Ulica Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
Ulica Eugeniusza Gepperta – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście[1][2]. Łączy plac Solny z ulicą Kazimierza Wielkiego[1][3][4][5]. Ma 111 m długości[1]. W pierzei wschodniej ulicy położony jest między innymi budynek Starej Giełdy, natomiast w pierzei zachodniej Kamienica Heinricha von Rybischa oraz budynek Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank[5][6].
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
111 m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
| 51°06′30,908″N 17°01′46,802″E/51,108586 17,029667 | |||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Historia
edytujUlica została wytyczona około 1242 r. podczas tyczenia lokalizacyjnego wrocławskiego Rynku. Jednakże niewielka ilość informacji o tej ulicy z tamtych czasów wskazuje, że nie miała ona ówcześnie nadanej nazwy[5], gdyż powstała wtórnie wraz z zabudową pomocniczego ciągu komunikacyjnego[4], co potwierdza częściowo plan z 1562 r., na którym również występuje jako bezimienna[5]. Droga ta przecięta była ujściową odnogą rzeki Oława, tzw. Czarną Oławą lub Oławą miejską, która stanowiła fosę wewnętrzną biegnącą przed murami miejskimi wewnętrznymi w ramach systemu fortyfikacji miasta[4][5][7][8] i ówcześnie także jedno z ujść Oławy do rzeki Odry[9][10]. Nad tym ramieniem rzeki przerzucono kładkę[4], następnie most Oławski[5], a w XIV wieku most Starościński[4], później Most Urzędowy[11]. Pomiędzy murami a korytem rzeki, w miejscu dzisiejszej ulicy Karola Szajnochy znajdował się targ koński[4][8][12], działający do 1549 r.[12]. Zaś w murach miejskich znajdowała się furta zapewniająca połączenie z placem Solnym i przeprawą przez rzekę[4][8][12]. Wzdłuż koryta rzeki położona była drewniana zabudowa mieszkalna i gospodarcza[13].
W XVI wieku po stronie wschodnie istniała gotycka zabudowa śródmiejska. Została ona wyburzona a na pozyskanym terenie w latach 1526-1531 zbudowano kamienicę wrocławskich patrycjuszy von Rybiszchów (Heinrich Rybisch). Był to zespół trzech połączonych budynków z dwoma dziedzińcami i ogrodem nad fosą wewnętrzną (Czarną Oławą). W XVIII wieku nastąpiła jego przebudowa, a w 1945 r., w czasie II wojny światowej, kompleks został zniszczony. Jego odbudowa miała miejsce w latach 1956-1958 i 1962-1963, a w 1997 roku przeszedł gruntowną restaurację. Współcześnie adres obiektu to ulica Ofiar Oświęcimskich 1[6][14][15].
W 1719 r. powstała najstarsza część, rozbudowywanego w kolejnych latach, kompleksu pałacowego – ówcześnie rezydencji barona Heinricha Gottfrieda von Spätgen, tzw. Pałac Spätgenów. Została ona 1750 wykupiona przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego i od tego czasu stanowiła Rezydencję Królów Pruskich, tzw. Pałac Królewski[4][5][16]. Po I wojnie światowej znajdowało się tu od 1926 r. Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności. Po zakończeniu II wojny światowej urządzono tu Muzeum Archeologiczne i Muzeum Etnograficzne, a od 2000 r. Muzeum Miejskie Wrocławia[16].
Przy placu Solnym 16, na posesjach przylegających do ulicy Eugeniusza Gepperta, istniała zabudowa na którą składał się ciąg kamienic w zabudowie pierzejowej. W XVI wieku (przed 1562 r.) z połączenia dwóch takich gotyckich kamienic powstał Pałac Rehdigerów, od 1694 r. cesarski urząd zwierzchni. Budynek zburzono w 1822 r.[17][18][19]. Przylegał do niego także budynek giełdy również wyburzony[20]. W pozyskanym w ten sposób miejscu przeprowadzono nową inwestycję i w 1825 r. oddano do użytku budynek Starej Giełdy[6][17][18][20][19]. Jego wschodnia elewacja współtworzy zachodnią pierzeję ulicy. Projektantem tego budynku był Carl Ferdinand Langhans[6][19][20].
W 1866 r. zasypano Czerną Oławę i złączono ulicę w całość[5][9].
W latach 1889–1891 zbudowano przy ulicy pod numerem 4 eklektyczny budynek neoromantyczny, według projektu Richarda Plüddemanna[5][21], w którym mieścił się Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank, a po wojnie bank PKO, obecnie IV oddział Wrocław PKO BP S.A.[21].
Podczas działań wojennych prowadzonych w czasie oblężenia Wrocławia w 1945 r. większość zabudowy uległa zniszczeniu lub znaczącemu uszkodzeniu. Ucierpiał Pałac Królewski, którego część została zniszczona, a także ucierpiała zabudowa przy ulicy[5][16]. W latach 70. XX wieku zbudowano w miejscu wąskich uliczek i dawnego koryta Oławy szeroką arterię, tzw. Trasę W-Z[9][13].
Nazwy
edytujW swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Nazwa ulicy – Schloßstraße, Zamkowa – wywodzi się od rezydencji wzniesionej na osi ulicy, z zakupionej w 1750 r. przez Fryderyka II – Pałac Spätgenów, stanowiąca następnie Rezydencję Królów Pruskich, obecnie położony przy ul. Kazimierza Wielkiego 35[4][5]. Nazwa ta została później nadana planowanemu już w latach 60. XX wieku połączeniu drogowemu z placem Wolności – obecna ulica Zamkowa[5][23]. Współczesna nazwa ulicy została nadana uchwałą podjętą przez Radę Narodową ówczesnego Województwa Wrocławskiego nr XV/89/83 z 30.03.1983 r.[1]. Upamiętnia ona Eugeniusza Gepperta, urodzonego dnia 4 września 1890 we Lwowie, zmarłego dnia 13 stycznia 1979 we Wrocławiu, polskiego malarza, przedstawiciela koloryzmu, organizatora Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu[24].
Układ drogowy
edytujDo ulicy przypisana jest droga gminna numer 105001D o długości 111 m[1] klasy dojazdowej[25] położona na działce o powierzchni 1245 m2[1][26]. Ulica biegnie od placu Solnego do ulicy Kazimierza Wielkiego[1][3][27]. Przebiega w całości w strefie ograniczenia prędkości do 30 km/h[28]. Ulica, jako położona w strefie ruchu uspokojonego i ograniczenia prędkości, włączona jest w system dróg rowerowych miasta i łączy się między innymi z drogami rowerowymi ulicy Kazimierza Wielkiego i placu Solnego[29][30].
Ulice powiązane z ulicą Eugeniusza Gepperta:
- skrzyżowanie: pl. Solny[1][3]
- skrzyżowanie: ul. Ofiar Oświęcimskich[31][32]
- skrzyżowanie: ul. Karola Szajnochy[33]
- skrzyżowanie, z sygnalizacją świetlną[34]: ul. Kazimierza Wielkiego[1][35], w ramach Trasy W-Z[13], wydzielone torowisko tramwajowe[36][37].
Zabudowa i zagospodarowanie
edytujTeren po zachodniej stronie ulicy jest zagospodarowany i zabudowany podlegającymi ochronie budynkami. Na odcinku od placu Solnego do ulicy Karola Szajnochy jest to zabytkowy budynek Starej Giełdy[6][38][39], na odcinku od ulicy Karola Szajnochy do ulicy Kazimierza Wielkiego jest to kamienica z częścią mieszkalną i częścią usługową wpisana do gminnej ewidencji zabytków[6][40].
Natomiast teren po stronie wschodniej przeznaczony jest w podstawowym zakresie pod usługi centrotwórcze, zabudowę mieszkaniową i zieleń[41]. Wzdłuż samej ulicy zlokalizowana jest zabudowa ciągła pierzejowa, w tym budynek zabytkowy (Kamienica Heinricha von Rybischa)[6][42] oraz budynek wpisany go gminnej ewidencji zabytków (Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank)[6][43].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 117 a 118 m n.p.m.[44]. Strona zachodnia ulicy leży w obszarze rejonu statystycznego nr 933120, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 8151 osób/km² przy 498 osobach zameldowanych, natomiast strona wschodnia położona jest w obszarze rejonu statystycznego nr 933130, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 7452 osoby/km² przy 592 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)[45].
Ochrona i zabytki
edytujObszar, na którym położona jest ulica Eugeniusza Gepperta, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[46][47][48]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[49][50][51]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[52].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[a] | fotografia |
|---|---|---|
| strona zachodnia | ||
| Budynek "Starej Giełdy", obecnie biurowiec plac Solny 16 (ulica Karola Szajnochy 2)[6][38][39][53][54] |
1825 r. (projekt Carl Ferdinand Langhans), po 1945 r., początek XXI wieku[6] (lata 1822-1824[53]) 26 z dnia 28.11.1947 r.[53] oraz A/3097/124 z dnia 15.02.1962 r.[6][38][39][53][54] |
|
| Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z częściowo usługowym parterem ulica Kazimierza Wielkiego 34[6][40][55] |
około 1880 r., około 1975 r. gez, mpzp[6][40][55] |
|
| strona wschodnia | ||
| Kamienica (Haus von Ruffer), obecnie siedziba banku plac Solny 17[6][56] |
koniec XIX wieku (na miejscu wcześniejszej), lata 1956-1957 (rekonstrukcja) gez, mpzp[6][56] |
|
| Kamienica Heinricha von Rybischa, obecnie budynek mieszkalny ulica Ofiar Oświęcimskich 1[6][42][57][58] |
lata 1526-1531, XVIII wiek (przebudowy), 1945 r. (zniszczony), lata 1956-1958 i lata 1962-1963 (rekonstrukcja i odbudowy), 1997 r.[6] XVI (?)[58] A/5251/126 z dnia 15.02.1962 r.[6][42][57][58] |
.JPG)
|
| Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank – obecnie bank PKO ulica Eugeniusza Gepperta 4[6][43][59] |
1891 r. gez, mpzp[6][43][59] |
|
| zamknięcie osi widokowej w kierunku południowym | ||
| Pałac Spätgenów, następnie Rezydencja Królów Pruskich, obecnie Muzeum Miejskie Wrocławia ulica Kazimierza Wielkiego 35[6][60][61] |
XVII wiek, około 1719 r., lata 1786-1794 (skrzydła wschodnie i zachodnie), odbudowa w latach 1963-1966, 2009 r.[6] XVIII-XIX wiek[61] 44 z dnia 29.03.1949 r.[61] oraz A/5268/60 z dnia 6.02.1962 r.[6][60][61] |
|
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1157 (Gepperta Eugeniusza).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b c ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4929-4932 (Solny plac).
- ↑ a b c d e f g h i j k Harasimowicz 2006 ↓, s. 232 (Gepperta Eugeniusza).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Antkowiak 1970 ↓, s. 293-294 (Zamkowa).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 206-208 (Fortyfikacje Miejskie).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 250-251 (Szajnochy).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 129 (Czarna Oława).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 209 (Fosa Miejska).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 553 (Mosty i kładki w XVI-XVIII w. (mapa)).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 855 (Szajnochy Karola).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 362 (Kazimierza Wielkiego).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 646 (Pałac Rybischów).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 175-177 (Ofiar Oświęcimskich).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 645 (Pałac Królewski).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 646 (Pałac Rehdigerów).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 936 (Urząd Zwierzchni).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 240-243 (Szajnochy).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 831 (Stara Giełda).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 54 (Bank Kredytowy Ziemski SA, Śląski).
- ↑ a b Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 128 (Schloßstr.).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 6307-6311 (Zamkowa).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 231-232 (Geppert Eugeniusz).
- ↑ Uchwała RMWr 2003 ↓, §12 ust. 10.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_24, 29.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienie.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa rowerowa.
- ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §25 ust. 2 pkt 2.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 3574-3575 (Ofiar Oświęcimskich).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 610 (Ofiar Oświęcimskich).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5336-5337 (Szajnochy Karola).
- ↑ ZDiUM sygnalizacja 2016 ↓, poz. 121.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1964-1967 (Kazimierza Wielkiego).
- ↑ wroclaw.pl 2019 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §25 ust. 2 pkt 3.
- ↑ a b c Uchwała RMWr 2003 ↓, §40 ust. 2 pkt 1 lit. a.
- ↑ a b c Uchwała RMWr 2003 ↓, §40 ust. 2 pkt 1 lit. b.
- ↑ a b c Uchwała RMWr 2003 ↓, §41 ust. 2 pkt 1 lit. b.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §21.
- ↑ a b c Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 5 pkt 1 lit. a.
- ↑ a b c Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 5 pkt 1 lit. b.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demogrfia.
- ↑ NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §8 ust. 1.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §9 ust. 1 pkt 1.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b c d NID 2019 ↓, s. 231.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 8130.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 3016.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 7629.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 5520.
- ↑ a b c NID 2019 ↓, s. 225.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 1642.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 3018.
- ↑ a b c d NID 2019 ↓, s. 221.
Bibliografia
edytuj- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Schematy stałe komunikacji zbiorowej, Komunikacja dzienna - schemat ważny od 4 maja 2019 roku, Oficjalny serwis Wrocławia, 4 maja 2019 [dostęp 2019-06-11] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała LIV/1608/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 września 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części B, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 21 grudnia 2010 r. Nr 242, poz. 4094; Biuletyn Urzędowy RMW z 16 września 2010 r. Nr 8, poz. 265, Wrocław, 9 września 2010 [dostęp 2019-08-28] (pol.).
- Uchwała X/202/03 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centralnej części obszaru Starego Miasta rejonu RYNKU i PLACU SOLNEGO - część "A", „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 sierpnia 2003 r. Nr 126, poz.2251; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 czerwca 2003 r. Nr 6, poz.167., Wrocław, 2 czerwca 2003 [dostęp 2019-08-28] (pol.).
- Uchwała XLVI/3011/06 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 12 stycznia 2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centralnej części obszaru Starego Miasta rejonu RYNKU i PLACU SOLNEGO - część "B", „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 8 lutego 2006 r. Nr 28, poz.398; Biuletyn Urzędowy RMW z 26 stycznia 2006 r. Nr 1, poz.3., Wrocław, 12 stycznia 2006 [dostęp 2019-08-28] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 7 maja 2019 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Wykaz sygnalizacji świetlnych, „ZDiUM/Infrastruktura/Wykaz sygnalizacji, w tym pracujących całodobowo w trybie kolorowym”, Ewa Iwanska, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 5 września 2016 [dostęp 2019-06-11] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Ulica Gepperta Eugeniusza, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-08-27] (pol.).
- ul. Gepperta Eugeniusza, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586183 [dostęp 2019-08-27] (pol.).
- ul. Eugeniusza Gepperta, wikimapia.org [dostęp 2019-08-27] (pol.).