do nagrody Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa kategorii architektury i znalazł się wśród laureatów. Nagroda przyznana została za „ wkomponowanie w zabudowę staromiejską”[5][6].
W 2000[7] z inicjatywy burmistrza Tadeusza Kopacza przy ul. Gdańskiej rozpoczęto na bazie dawnego kina „Dar” budowę nowego centrum kultury. Od 2006 placówka funkcjonuje pod nazwą Braniewskie Centrum Kultury, w 2016 roku otrzymała imię jego twórcy – Tadeusza Kopacza[8].
7 października 2022 w miejscu średniowiecznego ratusza rozpoczęto prace archeologiczne na poziomie zasypanych piwnic, jako pierwszy krok w kierunku odbudowy ratusza miejskiego[9].
Opis i przebieg ulicy
edytujUlica Gdańska należy do najstarszych w Braniewie i jest częścią układu urbanistycznego Starego Miasta, który ukształtował się w XIV wieku (rejestr zabytków nr rej.: B/237 z 14.12.1957)[10]. Współcześnie jest nieco dłuższa – rozpoczyna się – tak jak w średniowieczu – na wysokości fosy i murów miejskich i biegnie w dół miasta do rzeki Pasłęki, i dalej do skrzyżowania ulic: Kościuszki, Królewieckiej i placu Piłsudskiego.
9 listopada 1994, po przebudowie skrzyżowania ulic Gdańskiej, Kościuszki, Królewieckiej i pl. Piłsudskiego została na tym węźle drogowym uruchomiona pierwsza (i do 2024 jedyna) sygnalizacja świetlna w Braniewie, usprawniając ruch w mieście, zwłaszcza w godzinach szczytu. Koszt tej inwestycji wyniósł 5 mld ówczesnych polskich złotych[11].
Architektura przy ul. Gdańskiej
edytuj- fosa wraz z murami obronnymi miasta, zabytek, nr rej.: B/49 (537/97) z 14.12.1957[10]
- Zespół Szkół Zawodowych, ul. Gdańska 19
- historyczna uczelnia jezuicka, ul. Gdańska 19, zabytek, 1743–1771, nr rej.: B/46 (543/97) z 14.12.1957[10]
- Wieża Klesza, ul. Gdańska 17-19, XIV, nr rej.: B/239 (542/97) z 14.12.1957[10]
- Muzeum Ziemi Braniewskiej, ul. Gdańska 19, zabytek, 1743–1771, nr rej.: B/46 (543/97) z 14.12.1957[10]
- Ratusz w Braniewie, pomiędzy skrzyżowaniem z ul. Kromera i Hozjusza, zabytek, B/38 (534/97) z 14.12.1957[10]
- Braniewskie Centrum Kultury, wcześniej Dwór Artusa, na rogu ulic Gdańskiej i Katedralnej
- most na rzece Pasłęka
Galeria zdjęć
edytuj-
ul. Długa – główna oś miasta na miedziorycie Paula Stertzlla i Konrada Götke, 1635 -
-
Przed wojną kino Artushof -
Rozebrany budynek Gdańska 1 -
Sklep, Gdańska 6 -
Obecnie kino Baszta -
Nieliczne z odbudowanych kamienic -
Wybudowany w 1992 Bank PKO
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Historia Braniewa - nieznane wydarzenia - DAWNE BRANIEWSKIE FORTYFIKACJE MIEJSKIE [online], www.historiabraniewa.hekko.pl [dostęp 2020-01-01].
- ↑ Ratusz w Braniewie – LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR [online], leksykonkultury.ceik.eu [dostęp 2020-01-01].
- ↑ Stanisław Achremczyk Braniewo i jego mieszkańcy w czasach nowożytnych Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn Studia Warmińskie XL (2003)
- ↑ Co się działo w Braniewie w 1945 roku? - Braniewo [online], braniewo.wm.pl [dostęp 2020-01-01].
- ↑ PKO w nowej siedzibie [w:] IKAT. Ilustrowany Kurier Terenowy, nr 17 (39), 13 września 1992, s. 1–2
- ↑ Dom na medal [w:] IKAT. Ilustrowany Kurier Terenowy, nr 37 (89), 26 października 1993, s. 1
- ↑ Powstaje centrum kultury [w:] IKAT. Gazeta Braniewska, 20 października 2000 r., s. 1
- ↑ Uchwała Nr XXIV/156/16 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 25 sierpnia 2016 r. w sprawie nadania imienia Braniewskiemu Centrum Kultury przy ul.Katedralnej 9 w Braniewie
- ↑ Rusza odbudowa ratusza. Najpierw wejdą archeolodzy [online], Portal Braniewo, 3 października 2022 [dostęp 2022-10-06] (pol.).
- ↑ a b c d e f Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie.
- ↑ Uwaga na światła! Informacja dla kierowców [w:] IKAT. Ilustrowany kurier terenowy 15–21 listopada 1994, s. 2