Trolejbusy w Poznaniu
Trolejbusy w Poznaniu – pierwsza w Polsce[1][2] sieć linii trolejbusowych w Poznaniu powstała w 1930 i funkcjonowała do 1970.
| trolejbus | |
 Škoda 8Tr na Rynku Śródeckim (1961) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Liczba linii |
6 |
| Lata funkcjonowania |
1930–1970 |
| Infrastruktura | |
 Sieć trolejbusowa w latach 1945-1970 | |
| Tabor | |
| Liczba pojazdów |
3-20 |
Historia
edytujPoczątki
edytujPierwsza linia trolejbusowa w Poznaniu została uruchomiona 12 lutego 1930 o godz. 11. Poświęcenia dokonał ks. Antoni Chilomer[3], a na uroczystość otwarcia przybyli urzędnicy wojewódzcy i miejscy. Trolejbusy jeździły trasą: Rynek Śródecki – ul. Bydgoska – ul. Zawady – ul. Wiejska. Linia obsługiwana była trolejbusami z Anglii (1 pojazd o pojemności 30 pasażerów i 2 podwozia na których zbudowano pojazdy o 60 miejscach) zasilanymi napięciem 550 V[4][1]. Ówczesne trolejbusy nazywane były „biednymi tramwajami” (ze względu na brak szyn)[5]. W latach 1933–1934 w warsztatach na terenie zajezdni tramwajowej przy Gajowej, na podstawie 40-miejscowych autobusów Renault, zbudowano dwa kolejne trolejbusy wykorzystując aparaturę elektryczną z wagonów tramwajowych[6].
II wojna światowa
edytujW latach 1939–1944 powstały dwie kolejne linie: Rynek Śródecki – os. Warszawskie (ukończona przez Niemców 6 września 1941 do ul. Kostrzyńskiej) oraz w zachodniej części miasta, do wojskowego lotniska w Ławicy[7]. W 1943 władze niemieckie sprowadziły z Kijowa sześć trolejbusów JaTB-2, do ruchu udało się włączyć trzy lub cztery[6].
Okupant niemiecki wprowadził specjalny system korzystania z pojazdów przez pasażerów narodowości polskiej. Musieli oni czekać przed pojazdem, a wsiadać mogli dopiero tuż przed odjazdem, gdy Niemcy zajęli już miejsca siedzące. Nie wolno było siadać obok Niemca i rozmawiać w języku polskim. Polacy mieli też obowiązek ustępowania miejsc siedzących Niemcom. W godzinach 7.15-8.15 Polacy w ogóle nie mogli korzystać z trolejbusów, gdyż wówczas niemiecka młodzież jeździła do szkół w centrum, a gospodynie domowe na targi[8].
Podczas walk II wojny światowej w Poznaniu tabor uległ uszkodzeniu. 21 stycznia 1945 wstrzymane zostały przewozy komunikacją miejską, a trolejbusy zostały zgromadzone na Rynku Śródeckim i przy Ogrodzie Botanicznym[9].
Okres powojenny
edytujPo wojnie kursowanie trolejbusów na wszystkich trzech liniach przywracano stopniowo od 1 marca 1946 (linia Ogród Botaniczny – Sytkowo) do 25 sierpnia 1947 (ul. Główna)[10][11]. Pod koniec lat 40. funkcjonowały już 4 linie:
- Z: ul. Mostowa – Zawady
- W: ul. Mostowa – Osiedle Warszawskie (1 maja 1951 przedłużona do Antoninka)
- U: Ogrody – Smochowice[12] (od 1 marca 1946 do Sytkowa, następnie linia przedłużana)
- T: Dworzec Poznań Garbary – Naramowice (od 20 maja 1949)
W marcu 1950 uruchomiona została kolejna linia:
- S: ul. Pułaskiego – ul. Umultowska[13] (1 stycznia 1951 przedłużona do pl. Młodej Gwardii[14], w 1954 skrócona do trasy Pułaskiego – Wilczak/Naramowicka)
Linie trolejbusowe były oznaczane literami alfabetu od Z (w odwrotnej kolejności), w przeciwieństwie do linii autobusowych oznaczanych od A[11].
3 lutego 1952 trolejbus jadący Mostem Cybińskim wpadł w poślizg i stoczył się do zamarzniętej rzeki. Śmierć poniosło sześć osób, a kilkanaście innych zostało rannych[15][16].
W lutym 1954, po zmianie numeracji linii, po Poznaniu jeździło 6 linii:
- 101: ul. Mostowa – Zawady (dawna linia Z)
- 102: ul. Mostowa – Antoninek (dawna linia W)
- 103: Ogrody – Smochowice (dawna linia U)
- 104: Dworzec Poznań Garbary – Naramowice (dawna linia T)
- 105: ul. Pułaskiego – ul. Wilczak (dawna linia S, skrócona)
- 106: Dworzec Poznań Garbary – ul. Umultowska (połączenie części dawnych linii T i S)
Okres stopniowej likwidacji
edytujWkrótce linię 102 skrócono do Osiedla Warszawskiego, a na trasie ul. Mostowa – Antoninek uruchomiono linię 107. W 1959 linie kursujące od ul. Mostowej skrócono do Rynku Śródeckiego ze względu na zbyt duże obciążenie tymczasowych mostów. W 1957 zlikwidowano linię 105, którą zastąpiły tramwaje kursujące ulicą Winogrady do nowo wybudowanej pętli Wilczak[17]. Od roku 1966 rozpoczęło się stopniowe zastępowanie trolejbusów autobusami[18]. W 1969 roku kursowały już tylko dwie linie, 103 Ogród Botaniczny – Smochowice i 104 Garbary – Naramowice[19].
29 marca 1970[20] zlikwidowano ostatnią działającą jeszcze w Poznaniu linię 103. Przez większość czasu istnienia trolejbusów w Poznaniu linie nie były ze sobą połączone, tworząc trzy niezależne od siebie sieci. Pojazdy poza siecią były holowane przez pogotowie techniczne[21].
Statystyki
edytuj
 Liczba trolejbusów
Źródło: Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski: 100 lat komunikacji miejskiej w: Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 |
 Liczba pasażerów (w tys.)
Źródło: Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski: 100 lat komunikacji miejskiej w: Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 |
Pozostałości
edytujPozostałości niedziałającej sieci trolejbusowej są słupy niegdyś podtrzymujące sieć trakcyjną. Jeden z nich stoi przy ulicy Głównej. Jego elementy są połączone nitami[3]. Pochodzi z 1941 roku, kiedy to okupant niemiecki otworzył linię z Katedry na Osiedle Warszawskie[3](52°25′19,49″N 16°58′30,49″E/52,422081 16,975136).
Drugi z nich stoi przy ulicy Szelągowskiej, wyremontowany został w 2021 roku przy okazji budowy trasy tramwajowej na Naramowice.[22]
Przyszłość komunikacji trolejbusowej w Poznaniu
edytujW listopadzie 2012 roku miejscy urzędnicy zaprezentowali pomysł poprowadzenia linii trolejbusowej na Naramowice zamiast tramwaju[23]. Oznaczałoby to reaktywację tego środka transportu w Poznaniu. Pomysł został jednak przyjęty chłodno, nie ma bowiem możliwości połączenia sieci trolejbusowej z istniejącą tramwajową i konieczna byłaby budowa specjalnego zaplecza technicznego dla niewielkiej liczby trolejbusów.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Uruchomienie pierwszego w Polsce tramwaju bez szyn, „Dziennik Poznański”, 13 lutego 1930, s. 4.
- ↑ z wyłączeniem sieci trolejbusowej we Wrocławiu, która działała jedynie rok i technicznie nie funkcjonowała prawidłowo
- ↑ a b c Stefan Lamecki: Co zostało po poznańskich trolejbusach? Słup!. Gazeta Wyborcza, 07.03.2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-15)].
- ↑ Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski, 100 lat komunikacji miejskiej, [w:] Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 [online], s. 28.
- ↑ Tadeusz Świtała, Poznań w 1927, „Kronika Miasta Poznania” (4), 1988, s. 110.
- ↑ a b 120 lat komunikacji miejskiej w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2000, s. 99. ISBN 83-87847-27-5.
- ↑ Remigiusz Grochowiak, Komunikacja miejska w Poznaniu, 2022, s. 182-185, ISBN 978-83-964796-0-0.
- ↑ Pierwszy trolejbus w Poznaniu. To było wydarzenie!, w: My. Czasopismo mieszkańców, nr 5(221)/2019, Pro Publico, Poznań, s. 6, ISSN 1641-6813
- ↑ Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski, 100 lat komunikacji miejskiej, [w:] Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 [online], s. 31.
- ↑ Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski, 100 lat komunikacji miejskiej, [w:] Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 [online], s. 38.
- ↑ a b Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski, 100 lat komunikacji miejskiej, [w:] Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 [online], s. 40.
- ↑ 2,7 km
- ↑ 5,2 km
- ↑ Wydział Geodezji Prezydium M.R.N. w Poznaniu, Plan Stołecznego Miasta Poznania, Poznań 1951.
- ↑ 120 lat komunikacji miejskiej w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2000, s. 102. ISBN 83-87847-27-5.
- ↑ js, lama: Trolejbus wpadł do Cybiny, zginęło sześć osób. Gazeta Wyborcza, 3 lutego 2013.
- ↑ A. Czarnecka, Komunikacja miejska w poznańskich dokumentach archiwalnych, „Kronika Miasta Poznania”, nr 3-4/1992, s. 219.
- ↑ Sprawozdania, [w:] Kronika Miasta Poznania nr 2/1968 [online], s. 133.
- ↑ Plan Poznania. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1969.
- ↑ Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski, 100 lat komunikacji miejskiej, [w:] Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 [online], s. 49.
- ↑ 120 lat komunikacji miejskiej w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2000, s. 106. ISBN 83-87847-27-5.
- ↑ Historyczny słup trolejbusowy wraca na ul. Szelągowską » Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu [online], www.ztm.poznan.pl [dostęp 2024-01-17].
- ↑ Michał Wybieralski: Nowy pomysł dla Naramowic: trolejbus!. Gazeta Wyborcza, 8 listopada 2012.
Bibliografia
edytuj- Jerzy Marchwicki, Edmund Nadolski, 100 lat komunikacji miejskiej, [w:] Kronika Miasta Poznania nr 4/1979 [online].
- A. Czarnecka, Komunikacja miejska w poznańskich dokumentach archiwalnych, „Kronika Miasta Poznania” (3-4), 1992, s. 222-223.